Niet preuts en niet onverschillig: het is tijd voor Slow Sex.

Manifest

Waterlog, links-progressieve denktank, april 2008

“Notice: No Trespassing on this Property. My Father Is Watching.” Zo maar een tekst op een zogenaamd chastity-chique t-shirt, uitgebracht door de christelijke kuisheidsbeweging erg populairis in de Verenigde Staten.

Meisjes beloven tijdens chastity balls vergezeld door hun vader plechtig dat ze maagd zullen blijven tot aan het huwelijk. Door ‘puur’ zijn hip te maken, hopen de ouders dat de kinderen niet ten prooi zullen vallen aan de seksualisering van de samenleving.

Uitgebreid wetenschappelijk onderzoek heeft de gevolgen in kaart gebracht: jongeren vrijen wel degelijk maar gebruiken minder vaak voorbehoedsmiddelen. Bovendien veroorzaakt deze benadering een grimmige terugkeer naar traditionele sekse verhoudingen. Dat maakt de tekst op het t-shirt duidelijk. De maagdelijkheidcultus betekent dat de vrouw het bezit is van een man. Eerst van haar vader, dan van haar echtgenoot.

De Verenigde Staten: een ver-van-ons-bed show? Nee, ook in Nederland rukt de kuisheids-beweging op. Er is een conservatieve backlash gaande jegens seksualiteit. Het is in om te verkondigen dat de seksuele revolutie is doorgeschoten en dat er paal en perk moet worden gesteld aan de ‘alles moet kunnen’-mentaliteit.

Het EO programma 40 dagen zonder seks is een mildere variant op de opvatting die wordt verkondigd door organisaties als Ware Liefde Wacht – hun oproep om ‘rein te blijven’ geeft aan hoe zij over seksualiteit denken. Maar ook in de traditionele islamitische gemeenschappen in Nederland is het idee gemeengoed dat een vrouw als maagd het huwelijk in gaat en tot die tijd bezit is van haar vader (en oudere broers).

Opvallend is de overeenkomst tussen dit conservatief-christelijke en islamitische gedachtegoed, en de taal van veel porno en populaire hiphop-clips. Immers: de ‘ho’s’ die wulps staan te dansen zijn domweg het bezit van hun ‘pimps’, die met hen mogen doen wat ze willen. Porno en conservatisme lijken in dat opzicht op elkaar. De man is de baas en de vrouw is onderdanig. Bij geen van beide benaderingen wordt de vrouw als een volwaardig, autonoom wezen beschouwd, gelijkwaardig aan de man.

Vorig jaar verscheen een onderzoek van de American Psychological Association, die zich zorgen maakte om de toenemende seksualisering. Wat is de invloed van bovengenoemde sekseverhoudingen, de steeds irreëler wordende schoonheidsidealen en de op pornobeelden geïnspireerde reclamespots op meisjes? Onderzoek laat zien dat zij zichzelf steeds meer gaan bekijken door de ogen van anderen, en zichzelf als object gaan beschouwen, in plaats van dat ze voelen wat ze zelf willen. Dat leidt tot depressieve klachten, leer- en concentratie-problemen en gebrek aan zelfbewustzijn.

Niet het feit dat porno seksueel inspireert of opwindt is het probleem maar wel het feit dat porno een eenzijdig beeld geeft van seksualiteit en sekseverhoudingen én in toenemende mate onze ideeën over seks bepaalt.

De seksuele revolutie

Oorspronkelijk was gelijkwaardigheid van de seksen de inzet van de seksuele revolutie. Niet alleen werd klaarkomen ook voor vrouwen een ‘recht’. De wezenlijke verworvenheid van de seksuele revolutie gaat dieper dan dat: gelijkwaardigheid in het bedrijven van de liefde.

Dat was radicaal nieuw: nog nooit was het vertoond dat mannen en vrouwen, - en mannen en mannen, vrouwen en vrouwen - zonder machtsverschil met elkaar konden vrijen en relaties konden hebben. Een ontwikkeling die zo nieuw was dat we er nog steeds van in de war zijn. Hoe kiezen we onze partners, hoe geven we onze relaties vorm en hoe gaan we om met seksualiteit als vrouwen en mannen op elk gebied, economisch, politiek, intellectueel en seksueel gelijkwaardig zijn geworden aan elkaar? De ontstane verwarring maakt echter de simpele verhoudingen in pornografie of in conservatieve verhoudingen aantrekkelijk. Dan weet je tenminste waar je aan toe bent.

De seksuele revolutie is dus niet doorgeschoten, zoals sommigen beweren, maar juist een halffabrikaat gebleven. Zij was een verzet tegen de antiseksuele christelijke moraal die het dagelijks leven vulde met angst en schaamte. In hun eeuwen durende weerzin tegen vrije seksualiteit hebben kerkelijke instanties vele taboes geformuleerd. Er werd gedicteerd hoe gevreeën mocht worden (de missionarishouding) en met wie (alleen tussen gehuwde partners, te weten man en vrouw). Seksualiteit diende uitsluitend voor de voortplanting en al het andere was uit den boze.

Is het vreemd dat een moraal die alles verbood, vervolgens een roep om bevrijding opriep waarin alles mocht? Wat volgde was echter een radicale omdraaiing: was álle seks voorheen fout, nu was álle seks ineens goed. Sterker nog: je hoort er niet bij als je niet van alles hebt geprobeerd: partnerruil, homoseksuele contacten, groepsseks, enz.

De toenemende pornoficatie van de samenleving is het product van verwarring die is ontstaan door een revolutie die nooit is voltooid. Het ‘alles kan, alles mag zolang beiden instemmen’ ideaal van de jaren-zestig libertijnen is niet voldoende voor een samenleving op zoek naar structuur. Vandaar de aantrekkingskracht van simplistische fantasieën zoals die van de pornowereld, de gangsta-rap of het conservatisme van de traditionele islam en de christelijke kuisheidsbeweging.

Wat nodig is, is dat we als samenleving met elkaar in debat moeten gaan over wat nu precies ons seksuele ideaal is. Teruggang naar oude preutsheid en taboeïsering is dus niet de oplossing. Als om seksualiteit weer de sfeer komt te hangen van vies en voos, dan kunnen jongeren geen autonome opvatting ontwikkelen over bijvoorbeeld porno, commercials en clips op tv. Juist nu seks dagelijks commercieel wordt geëxploiteerd is het van groot belang dat jongeren leren wat werkelijk vrije beleving van seksualiteit betekent.

Preutsheid en schaamte geven juist ongewenste krachten vrij spel. Dat is te zien aan de ontwikkeling van porno. Ooit geloofde regisseur Damiano van Deep Throat dat porno deel uit zou gaan maken van mainstream-bioscoop films. Niets is minder waar gebleken. Juist het feit dat we porno verbanden naar shabby videotheken en stiekeme websites maakte dat de porno-industrie in zekere zin vrij spel had. De schaamte die gepaard ging met het bekijken van porno, maakte mensen niet bepaald tot kritische consumenten.

Juist door de taboeïsering kon de porno-industrie onweersproken een opvatting van seks presenteren die haar uit commercieel oogpunt goed uitkwam. En juist het verboden karakter maakte porno extra aantrekkelijk. Mainstream porno heeft erotiek rücksichtlos vermarkt. Ze heeft seksualiteit gegoten in een uitermate beperkt aantal aandachtsloze variaties en handelingen door volstrekt inwisselbare personages, gespeend van individualiteit en creativiteit. Daarom raakt mainstream porno niet echt aan seksuele en sensuele verlangens en leidt alleen maar tot oppervlakkige bevrediging. Het is als junk food dat wel de honger stilt maar niet echt voedt en alleen maar de zin opwekt in nog meer junk food. Omdat  Playboy-baas Hugh Hefner instrumenteel was in deze ontwikkeling na de seksuele revolutie, noemen we deze verbeelding van seksualiteit hefnerisme.

Slow sex

Wat nodig is, is een andere verhouding tot seksuele lust. Lustgevoelens zijn geen uitvinding van de duivel om ons af te leiden van onze hoogstaande gedachten. Noch zijn het woeste natuurkrachten die ‘hun beloop moeten hebben’. Het zijn ook geen onderbewuste driften waartegen de nietige mens weerstand moet bieden omdat ze anders verwoesting en verderf zaaien. Onze lust moeten we eerder leren cultiveren. In het leren omgaan met lust en onze diepere drijfveren leren we onszelf kennen; in het delen van lust en verlangen, de ander.

Wij noemen deze benadering tot lust slow sex. Slow sex is seksualiteit op basis van gelijkwaardigheid. Bij slow sex behandelen we seksualiteit noch als een gevaarlijke oerkracht, noch als een consumptie-artikel. Slow sex is een kritiek op de vermarkting van onze lusten, maar ook op de christelijke en islamitische preutsheid.

Het is een oproep om seks buiten de wereld van prestatie, van scoren, van macht en onderdrukking te houden. Het is ook een nieuw ideaal, dat houvast kan geven na de verwarring die is ontstaan na een maar voor de helft voltooide seksuele revolutie. Slow sex pleit voor aandacht en respect voor je partner en jezelf. En er is niet op tegen om daar als jongere, voor het huwelijk, mee te beginnen, zolang seksualiteit vrij is van dwang en onderdrukking.

Slow sex houdt ook in dat we seksualiteit in het volle daglicht brengen. We moeten er over praten. Op scholen bijvoorbeeld, waar volgens het laatste Rutgers-Nisso onderzoek zo’n 4 procent van de jongens en maar liefst 18 procent van de meisjes te maken krijgt met ongewenste seks. Juist meisjes en homoseksuele jongens met een streng-religieuze achtergrond blijken kwetsbaar voor seksuele grensoverschrijdingen en misbruik.

Wie niet leert hoe seksualiteit kán zijn, wie niet leert wat prettig is en wat niet, wie niet zijn of haar eigen voorkeuren leert kennen, leert ook geen grenzen stellen. Meer en betere voorlichting en een nieuw vak media-educatie kunnen jongeren helpen om hun eigen grenzen in de gaten te houden in hun seksuele ontdekkingstocht. Meisjes moeten leren dat ze recht hebben op wellust, zonder meteen voor hoer te worden uitgemaakt. Maar ook jongens hebben een steuntje in de rug nodig om weerstand te kunnen bieden aan de druk van vrienden om steeds hun mannelijkheid en heteroseksualiteit te moeten bewijzen.

Dat stijlfiguren uit de commerciële pornografie meer en meer doordringen in het publieke domein en vaker invloed uitoefenen op gewone media, is een zorgwekkende verarming. Kritiek op porno is geen ‘slachtofferisme’ maar een daad van democratisch burgerschap. Wij pleiten voor een duidelijker beeld van wat voor pornografie er allemaal op het internet verschijnt. Een NICAM-achtig systeem waarin wordt aangegeven welke porno extreem gewelddadig of vrouwonvriendelijk is, kan de consument bewuster maken van wat hij of zij gebruikt en hem of haar zo bewust maken van de negatieve keerzijde van de afgebeelde handelingen.

Het krachtigste tegengif tegen verkeerde beeldvorming is alternatieve beeldvorming: nieuwe verbeeldingen van seks. Verbeeldingen van andere dan de geijkte ‘man neemt vrouw’-afbeeldingen; met ruimte voor diversiteit en individualiteit, speelsheid en creativiteit.

Wij pleiten voor een inhaalslag. Juist omdat de commercie het laat afweten, kan de publieke omroep hierin een belangrijke rol spelen. De publieken zouden in plaats van Deep Throat wat meer alternatieve, niet-hefneristische erotiek moeten kunnen uitzenden. Films waarin de seksualiteit gelijkwaardig, respectvol en toch intens en spannend is. In een maatschappij waarin beeldcultuur zo belangrijk is, kunnen we haar onmogelijk alleen overlaten aan de markt.

De seksuele revolutie is helemaal niet passé. Integendeel, ze is nog lang niet af. Het is tijd om de omslag te maken naar een samenleving waarin het positieve belang van seksualiteit wordt onderkend. Waarin lust niet iets engs is of een duivelse natuurkracht, maar ook niet een energie die van zichzelf altijd goed is. Waarin seksualiteit wordt beschouwd als een gevoel en een kunde die men zijn hele leven lang ontwikkelen.

Dan hoeven wij ook geen weerzin te hebben tegen erotische uitingen in kunst en cultuur, in de publieke ruimte of in de media. Zij is niet bang dat genot en verlangen ontsporen, omdat ze er aandacht, vorm en woorden voor heeft. In zo’n samenleving is men eerder nieuwsgierig naar wat sensualiteit, verlangen en lust vermogen. Het is tijd voor een maatschappelijke beweging voor slow sex. Het is tijd voor een erotisch beschavingsoffensief.

Dit manifest is onder meer ondertekend door:

Ook tekenen? < http://www.slowsex.nl/ >