SCHIJN EN WERKELIJKHEID 

Een psychologische beschouwing 

De mens is soms geneigd om middels projectie allerlei eigen instellingen, gevoelens en gedachten, aan anderen toe te denken. Eigen emotionele kwaliteiten worden in anderen geprojecteerd. Men spreekt van overdracht van het eigene op het vreemde 

(David Hume, Engels wijsgeer en geschiedschrijver, 26.04.1711 - 25.08.1776).

Projectie komt van proiectere = voor(uit)werpen. Volgens Sigmund Freud (06.05. 1856-23.09.1939) is het een afweermechanisme waarbij het Ik ontoelaatbare impulsen uit het persoonlijk onbewuste, onbewust op individuen uit de omgeving overplant. De persoon schrijft aan deze anderen bepaalde neigingen toe die in werkelijkheid bij hemzelf, in verdrongen vorm, aanwezig zijn.

Het volgende gedicht met de titel Historisch* van Clinge Doorenbos is in dit verband een goed voorbeeld.

* Noot: het gedicht van Clinge Doorenbos is hier in de originele, oude spelling van destijds weergegeven. Dit om de sfeer die het uitstraalt geen geweld aan te doen.

En het oude privilege
Ging in eenen op de flesch,
Want, zooals wel meer 't geval is
Sijmen Splijtzwam had succes.

Pats! Het baden werd verboden,
Maar - het kleine kleuterdom
Hield zich vast aan oude rechten
En ze lachten er wat om.

Totdat op een goeden middag
(Het verhaal is eerlijk waar)
Werd de reinling weer een troepje
Naakte kleutertjes gewaar.

Algemeene vlucht der baders
uit het paradijslijk bad.
Een klein kleuterjochie werd er
Bij zijn naakte kraag gevat.

En d'apostel van de reinheid
- Baken in de ontuchtzee -
Vroeg aan t kleine verschrikte jochie:
Deden er ook meisjes mee?

'k Weet niet, jammerde het ventje.
Weet je dat niet? vroeg de man.
Nee meneer, want als we baden,
Heeft er niemand kleertjes aan.

Het kan inderdaad een waar gebeurd verhaal zijn; historisch dus. En het is van alle tijden. Met empathie (inleving) geschreven. Hier wordt met humor een psychologisch proces geobserveerd, beschreven en uitgewerkt.

Schijn en werkelijkheid speelt ook heel in het algemeen een zekere rol in sexualibus. Zo hebben mensen nogal eens een verkeerde voorstelling van allerlei hen onbekende sexuele situaties en vallen dan gemakkelijk ten prooi aan projectie, met alle gevolgen van dien. Verkeerd inschatten kan dan soms tot geheel verkeerde conclusies leiden. Het beeld dat men van iets heeft hoeft niet overeen te komen met de werkelijkheid.

Dr Frits Bernard

Literatuur

David Hume: Treatise on human nature (1740) 

Sigmund Freud: Zur Psychopathologie des Alltagslebens , Internationaler psychoanalytischer Verlag, eerste druk 1904