Citaten uit
Status en rijkdom staan haaks op waarden
Henk de Vos, Trouw 28 december 2004
Henk de Vos is socioloog en als universitair hoofddocent verbonden aan de Rijksuniversiteit
Groningen.
Balkenende kijkt voldaan terug op de EU-conferenties over normen en waarden. Maar er is weinig reden
voor. Hij vergeet dat economie en moraal veel met elkaar te maken hebben.
Het initiatief is te waarderen, maar de resultaten van de conferenties over normen en waarden die het afgelopen halfjaar op
Balkenende's initiatief binnen de EU zijn gehouden, vallen bitter tegen. Het ging om waarden als respect,
vrijheid, gelijkheid, verantwoordelijkheid en solidariteit.
Het is allereerst verkeerd om te denken dat dit typisch Europese of westerse waarden
zijn. Ieder mens wil graag in een maatschappij leven waarin deze waarden in het dagelijks leven gepraktiseerd
worden. Zonder dat heerst de dictatuur, de oorlog, of het onverschillige 'ieder-voor-zich'.
Ook is het verkeerd om te denken dat Europa in al deze waarden voorop
loopt.
[...]
Verder wijzen de berichten er op dat er twee opvattingen tegenover elkaar
stonden: grofweg aangeduid als die van Balkenende en die van Bolkestein.
 |
Balkenende vindt dat de overheid op het vlak van waarden een rol moet
spelen, maar hij geeft ook een speciale invulling aan die rol.
[...] |
|
Daartegenover vindt Bolkestein dat de EU - en de overheid in het algemeen
- zich moet beperken tot de zorg voor meer marktwerking en daardoor voor meer
welvaart. IJskasten en auto's zijn het belangrijkste wapen tegen
terrorisme, en als mensen nu maar het vooruitzicht hebben op
welvaartsgroei, dan zijn ze tevreden. |
Het ironische is dat beide partijen het mis hebben én het bovendien meer met elkaar eens zijn dan ze zelf
beseffen.
|
Bolkestein zit op de Balkenende-lijn met zijn verzoek aan de Marokkaanse koning om zijn onderdanen in Nederland moreel toe te
spreken.
[...]
|
|
Aan de andere kant zit Balkenende geheel op de lijn van
Bolkestein, door er niet bij stil te staan dat meer marktwerking negatieve sociale én morele gevolgen
heeft. Dit economische proces leidde tot schaalvergroting en
concentratie, met ingrijpende gevolgen voor de sociale
infrastructuur.
[...]
Dit leidde tot verbrokkelde sociale netwerken en daardoor tot vluchtigere
relaties.
[...] Kortom: achteruitgang van de lokale gemeenschap van het dagelijks
leven. Daar kwam de van overheidswege vrijgelaten commercialisering
bij, die de alles overheersende boodschap verspreidt dat vooral geld en status je gelukkiger
maken. |
De combinatie van deze twee trends is funest voor de kwaliteit van het sociale
leven.
|
Niet alleen op korte termijn, in de zin dat mensen minder een gemeenschap om zich heen hebben die onmisbaar is om mensen op het morele pad te
houden.
|
|
Maar ook op de lange termijn, in de zin dat kinderen die opgroeien met zo weinig gemeenschap en zo veel statuscompetitie minder van die waarden in hun morele bagage
meekrijgen. Waarden gedijen niet in een voedingsbodem van sociale vluchtigheid en streven naar status en
rijkdom. |
[...]
Er bestaat een wetenschappelijke consensus over het cruciale belang van een dicht web van
langdurige, persoonlijke relaties voor de gezondheid, het intellectuele functioneren en de morele ontwikkeling van
mensen. Maar de politiek denkt nog steeds dat de economie belangrijker is dan al het andere en dat je op het terrein van de marktwerking je gang kunt gaan zonder rekening te hoeven houden met de gevolgen voor de sociale infrastructuur en dus voor het morele
domein. Je hoeft niet links of nostalgisch of antiglobalist te zijn om dit onder ogen te
zien.
Het debat over waarden, of het nu Europees of nationaal gevoerd
wordt, leidt tot niets zolang leiders hun morele rol zo schromelijk overschatten en niet inzien dat economie en waarden alles met elkaar te maken
hebben.
|
