Bronnen en Lees meer over 

Europese waarden en normen

Chronologisch

31 augustus 2004 
Michèle de Waard, NRC: 'Europa is z'n intellectuele kompas kwijt'; Directeur Nexus vreest morele ondergang 
Wordt Europa meer dan een groot bedrijvenpark dat draait om geld, en waar cultuur alleen bestaat uit amusement? Of kunnen we een nieuwe beschaving creëren? Daarover voert denktank Nexus het debat. 

September 2004, 
Ivo Slangen, Filosofie Magazine: Filosofische denktank adviseert Balkenende 
Op initiatief van het kabinet-Balkenende organiseert het Nexus Instituut een serie conferenties over Europese waarden, om 'op een hoger niveau dan boter, kaas en eieren te spreken over wat ons bindt.' [...] De resultaten van deze bijeenkomsten worden op een openbare intellectuele top in Den Haag door premier Balkenende aan zijn Europese collega's gepresenteerd. [...]
Riemen zucht geërgerd bij het horen van normen en waarden: 'Er bestaan geen Europese normen. 

4 september 2004 
Cyrille Offermans, NRC Een hemels genoegen, of de dreigende teloorgang van de onbaatzuchtigheid 
Dinsdag is de eerste door het Nederlandse EU-voorzitterschap georganiseerde conferentie over de waarden van Europa. Wat betekent het begrip Europa behalve een economische eenheid? Zijn er waarden die we over het hoofd dreigen te zien? 
Cyrille Offermans schrijft over het belang van onbaatzuchtigheid, en over het steeds minder voorkomen daarvan. Geen amusementsdwang, maar belangeloze aandacht voor de ander, ruimte voor inleving, vanzelfsprekende solidariteit. 

7 september 2004 
Persbericht, diverse media: Discussie over Europese waarden is noodzakelijk voor de toekomst van de EU 
[Balkende:] "Met schade en schande hebben we geleerd hoe fundamenteel onze waarden zijn en hoezeer ze voor ons allemaal als opdracht gelden: respect voor de mensenrechten en de menselijke waardigheid, vrijheid, gelijkheid en solidariteit." 

8 september 2004 
Jan Peter Balkenende, Trouw Podium: Europa dreigt knarsend tot stilstand te komen
Deze vertaalde en ingekorte toespraak heeft minister-president Jan Peter Balkenende gisteren gehouden bij het begin van de conferentie 'De politiek van Europese waarden'. 
Europa besteedt te weinig aandacht aan zijn gedeelde waarden als vrijheid, gelijkheid, solidariteit en respect voor mensenrechten. 

8 september 2004 
Trouw, 8 september 2004: ’Petje af voor initiatief Balkenende’
Europa heeft sterk behoefte aan normen en waarden. Premier Balkenende heeft met zijn initiatief groot gelijk, aldus zijn inspirator Etzioni. Er is al een moreel vacuüm; er dreigt anarchie. [...] 
Balkenende noemde vrijheid, solidariteit en respect de belangrijkste waarden waarop de EU rust, ongeveer de trits van de Franse revolutie van 1789. 

8 september 2004 
Mark Kranenburg en Michèle de Waard, NRC: Europese waarde: schreeuwen tot je een compromis bereikt; Dromers, realo's en critici uit heel Europa verzameld in de Haagse Ridderzaal 
[...] Als er iets was waarover de deelnemers aan het debat in Den Haag over Europese waarden het gisteren eens waren, dan was het deze stelling. ,,Schreeuwen, schreeuwen, totdat je een compromis bereikt'', vatte de Britse diplomaat Robert Cooper het bondig samen. [...] ,,Europa is een rechtsgemeenschap. Macht heeft plaatsgemaakt voor het recht'', zei hij. Dat beschouwde de Brit als belangrijkste Europese waarde. 
[...] De sociaal-democraten in de zaal waren het eens met de waarden die Balkenende formuleerde: respect voor mensenrechten, vrijheid, gelijkheid en solidariteit. 

10 september 2004 
Jet Bussemaker (Tweede Kamer, PvdA), Trouw: Balkenende laat zelf gemeenschapszin los 
Samengevat: 
Balkenende laat zich inspireren door Etizioni, die het belang van waarden, normen en gemeenschapsdenken benadrukt. Hij sluit darbij aan bij de Europese geschiedenis van humanisme, tolerantie en gelijke kansen. 
Dit is natuurlijk mooi, maar wat doet het kabinet-Balkenende zelf? Het verzwakt juist het gemeenschapsdenken in Nederland. 'Verantwoordelijkheid voor de ander' is vervangen door 'eigen verantwoordelijkheid' - lees: eigenbelang. 

11 september 2004 
Bart Nooteboom, Trouw: Europese waarden – ze zijn er niet 
Het is een illusie te denken dat er exclusief Europese waarden zijn. Identiteit is daar te veelvormig voor.

11 september 2004 
Marc Leijendekker, NRC: Kjell Magne Bondevik: de verzorgingsstaat is een kernwaarde van Europa 
De verzorgingsstaat is een van de karakteristieken van Europa. Onze culturele traditie heeft drie duidelijke pijlers: 

Centrale beginselen in al deze drie pijlers zijn de menselijke waardigheid en je naaste lief te hebben. De verzorgingsstaat is een logisch uitvloeisel van die beginselen. Daarbij spreek ik overigens liever van verzorgingssamenleving.

 23 en 30 september 2004 
J.L. Heldring, NRC, column: Dezer dagen: Balkenendes Europese waarden I en II 
[...] Als deze waarden ook door andere landen gedeeld worden, ja door alle landen - en dat impliceert het woord 'universeel' - dan vormen die waarden net zo goed een basis voor een wereldeenheid als voor een Europese eenheid. Die Europese eenheid is daardoor niet waardeloos geworden, maar vindt haar grondslag dan in iets anders; de geografie bijvoorbeeld. [... D]e basis voor de Europese eenheid moet ergens anders gevonden worden. 

December 2004
Mark Van den Bossche, Leven is een opgave; Michel Foucault over de zorg voor zichzelf; Filosofie Magazine 
Michel Foucault zocht naar een persoonlijke ethiek, die de afgebrokkelde christelijke moraal moest aflossen. Twintig jaar na zijn dood, in de tijd van het normen- en waardendebat, blijkt zijn zoektocht onverminderd actueel. 

4 december 2004
Joop Meijnen, NRC: De kracht van softpower; Wilhelmina Thomassen over de rechten en plichten in Europa 
[Zij was rechter bij het Europese Hof. Juist daar komen dus de Europese waarden in het geding.]

"De allerbelangrijkste waarde is respect voor de menselijke waardigheid. Die ligt ten grondslag aan alle andere waarden en die geeft dan ook de doorslag. [... I]n de Europese opvatting ligt de grens daar war andermans waardigheid wordt aangetast.] "

6 december 2004
Floris van Straaten, NRC: Populisme als medicijn voor Europa; Laatste debat van EU-voorzitter Balkenende over waarden en normen 
[...] En de Europese waarden? De eensgezindheid daarover bleek nog niet erg groot. Onbeantwoord bleef de vraag wat die waarden nu precies zijn en welke de meeste nadruk verdienen. Als je een Europa wilt dat uitstijgt boven shopping malls, kun je je niet permitteren om de waarden te negeren, stelde de Amerikaanse hoogleraar filosofie Michael Sandel. Maar ook hij bleef het antwoord schuldig welke waarden nu precies.
Wel hadden vrijwel alle sprekers zaterdag warme woorden voor de Europese cultuur, ook al herinnerden sommigen er aan dat Europa tevens aan de wieg had gestaan van het nazisme, het communisme en het anti-semitisme. [...]
Vargas Llosa op zijn beurt zei een cultuur van vrijheid als het grootste goed van Europa te beschouwen. Hoewel het geen exclusief Europees privilege is, is het wel de Europese cultuur geweest die de rest van de wereld dat concept heeft geschonken. Die cultuur behelst volgens hem tal van vrije keuzen, waaronder die van godsdienst.

11 december 2004 
Maarten Huygen, NRC: Er zijn geen Europese waarden maar alleen westerse waarden 
Tragische wijsheid of verslagenheid zijn geen Europese deugden, vindt Maarten Huygen, die als commentator reist door de samenleving. [...] De gepreekte idealen van democratie en pluralisme, vrijheid en eigen verantwoordelijkheid zijn westers en niet speciaal Europees. 
[...] Een groep Nederlandse meisjes uit immigrantengezinnen was geïnterviewd over Europese waarden en zij wisten meteen waar het om gaat. Zij zien het contrast met het in hun ogen achtergebleven land van herkomst. Zij noemden de vrijheid van meningsuiting, vrijheid van godsdienst en de euro.

28 december 2004
Henk de Vos, Trouw: Status en rijkdom staan haaks op waarden 
Balkenende kijkt voldaan terug op de EU-conferenties over normen en waarden. Maar er is weinig reden voor. Hij vergeet dat economie en moraal veel met elkaar te maken hebben. [...] 
Het ging om waarden als respect, vrijheid, gelijkheid, verantwoordelijkheid en solidariteit. 
Het is allereerst verkeerd om te denken dat dit typisch Europese of westerse waarden zijn. Ieder mens wil graag in een maatschappij leven waarin deze waarden in het dagelijks leven gepraktiseerd worden.

31 december 2004 
Els Brenninkmeijer, De Stentor: Wat bindt ons?
Samengevat: 
De conferenties over Europese waarden en normen kwamen er niet uit.  Algemeen gedeelde waarden en normen zijn er nauwelijks. Ja: respect voor mensenrechten, vrijheid en gelijkheid. Maar eerder staat bevolkingsgroepen tegenover elkaar. 
Identiteit is al moeilijk te definiëren voor een individu, moeilijker voor een land, en vrijwel onmogelijk voor een wereld deel. Ons land: tolerant? Niet meer. Christelijk? Dat brokkelt af. Pluriformiteit? Ja - en dat geldt ook voor Europa. 

7 januari 2005 
Ollie Rehn, Niet grenzen maar waarden bepalen Europa; Kennelijk voelen Turken zich Europeser dan Noren; NRC 
De kaart van Europa wordt getekend in de hoofden van de Europeanen. Uitbreiding betekent vergroting van het gebied van de Europese waarden, meent Olli Rehn.
[... I]n wezen worden de grenzen van Europa door waarden bepaald. Uitbreiding betekent vergroting van het gebied van de Europese waarden, met als meest fundamentele: vrijheid en solidariteit, verdraagzaamheid en mensenrechten, democratie en rechtszekerheid. 
[...] Deze Europese waarden verschillen van het denken in invloedssferen dat thans in Rusland gangbaar is. [...] 

Februari 2005 
Annette van der Elst, 'Als we niet meer over het goede spreken, voelt de burger zich verloren'; Michael Sandel, de hoffilosoof van Jan Peter Balkenende; Filosofie Magazine 
Premier Balkenende nodigde Michael Sandel uit voor zijn laatste conferentie over Europese waarden. Een gesprek met een vrijheidslievende Amerikaan over het belang van waarden in de Nederlandse en Europese politiek. 

23 juni 2005 
Esther Hageman,, Wat ons bindt en verdeelt; Atlas van Europese waarden; Trouw 
In de crisis rond de Europese Grondwet is het onderwerp actueler dan ooit: Wat bindt Europeanen eigenlijk? De zojuist verschenen Atlas of European Values laat vooral verschillen zien; in het geloof en ook op andere terreinen. [...] Europa vormt qua waarden een bonte lappendeken, wordt al snel duidelijk. [... A]ls de kaarten in de waardenatlas iets duidelijk maken, dan is het de diversiteit binnen de abstractie die we ’Europa’ noemen.

25 juni 2005 
Kees Versteegh, De Europeaan bestaat niet; WAARDENATLAS LEGT GEBREK AAN EUROPESE EENHEID BLOOT
De donderdag verschenen Atlas of European Values biedt een schat aan ontnuchterend materiaal. Europeanen hebben niet veel gemeenschappelijk. Ze identificeren zich liever met de wereld dan met Europa.
[...] De godsdienst-nieuwe stijl lijkt beter te passen in het individualistisch waardenpatroon dat in de West-Europese contreien domineert dan in het traditioneel kerkelijk georganiseerde christendom van het Zuiden en Oosten. [...] 

30 juni 2005 
J.L. Heldring, 'De Europeaan bestaat niet'; column, NRC 
[...] Ik heb alleen bezwaar tegen de titel waaronder de resultaten ervan zijn verschenen: Atlas of European Values. Het onderzoek toont juist aan dat er geen Europese waarden bestaan, wél waarden in Europa. 
Dat bezwaar gold ook de conferenties over 'Europese waarden' die vorig najaar op instigatie van premier Balkenende zijn gehouden. [...] 

24 september 2005 
Margreeth de Boer e.a.; Trouw Podium: Europa staat op kruispunt, nu de goede afslag nog; Europese Unie 
De Europese cultuur is doorgeslagen in materialistische richting. Als we een hecht Europa willen waar toekomst in zit, moet het roer om. 
[...] In de cultuur van Europa is in hoofdzaak sprake van een éénzijdige oriëntatie op materialistische waarden, die ten koste gaat van immateriële, culturele en collectieve waarden.

8 oktober 2005
J.J.A. van Doorn, NRC: Het nationalisme is terug in Europa, met een nieuw gezicht 
Een oud spook waart door Europa, het spook van het nationalisme. De Sovjet-Unie is eraan bezweken, Oost-Europese naties zijn uiteengespat. De Europese Unie wordt een halt toegeroepen en bevolkingen in multiculturele landen bekeren zich tot een nieuw volksnationalisme.
[...]
Vatten we, als goede schoolmeester, het betoog nog even samen. De korte twintigste eeuw - van 1914 tot 1991 - was een ideologisch tijdperk. Het nationalisme was ondergeschikt gemaakt aan wervende politieke doctrines, variërend van het geloof in universele mensenrechten tot de droom van een communistische wereldrijk, al werd ook op bescheidener schaal gedacht, zoals door christen-democraten en democratisch socialisten.
`The end of ideology', door Daniel Bell al in 1960 aangekondigd, is nu eindelijk een feit. Wat blijft en de toekomst lijkt te hebben, is ons nationale elftal, de vertrouwde nestwarmte van het eigen volk, de mythe van het door God gezegende vaderland en zo mogelijk de vaste hand van een staatsman die de wil van de natie weet te vertolken. 

20 oktober 2005 
J.L. Heldring, Een mooie nazomer; column, NRC 
[... L]laten ze tevreden zijn met de democratische rechtsstaat als enige niet-materiële of, zo men wil, ideologische waarde die zij delen. De rest is toneel - soms schitterend, soms diepzinnig toneel, maar toneel.

22 oktober 2005 
Dirk Vlasblom, Een vrome explosie; Socioloog Berger wijst op religiositeit van nieuwe middenklassen; NRC 

24 oktober 2005
Turkije biedt Europa kans vredesideaal te versterken; NRC 
Na eeuwen van oorlog en strijd maakt Turkije een vriendschapsgebaar naar de Europese Unie. Dat mag niet zomaar worden afgewezen, vindt Orhan Pamuk.
[...] "Naast de orkestmuziek en de schilderkunst van na de Renaissance is de roman naar mijn mening een van de hoekstenen van de Europese beschaving; hij maakt Europa tot wat het is, hij is het middel waarmee Europa zijn karakter als er zoiets bestaat heeft gevormd en getoond.
Ik kan me geen Europa indenken zonder romans. Dan spreek ik over de roman als manier van denken, doorgronden en verbeelden, en ook als manier om zich in iemand anders te verplaatsen."

26 oktober 2005 
Jacques Chirac, Europa mag sociaal model niet opgeven; NRC Opinie
De internationale concurrentie vereist een eensgezinde Europese reactie. [...] Hij wil een politiek en sociaal Europa dat is gebaseerd op solidariteit. [...] 
De geschiedenis van Europa wordt gekenmerkt door crisisperioden die iedere keer werden overwonnen om verder te gaan. Europa zal dat opnieuw bewijzen door trouw te blijven aan zijn waarden en zijn sociale model. Dat wil zeggen door de krachten samen te bundelen met respect voor de diversiteit van de verschillende lidstaten, van de verschillende volken en culturen.

31 oktober 2005 
Birgit Donker & Coen van Zwol, 'Europeanen pacificeren, dat leidt tot tragedies'; Vraaggesprek met president Vladimir Poetin van Rusland; NRC. 
",In de Europese denkwijze is een traditie ontstaan om agressors en extremisten te pacificeren volgens het principe: over alles valt te onderhandelen, zo lang u ons maar ontziet. Dat is een gevaarlijke filosofie die in de praktijk tot grote tragedies leidt.''

18 november 2005 
Eildert Mulder, Europa staat in religieus opzicht alleen; Trouw 
De Europeanen staan in de wereld alleen met hun secularisatie, zegt de Amerikaanse godsdienst- socioloog Peter Berger. 

December 2005 
Annemiek Verbeek, De Europeaan bestaat niet; 400 Miljoen inwoners voelen zich vooral wereldburger; Pitch 
Er is genoeg onderzoek gedaan naar wat Europeanen bezighoudt. Neem bijvoorbeeld Atlas of European Values (die overigens beter de titel Atlas of Values in Europe had kunnen krijgen), [...] een stortvloed aan cijfermateriaal, grafieken en analyses, waaruit maar een conclusie valt te trekken: dé, Europeaan bestaat niet. 

27 december 2005 
Norbert Both & Nabil Taouati; Geef moslimidentiteit een Europees element; NRC 
Een Europese Leitkultur, met een eigen inbreng van moslims, moet dealles mag, alles kan'-mentaliteit van het multiculturalisme vervangen, menen Norbert Both en Nabil Taouati. 
Misschien kan Europa bakermat worden voor modernisering islam. 

28 december 2005 
Ben Knapen, Koester Europees erfgoed; Column, NRC 
Met Europa en de godsdienst is iets vreemds aan de hand. Aan de ene kant is er de trend die zo afwijkt van wat er elders in de wereld aan de hand is. Kerken staan leeg, [...] 
De andere kant - dat zijn de beelden van honderdduizenden mensen die naar Rome reisden om een overleden paus de laatste eer te bewijzen, veel jongeren die [...] 

30 december 2005
Thomas Erdbrink, 'Iran wil zelf aanklager worden'; Interview met onderminister Mohammadi; NRC
"Voor ons zijn de westerse normen en waarden niet iets wat we nastreven. Iran heeft serieuze meningsverschillen met het Westen op het gebied van vrijheid, democratie en mensenrechten." 
"In het geval van Iran is het de grootste fout van het Westen dat het macht ziet als een materiële zaak.In Iran is een nieuw element aan macht toegevoegd: geloof en religieuze normen en waarden. Totdat het dit inziet zal het Westen deze fout blijven maken."
"Deze landen willen hun eigen theoretisch kader toepassen op oosterse landen. Ze beschouwen islam en religie in het Oosten alsof ze vergelijkbaar zijn met christendom en het Westen. Terwijl men daar slechts een keer per week naar de kerk gaat en wij ieder moment van de dag met Godin contact staan. Daarnaast vergelijken ze ons systeem van geestelijken met dat van de katholieke kerk. Maar de twee zijn volledig verschillend." 

30 december 2005 
Carolien Roelants, Irak kiest islamitisch, zoals elders in Arabische wereld; NRC 
De voorlopige uitslagen van de verkiezingen in Irak geven dezelfde islamitische trend te zien als elders in de Arabische wereld. Seculiere partijen verliezen terrein aan de fundamentalisten.
Het is een brede trend in de Arabische wereld, de opmars van religieuze partijen, waar ze maar een kansje krijgen.
Bij de Palestijnen, die evenals de Koerden als relatief seculier gelden,is een trend zichtbaar van grotere aanhang voor de fundamentalisten naarmate de politieke, sociale en economische omstandigheden slechter worden.