Kunst tegen martelen van varkentjes

Citaten uit

Kunst tegen martelen van varkentjes

Tentoonstelling: Document Nederland: Dierbaar.

Rudy Kousbroek, NRC 22 november 2005

We hebben in Nederland een paar zeer begaafde dierfotografen, [...] daar moet een nieuwe aan toegevoegd: Jan van IJken.

Van IJken kreeg de kans van zijn leven, toen hem gevraagd werd de achtste aflevering te verzorgen van Document Nederland: Dierbaar, een tentoonstelling van NRC Handelsblad en het Rijksmuseum die te zien is in het Amsterdamse fotomuseum Huis Marseille.

De opdracht maakt van IJken in een klap een vooraanstaande fotograaf. Indrukwekkend zijn bijvoorbeeld de perspectieven waarin een ritme is verwerkt:

	de hemel verduisterd door het loslaten van 120.000 postduiven;
	het herhalingseffect van honderden kooien met daarin 11.000 gekweekte vogels;
	het levende maanlandschap van een stal met jonge kalkoenen; en vooral
	de sprakeloze melancholie van de 'biggen in groepshuisvesting' - een donkere ruimte waarin 160 biggen in diepe eenzaamheid tegen elkaar aanliggen op een kale vloer.

Bij een aantal van deze afbeeldingen is de context zo dramatisch dat je aan de vraag of het mooie foto's zijn vrijwel niet meer toekomt. Dat was bijvoorbeeld het geval met de foto die vorige week zaterdag de voorpagina van deze krant stond, waarop te zien is hoe een pasgeboren big in een ' vermeerderingsbedrijf wordt mishandeld

Die foto beroofde mij van mijn nachtrust. Nog dagen later was ik van streek.

[...]

Zo is er een foto waar niet alleen op te zien is hoe weerloze biggen zonder verdoving gecastreerd worden, maar ook hoe er twee honden bij aanwezig zijn door wie de producten van deze operatie telkens worden opgehapt. Deze foto is bijna clandestien, ik heb hem nergens besproken of afgedrukt gezien, als bij stilzwijgende afspraak om de fotograaf niet in moeilijkheden te brengen. En dat waar in principe de moeilijkheden niet voor de fotograaf zouden moeten zijn maar voor de betrokken industrie, die juist angstvallig ontzien wordt.

Je zou zeggen, een fatsoenlijk mens die deze tentoonstelling gezien heeft eet nooit meer varkensvlees. Maar ook hier blijkt weer hoe dit alles zich in het luchtledig afspeelt, het is wat de Fransen noemen prêcher aux convertis, de mensen die op deze foto's reageren zijn al bekeerd. Fatsoenlijke mensen eten al jaren geen varkensvlees meer, maar fatsoenlijke mensen zijn er niet veel. Waar het om gaat is het bekeren van de horden die hun Gargantuëske hoeveelheden vlees kopen bij de kiloknaller. En dat is een gesloten circuit, die mensen zijn onbereikbaar.

Wie of wat is de hoofdschuldige?

Dat is het marktmechanisme. "De prijzen voor varkens en varkensvlees zijn zo laag dat verdoven te kostbaar wordt gevonden," aldus de toelichting bij die nachtmerriefoto in deze krant.

Dit zou een van de belangrijkste en meest urgente preoccupaties van de Europese wetgeving moeten zijn, maar die is juist toegesneden op de bio-industrie. Vooral in de nieuwe Europese Grondwet [...].

De eerlijkheid gebiedt te erkennen dat bij het stemmen tegen die Grondwet de bio-industrie voor de Nederlanders geen enkele overweging is geweest.

Wat deze tentoonstelling duidelijk maakt is wat de eerste stap op de weg naar een geciviliseerde wereld zou moeten zijn: het toelaten van pottenkijkers. Een wet die bepaalt dat geen enkel onderdeel van de bio-industrie onttrokken mag worden aan de openbaarheid.