Citaten uit

Conservatieven maken onmogelijke spagaat

Theo Brand, Trouw 5 december 2003

Theo Brand (31) is betrokken bij 'De Linker Wang', het platform voor geloof en politiek verbonden met GroenLinks.

Op links regeren het dogma, de leegte en het onvermogen, betoogde conservatief denker Spruyt in Trouw. Maar zelf heeft het conservatisme geen antwoord op de grootste bedreiging voor traditionele waarden: het ongebreideld kapitalisme.

Directeur Bart Jan Spruyt van de Edmund Burke Stichting maakt in Letter&Geest; (29 november) korte metten met de kritiek op het door hem geschreven Conservatief Manifest. Hij vergeet echter twee dingen.

[...]

Onthullend is dat Kinneging in het essay 'Het conservatisme: kritiek van de Verlichting en de moderniteit' (2000) drie internationaal bekende theologen bij het conservatisme inlijft, die zichzelf gedurende hun leven tot de sociaal-democratie rekenden: Emil Brunner, Karl Barth en Reinhold Niebuhr.

Maar het inlijven van sociaal-democratisch georiënteerde denkers bij het conservatisme is naar mijn idee te kort door de bocht. Ligt het niet meer voor de hand te stellen dat ideeën van prominente sociaal-democraten voor een deel óók tot het gedachtegoed gerekend kunnen worden van de brede en veelkleurige beweging die zich kritisch verhoudt tot bepaalde aspecten van het Verlichtingsdenken? En dat deze beweging veel breder is dan alleen het conservatisme?

Het bestaan van een wereldwijde religieus socialistische beweging in de 19de en 20ste eeuw -waarvan Brunner, Barth en Niebuhr vertegenwoordigers waren en die deel uitmaakt van de sociaal-democratie- lijkt deze stelling te rechtvaardigen.

[...]

Volgens conservatieven bestaat 'het dragen van goede vruchten' uit deugdzaamheid en liefdadigheid. Zeker, dat zijn belangrijke zaken. Maar wie de complexiteit van de wereld tot zich door laat dringen, zal gauw beseffen dat we het niet redden met alleen de goede bedoelingen van brave burgers. De overheid moet optreden als 'schild voor de zwakken' en solidariteit waarborgen. Juist dat was ook de overtuiging van vermeende conservatieven als Brunner, Barth en Niebuhr.

Volgens conservatieve denkers - die een negatief mensbeeld menen te hebben - zou het naleven van deugden de oplossing zijn voor alle wereldproblemen. De verzorgingsstaat kan afgebroken worden en de ontwikkelingssamenwerking afgebouwd, want mensen zorgen heus wel voor elkaar. Het tegenstrijdige is dat in deze gedachte juist een onverantwoord positief mensbeeld schuilgaat.

[...]

Conservatieven als Spruyt en Kinneging kunnen hun verhaal alleen met overtuiging brengen als zij een karikatuur maken van linkse politiek. Alsof zij vergeten dat 'links' allang de bakens verzet heeft.

[...]

De conservatieve waarschuwing tegen een uitdijende verzorgingsstaat en het 'egalitarisme' is een gotspe in een land waarin topmanagers miljoenensalarissen opstrijken, terwijl chronisch zieken en gehandicapten door het bestaansminimum heen dreigen te zakken. De PvdA belijdt al sinds de jaren vijftig dat een radicale inkomensgelijkheid een illusie is en particulier initiatief doodt. Een vorm van 'fatsoenlijke ongelijkheid' is daarentegen haalbaar en vraagt om een herverdelingspolitiek door een actieve overheid.

[...]

De contradictie van het conservatisme is dat deze op geen enkele wijze duidelijk maakt hoe de revolutionaire kracht van het wereldwijde kapitalisme - die onvermijdelijk is - in goede banen geleid kan worden. Het pleidooi voor een terugtredende overheid vergroot daarentegen juist de mogelijkheden van deze mondiale revolutie. Wie traditionele waarden en gemeenschappen wil beschermen en tegelijk ruim baan biedt aan ongebreideld kapitalisme, komt in een spagaat terecht die elke maatschappelijke progressie onmogelijk maakt.