Citaten uit 

Het nieuwe rondhangen

Nieuw Rotterdams model wil junkies onzichtbaar maken

Gretha Pama, NRC Handelsblad 14 december 2002 

Zevenhonderd ernstig overlastgevende en zorgmijdende verslaafden moeten uit de Rotterdamse probleemwijken verdwijnen. Dat wil het stadsbestuur. Maar de verslaafden duiken elders in de stad op en vermijden hulpverleners. Over het water- bedeffect, repressie zonder zorg en de dreigende desillusie bij de burgers. 

[..] 

Onzichtbare verslaafden. Dat is wat het Rotterdam van Pim Fortuyn het liefst wil. Het staat ook in het collegeprogramma van Leefbaar Rotterdam, CDA en VVD: binnen vier jaar, het einde van de collegeperiode, moeten 'zevenhonderd ernstig overlastgevende en zorgmijdende verslaafden' van straat zijn gehaald en in een cel of in de hulpverlening zijn geplaatst. Ze krijgen alle zevenhonderd een zogenoemde persoonsgebonden aanpak, die bestaat uit het bijhouden van medische en justitiële dossiers, aan de hand waarvan politie en hulpverlening dan maatregelen kunnen nemen. 

Maar is dat zo simpel als het klinkt? Is er genoeg opvang, bijvoorbeeld? Of worden de junks heen en weer geveegd tussen de verschillende stadsdelen, het zogenoemde waterbed-effect, wat inhoudt dat als de problemen in een wijk met succes zijn aangepakt, ze op een andere plek weer opduiken. Daarvoor waarschuwden in elk geval de deelgemeenten waar geen schoonveegacties worden gehouden omdat ze daar niet nodig zijn. Die deelgemeenten, acht van de elf, omarmden het nieuwe veiligheidsbeleid pas na de belofte van het college dat ze er niet op achteruit zouden gaan: de problemen zouden zich niet verplaatsen. 

Maar de verslaafden verplaatsen zich wel door de stad. 

[...] 

Weghollen 

Verslaafden die worden weggejaagd moeten wel een andere plek opzoeken. Soms voor even. 

[...] 

En dan zijn er nog die aankloppen bij een van de vele opvangplaatsen in de stad: het zorgnetwerk voor verslaafden dat bestaat uit methadonposten, gebruikersruimten, gelegenheden voor dagopvang en slaapplaatsen. Op veel van die plaatsen is het de afgelopen tijd drukker geworden, maar vooral ook: rond die plaatsen. Dat worden nu steeds vaker nieuwe hangplekken voor junks, die elkaar daar nu opzoeken. 

[...] 

Toch komen er wel klachten binnen bij de deelgemeenten: dat de vaste opvangplaatsen nu hangplekken worden, maar ook dat er meer junks in de treinstations slapen. Dat ze zich heen en weer laten rijden in de metro en de tram. Zich ophouden in de goed verwarmde hallen van verzorgingshuizen, met hun makkelijke toegang, die sommige verzorgingshuizen nu overwegen af te sluiten. 

[...]

Opgefokt 

[... H]oe zit het met de andere pijler van het nieuwe veiligheidsbeleid, het plaatsen van de 'zevenhonderd ernstig overlastgevende en zorgmijdende verslaafden' in de hulpverlening, het beleid dat moet volgen op het schoonvegen en opjagen? 

[...] 

Directeur Sjef Czyzewski van Bouman Verslavingszorg, dat het grootste deel van het zorgnetwerk voor verslaafden beheert, zegt dat hij 

,,liever een andere volgorde'' had gezien: ,,Eerst meer zorg, zodat de mensen ook echt ergens naar toe kunnen. Dat is nu niet zo.''

Ook Bouman Verslavingszorg heeft zich gecommitteerd aan het nieuwe beleid en dan met name aan het idee van de persoonsgebonden aanpak: op de individuele verslaafde toegesneden zorg. Maar dat gebeurde vóór lezing van het collegeprogramma. Czyzewski: 

,,Ik las dat programma en ik was onaangenaam verrast. Als je wilt dat mensen worden geholpen, moet je daar geld voor uittrekken. Maar er is geen geld uitgetrokken voor extra bedden, voor meer personeel, voor woningen of voor werkprojecten.''

Ook bij Czyzewski komen meldingen binnen: 

,,Ik lees in de rapportages dat het drukker wordt, dat mensen opgefokt raken doordat ze worden opgejaagd en zelfs: dat ze de zorg gaan mijden. Ze zijn bang dat ze via ons in de repressie terechtkomen.''

Czyzewski vindt dat er te gemakkelijk wordt gedacht over het oplossen van de problemen met verslaafden: 

,,Wij vechten vaak tegen simplisme. Verslaving is een aandoening, die leidt tot een hersenbeschadiging die de behoefte aan drugs instandhoudt. Mensen moeten kunnen afkicken, dat is nog een stap verder dan willen afkicken. Er zijn ook nog geen medicijnen voor.''

Over gedwongen behandeling denken hulpverleners dus heel anders dan het college. 

,,Dwangbehandeling is geen wondermiddel'', zegt Czyzewski, want ,,een verslaafde is een patiënt''. 

In het Opvang en Crisiscentrum aan de Noorderkanaalweg, waar de tweede verdieping is gereserveerd voor vrouwen die denken over afkicken, worden ze zo ook behandeld. 

[...] 

Wie hier werkt ,,moet niet denken dat het je lukt iedereen af te laten kicken, want dan zit je binnen een half jaar depressief thuis'', zegt Minouche Dukers, 'behandelingsverantwoordelijke' in het opvangcentrum. ,,Iemand kickt alleen af als hij eraan toe is.'' 

[...] 

Afkicken, laat staan gedwongen afkicken, is [...]veel minder vanzelfsprekend dan het lijkt. Het Opvang en Crisiscentrum merkt het bij de veegacties, wanneer op de begane grond altijd een paar bedden extra worden vrijgehouden. Die bedden raken ook vol. Maar, zegt Minouche Dukers: 

,,De vrouwen die we dan krijgen, blijven maar heel kort. Ze zijn niet gemotiveerd om af te kicken. Ze komen hier, omdat ze ergens zijn weggejaagd.'' 

[...]

Perron nul 

En dan is er nog een complicerende factor: als er al geld wordt uitgetrokken voor extra opvang, stuit het zoeken naar een locatie vaak op problemen. Zo liep deze zomer de opening van een opvangruimte voor verslaafden aan de Ohmstraat bij de Keileweg in Delfshaven stuk op protesten van buurtbewoners. De ruimte staat leeg. In Hillegersberg-Schiebroek aarzelt de deelgemeente momenteel over een werk- en cursuscentrum voor verslaafden, waartegen zo ongeveer een hele wijk te hoop loopt. 

[...] 

Zelf wil de gemeente zich inspannen voor nieuwe opvangplaatsen, zegt wethouder De Faria: 

,,Dat is heel moeilijk, maar wij hopen dat mensen begrijpen dat die opvangplekken nodig zijn. Als ze er eenmaal zijn, blijkt meestal ook dat ze niet of nauwelijks voor overlast zorgen.''

In afwachting daarvan stromen nu de opvangcentra vol en hanteren de gebruiksruimten wachtlijsten. Net als de behandelkliniek van Bouman Verslavingszorg in Prins Alexander. Hulpverleners die al een tijdje meelopen, de hele gang van zaken doet denken aan het beruchte schoonvegen van 'perron nul' onder burgemeester Peper, toen de overlast zich uiteindelijk ook slechts bleek te hebben verplaatst. Zij denken dat snelle extra opvang onvermijdelijk is, als de gemeente de verslaafden tenminste echt van de straat wil halen.