Op de basisschool wordt alcohol genuttigd. In de groepen 7 en 8 van het basisonderwijs is een op de twaalfkinderen ooit dronken geweest. En tegen de tijd dat ze 15 jaar zijn, is dat percentage gestegen naar twee derde. In 2003 dronk tweederde van de meisjes en driekwart van de jongens voor hun twaalfde wel eens. Dat is in vergelijking tot I999 Voor de meisjes bijna een verdubbeling.

"De jongeren in Nederland zijn de zuipschuiten van Europa," zei minister van Volksgezondheid Hans Hoogervorst tijdens het Nationaal Alcoholcongres in Rotterdam afgelopen januari. Nederlandse jongeren drinken tweeënhalf keer zo vaak als gemiddeld in Europa. En ze doen twee keer zo vaak aan binge drinking, het ineens wegwerken van flinke hoeveelheden. 

Niet iets om trots op te zijn, vond Hoogervorst. Hij kondigde aan dat 'de sociale norm moet worden: onder de I6 wordt niet gedronken'. De wettelijke leeftijdsgrens voor het kopen van alcohol wilde hij zelfs naar 18 jaar opschroeven. Maar zijn plannen stuitten buiten het congres onmiddellijk op hoongelach. 

[...]

Vorig jaar al schoot de Tweede Kamer de plannen van Hoogervorst om consequenter tegen alcoholgebruik onder kinderen op te treden aan flarden, onder het mom: drinken doen ze toch; daar veranderen wetten en verboden niets aan.

[... ... ...]

Toch is de Grote Tolerantie over haar hoogtepunt heen. Enkele gemeenten maken al een specifiek 'jongeren en alcohol'-beleid om hun bezopen jeugd in het weekeinde in goede banen te leiden. Ze schrijven ouders aan, organiseren preventieve cursussen, laten politieagenten weer tegen plegers van openbare dronkenschap optreden, en leggen sancties op aan al te royale middenstanders.

En ook wetenschappers doen steeds boutere uitspraken: 'een verbod erop,' zeggen zij, en 'prijzen omhoog', want dat drank zeer schadelijk is voor kinderen, is wetenschappelijk nu ook wel bewezen. 

[...]

[...]

Dat een verbod of sterk ontmoedigingsbeleid niet zou helpen is een achterhaald argument. Het ontmoedigingsbeleid voor roken heeft de consumptie van tabak in een jaar tijd met tien procent verminderd. Tussen 2001 en 2004 daalde het aantal rokers zelfs met 400.000. En niemand haalt het nog in zijn hoofd om zomaar ergens een sigaret op te steken, laat staan tijdens een vergadering, in een klaslokaal of in een stationshal. Een complete mentaliteitsverandering is een feit binnen een paar jaar van repressief beleid. 

"Een verbod helpt wel degelijk," zegt hoogleraar Reinout Wiers uit Maastricht. Hij doet onderzoek naar verslavingsgedrag bij jongeren aan de universiteiten van Maastricht en Nijmegen 

"Je moet als overheid uitstralen dat het niet meer normaal is je wekelijks klem te zuipen. Kijk maar naar Amerika, waar de leeftijdsgrens in de meeste staten op 21 jaar ligt. Daar zie je bij jongeren aanzienlijk minder problemen gerelateerd aan alcoholgebruik. Wetenschappelijk onderzoek heeft ook laten zien dat in de Amerikaanse staten waar de leeftijdsgrens werd verhoogd van 18 naar 21 jaar, de drankproblemen bij jongeren sterk afnamen En ook het omgekeerde was het geval." 

Wiers houdt zich al tien jaar bezig met verslavingsvraagstuk ken en bezoekt nagenoeg alle wetenschappelijke congressen over alcoholverslaving. Behalve de bekende korte-termijn risico's als 

krijgt de wetenschap steeds meer zicht op de lange-termijn effecten van drank bij kinderen en jongeren.

Sinds een paar jaar is bekend dat de hersenen van pubers nog volop in ontwikkeling zijn. In die leeftijdsfase (tussen 12 en I8 jaar) gaat het voorste deel van de hersenen 'rijpen'. De frontale hersenschors is verantwoordelijk voor iemands persoonlijkheid Alcohol kan dat rijpingsproces volledig in de war schoppen. 

"Eer aantal jaren te veel drinken in het weekeinde kan een permanente verandering in de hersenen teweegbrengen," weet Wiers. 

Uit verschillende onderzoeken blijkt dat drankgebruik in de adolescentie een gevoeligheid voor alle soorten middelenverslavingen veroorzaakt, dus ook voor tabak en drugs. Die verslavingsgevoeligheid gaat nooit meer over. Van de jongeren die voor hun 13de beginnen met drinken is veertig procent op een bepaald moment in hun leven alcoholverslaafd. 

Bovendien hebben drinkende pubers minder doorzettingsvermogen en meer moeite met het reguleren van hun emoties dar leeftijdsgenootjes die niet drinken. Tieners die overmatig alcohol gebruiken, kampen daardoor met leerproblemen. Dat komt door dat het deel van de hersenen dat belangrijk is voor het geheugen krimpt als gevolg van langdurig overmatig alcoholgebruik. Slechtere prestaties op school zijn een eerste symptoom, maar een stijging van het aantal mensen met persoonlijkheidsstoornissen en het aantal jonge korsakov-patiënten is het lange-termijn effect.

Over twintig jaar eindigt een groot deel van de huidige lurkgeneratie als chronische consumenten van de gezondheidszorg. Alle onmatige drinkers (zie kader 'Verantwoord alcoholgebruik') hebben een verhoogde kans op

Kinderen die drinken, zijn op termijn voor al deze klachten gevoeliger, simpelweg omdat ze een veel kleiner lichaam hebben en daardoor minder vocht waarover de alcohol zich kan verdelen. 

"Ook bestaan kinderen voor een groter deel uit hersenen," zegt huisarts Hans Moolenburgh, tevens voorzitter van stichting Platform Kocon voor preventief beleid voor alcohol en drugs in Katwijk. "Bij een driejarig kind bestaat een kwart van het lichaamsgewicht uit hersenen. Bij een kind van 12 is het hersengewicht een zesde van het lichaamsgewicht. Bij een volwassene is dat verminderd naar een achtste." 

De kans dat een dronken kind geveld wordt door acute alcoholvergiftiging, black-out, of een ongeluk is daardoor veel groter dan bij een volwassene. Die gevolgen zijn volgens Moolenburgh ieder weekeinde zichtbaar op de Eerste-Hulp-afdelingen. 

Ga er maar aan staan, als bewuste ouder. Het alcoholcomplot is overal. Geen feestje, filmpje, voetbalwedstrijd, etentje, of borrel zonder drank. Ais je liever Spa drinkt, ben je flauw en ongezellig, 'een saaie piet', van 'de blauwe knoop', 'zwanger' of van de AA. 

Om over het commerciële geweld van drankproducenten maar te zwijgen. Die hebben tien jaar geleden een gouden greep gedaan door de verzoete generatie limonade met alcohol voor te zetten. Het aandeel van de breezers, de premixen, zoete likeuren en postmixen op de markt van gedistilleerd is de afgelopen jaren flink gestegen: van vijf procent in 1999 tot dertig procent in 2004.

[...]

Daarnaast bedenken alcoholproducenten uitgekookte marketing strategieën om jonge tieners aan de drank te helpen. Vorig jaar bleek uit een onderzoek van STAP dat kinderen beneden de 16 zeer goed bekend zijn met alcoholreclames. Ze kunnen de commercials spontaan noemen, ze zijn merkvast en hebben meestal de (sterke-drank)merken die ze noemen ook al eens geprobeerd. Reclames voor Bacardi Breezer en Heineken worden het hoogst gewaardeerd. Als een van de weinige Europese landen mag alcoholreclame in Nederland de hele dag door worden uitgezonden: 'zelfregulering' moet de reclames gericht op kinderen in toom houden, maar dat is net zo'n dooddoener als 'voorlichting'. 

In totaal wordt er zo'n 270 miljoen euro in alcohol marketing gestoken (ongeveer zes procent van de omzet) De drie miljoen euro die de laatste jaren aan voorlichtingscampagnes wordt besteed - zoals 'Drank maakt meer kapot dan je lief is' - is daarbij vergeleken een druppel op een gloeiende plaat. 

[...]

Volgens Van Dalen van STAP is de alcohollobby in Nederland zo groot dankzij het liberale klimaat, de grote cafédichtheid en de aanwezigheid van een aantal internationaal vooraanstaande brouwerijen in Nederland.

"Die lobby doet ook veel aan betaald positief onderzoek. Er wordt dan een gunstig effect van drank uitgelicht, zoals het positieve effect van alcohol op hart en bloedvaten, zonder een afgewogen oordeel over alle organen te vellen."

Het is dus letterlijk vechten tegen de bierkaai. Daarnaast staan ouders steeds machtelozer als het gaat om het uitgavenpatroon van hun puberende kinderen. Jongeren verdienen hun eigen geld.

[...]

Ook de seksuele ongeremdheid die door alcohol ontstaat, is onder pubers vaak juist een gewenst effect. Het risico op korsakov kan je toch gestolen worden als je met tien bier achter je kiezen eindelijk een meisje durft te versieren? 

'Ik verwacht 

was de topdrie in het verwachtingspatroon van jongeren over drank tijdens een meting in de kroegen van Katwijk. 

'Nee zeggen' in zo'n drankbevorderend klimaat is voor ouders dus niet makkelijk.

[...]

"Ouders stellen geen of onduidelijke grenzen," merkt beleidsadviseur voor gemeentelijk verslavingsbeleid Aafke van Rhijn, projectleider van het Katwijkse project 'Genotmiddelen, Opvoeding en Gezin' voor Platform Kocon. 

Van Rhijn vindt dat veel ouders niet genoeg verantwoordelijkheid nemen om binnen de opvoeding genotmiddelengebruik aan de kaak te stellen. 

"Ouders leven ten onrechte in de veronderstelling dat ze geen greep hebben op hun pubers, want die hangen op straat of zitten in een kroeg." 

Dat ouders het gedrag van hun pubers niet meer zouden kunnen bijsturen, is een groot misverstand, beaamt hoogleraar gedragspsychologie Rutger Engels van de Radboud Universiteit Nijmegen. Uit zijn langdurige onderzoek onder 10.000 jongeren blijkt dat de invloed van ouders op het alcoholgebruik van hun kinderen veel langer doorwerkt dan ze zelf vaak denken. Engels: 

"We vinden in ons onderzoek dat als het om alcohol gaat, ouders niet minder invloed hebben op 15-jarige kinderen dan op 13-jarige."

Wat ook een fabeltje blijkt te zijn, is dat het goed is om pubers thuis te 'leren' drinken. 

"Dat is onzin," zegt Engels. "Kinderen die van ouders thuis mogen drinken, blijken op latere leeftijd juist meer te drinken dan kinderen die thuis nooit een druppel alcohol krijgen."

Iedereen kan het met gezond verstand beredeneren: ouders creëren de normatieve context. Als zij thuis alcohol niet propageren, is de kans kleiner dat hun kinderen de normen van hun omgeving overnemen en onder invloed raken van 'foute vrienden'. Engels: 

"Uit verschillende studies blijkt dat kinderen hun vriendjes selecteren op basis van de norm die ze van huis uit meekrijgen. "

[...]

Engels: 
"Ouders die zelf te veel drinken, moeten natuurlijk minderen. Hun eigen alcoholgebruik zet de norm en we weten uit onderzoek dat kinderen die norm overnemen." 

Kinderen van verslaafde ouders blijken een veel grotere kans te hebben op verslaving, maar ook op allerlei andere psychische stoornissen, zoals depressie en angststoornissen. 

[...]

Daarbij komt dat de hedonistische jeugdcultuur zich steeds verder uitstrekt, tot 'pubers' van ver in de veertig. Bij veel ouders ligt de onbekommerde jeugdfase vers in het geheugen. Ze hangen zelf nog regelmatig de beest uit op mega-evenementen als Lowlands, in de nachtclub of in de kroeg. Wie zijn zij om hun kinderen een pleziertje te misgunnen?

[...]

De 'drogredenen van verslaafden' om te excuseren wat ze doen, dragen bij aan de maatschappelijke aanvaarding van drank, waardoor excessen keer op keer worden veroorzaakt. Van de verkrachtingen op het marinefregat Tjerk Hiddes tot de zinloze moord op twee prostituees op de Keileweg in Utrecht, het zijn misdaden gepleegd door stomdronken jongemannen die niet meer wisten wat ze deden.

Als je ze in sobere toestand had gevraagd naar hun alcoholgebruik, dan hadden ze vast geantwoord dat het 'matige drinkers' waren.

"Natuurlijk vermoordt niet iedereen zijn eigen kinderen onder invloed van alcohol; het gros wordt door drank niet crimineel," zegt Wagenaar. "Maar het probleem is dat het niet maat kunnen houden het bijeffect is van het meestal wel maat kunnen houden."

[...]

Recent onderzoek van hoogleraar experimentele psychologie Reinout Wiers bevestigt deze illusie van beheersbaarheid. Rationeel gedrag en alcoholgebruik staan per definitie op gespannen voet. Het sterk verslavende stofje alcohol prikkelt de hersenen tot handelen, bijvoorbeeld tot het openen van een fles wijn, en prikkelt niet de weloverwogen rationele afweging. Het argument 'ik vind het gewoon lekker', typisch voor 'wijnkenners', blijkt dus pas te komen nadat de keuze voor de fles - de impliciete motivatie - allang is gemaakt.

 [...]

Behalve verslavend is drank ook sociaal wenselijk: 'neem toch een lekker glaasje wijn!' Je bent de bon vivant. De lichamelijke hunkering naar alcohol hoeft nooit lang te duren.