Citaten uit

Doodsbang voor zuster Feliciana

Misbruik - Ook nonnen maakten zich schuldig aan mishandeling en misbruik

Joep Dohmen - NRC Handelsblad 22 april 2010

Opvoeden ging hardhandig in katholieke tehuizen in de jaren zestig. Slachtoffers van misbruik door nonnen melden zich, na de aandacht voor paters.

Het RK Binnenziekenhuis van Onze Lieve Vrouw Moeder van Barmhartigheid in Eindhoven was eind jaren vijftig een hel voor Petra Jorissen. Vooral door zuster Johanetty. Die siste altijd 'Willetje breken, we zullen je willetje breken' als ze uitgespuugd eten met braaksel weer in Petra's mond propte.

En s avonds kwam de zuster terug. Jorissen, journalist en nu 59 jaar: Aan het kraken van haar herenmolières hoorde ik meteen dat zij het was. Pas als ze bij mijn bed was, knipte ze de zaklantaarn aan. De gordijntjes rond mijn bed had ze intussen zorgvuldig dichtgedaan. Dan zat de zuster aan haar genitaliën.

De non heeft haar leven niet vergald, hoewel Jorissen nog minstens een keer per dag haar duivelse blik ziet.

[...]

Sinds eind februari informeerden 29 vrouwen deze krant en de Wereldomroep. Tien vrouwen melden misbruikt te zijn door een priester of broeder. Negentien vrouwen getuigen over misbruik en mishandeling door vrouwelijke religieuzen. Van alle meldingen over nonnen gaat 40 procent over kindermishandeling.

Lichamelijkheid en tederheid werden in kindertehuizen en gestichten van zusterordes zoveel mogelijk genegeerd, volgens de getuigenissen. Er hing in de regel een hardvochtig en repressief klimaat. Dat leidde tot vernederingen en bruut geweld, soms met sadistische trekjes.

[...]

Zo ook een ziekenhuis in Leiden. Daar zag een meisje na de oorlog haar haren ronddraaien in het stortwater van de toiletpot als ze weer eens met haar hoofd in de pot geduwd werd. Dat was de straf voor het uitbraken van eten.

Merapi Obermayer verbleef jarenlang in het Maria Internaat in Amersfoort. Ze kent de namen van de vijf nonnen die haar kwelden uit haar hoofd. Feliciana was de ergste. Zij schopte haar een keer zonder waarschuwing de marmeren trap af. Zij was het ook die haar bastaard noemde en een vergissing van God.

[...]

Het gros van de meldingen over nonnen gaat echter over seksueel misbruik en normoverschrijdend geweld. Ook voor de normen uit die tijd. Zoals een destijds 16-jarige leerling-verpleegster die in de Vroedvrouwenschool in Heerlen gedurende acht maanden tot seks gedwongen werd door een zuster. Toen dat bekend werd, moest ze van school af. Weg opleiding, weg mooie toekomst. De zuster mocht blijven.

In De Kollenberg in Sittard, een kindertehuis voor weeskinderen, heersten in de jaren veertig Duitse karmelietessen. Gestapo-nonnen, noemt Ben Jaspers (65) ze. Vanuit Bogor, Indonesië, beschrijft hij het regime.

Bedplassen werd bestraft met harde draaien om de oren, omgedraaide oren, aan de oren meegesleurd worden. En dan de voortdurende vernedering. Een bedplasser moest naakt, met zijn plasonderbroek over zijn hoofd, doodstil blijven staan. s Nachts durfde Jaspers niet te slapen, uit angst dat het bed weer nat zou worden.

In de gezondheidskolonie van de franciscanessen in het Limburgse Bunde gingen stoute kinderen in een badkuip met ijskoud water. Ook elders was dit een opvoedkundige straf.

[...]

In veel kindertehuizen was sprake van bruut geweld, zonder dat de Kinderbescherming optrad.

Ben Jaspers schetst hoe in De Kollenberg twee schreeuwende Duitse nonnen een kind van vijf in een houdgreep hadden en het dwongen koude havermoutpap op te eten. Klappen op het achterhoofd, een non die de mond met geweld opentrok en de neus dichtkneep. De pap die naar binnenging, en weer naar buiten kwam. Waarna het braaksel opgegeten moest worden, en het tafereel zich herhaalde. Met nog meer gehuil.

Niet altijd hoefde het zwaar geweld te zijn om in het kindergeheugen gegrift te worden.

Eind jaren vijftig liep pater Paduinus op sluippantoffels door kindertehuis Huize Bethlehem in Heel. Een godheid voor de nonnen. Hij rookte sigaren, en meisjes die op de grond zaten om de vloer te poetsen moesten de as opvangen met hun handen. Wie dat niet deed, kreeg straf van moeder overste.

'Als kind van veertien heeft me dat pijn gedaan,' zegt een vrouw die toen de as niet opving. 'Ik denk er nog dikwijls aan, aan dat machtsmisbruik. Want dat was het.'

Niet alleen jongens waren slachtoffer van seksueel misbruik door paters

Kathy Vorstenbosch (64) was vijftien in de jaren zestig. Met een vriendinnetje deed ze mee aan het kerkspel Pascha, Brood en Wijn in de H. Kruiskerk in Breda. Regisseur was een kapucijnenpater. Hij nam hen daarna twee dagen mee, voor een optreden in Delft. Op een zolderkamer sliep hij tussen ons in. Hij frunnikte de hele nacht aan onze borsten en aan onze schaamstreek. We deden alsof we sliepen, maar waren doodsbang. We kenden niemand in Delft en wisten niet hoe we dat gebouw uit moesten komen.

Thuis vertelde Kathy het haar ouders, maar die geloofden het niet. Ik kreeg een draai om mijn oren. 'Een pater doet zoiets niet', zeiden ze. Dan was je in die tijd uitgepraat.

Marja Morskieft (51) uit Nijmegen [...] studeerde in de late jaren zeventig aan de Hogeschool voor Theologie en Pastoraat in Heerlen. Een van haar eerste tentamens was een nachtmerrie. Ze moest op de kamer van de docent moraaltheologie komen. Dat was Harry, een pater van de Heilige Harten. Hij nam het examen af op zijn sofa.

'Eerst kwam hij vertrouwelijk naast me zitten. Daarna gingen zijn handen naar mijn nek en onder mijn rok. Ik hield mijn benen stijf bij elkaar. Volledige paniek. Ik hoorde stemmen op de gang, maar durfde niet te schreeuwen. Ik heb niet meer dan drie zinnen kunnen uitbrengen, maar kreeg van de pater een 9-.'

Zijn gedrag was bekend en er werd niet tegen opgetreden. Later zeiden andere studentes:

'Je moet ook nooit bij pater Harry op de sofa gaan zitten.'