Ongeveer, ja, maar mij niet precies genoeg.

Meer of minder serotonine in het bloed maakt niet zo veel uit; dat is a.h.w. een reservoir. Het gaat er om waar de sertonine in de neuronen zit en hoe snel deze circuleert, dus niet om "de concentratie in de hersenen", maar om de omloopsnelheid tussen de celwand van de ene en het blaasje aan het uiteinde van de andere cel - beide dus in de hersenen. Dus niet de hoeveelheid maar de circulatiesnelheid is bepalend. Het is ook niet "een tekort van [aan!] de signaalstof" die tot depressie of angst leidt, maar een (te?) hoge circulatiesnelheid. Voorts worden angst en depressie niet 'veroorzaakt' door serotonine en deszelfs circulatie - zeker niet de hoeveelheid en al zeker niet die in het bloed - maar door de inhoud van de signalen die deze neurotransmittor overbrengt, en deze signalen komen vooral van de zintuigen, dus van de buitenwereld. Het is (informatie uit) de buitenwereld die iets veroorzaakt, niet de overbrenger van deze informatie.

Serotonine is een neurotramsmittor, dat wil zeggen een stof die informatie overbrengt van de ene zenuwcel (neuron) naar de andere. De werkzame stof bevindt zich in een  blaasje aan het uiteinde van de cel (en een voorraadje in het bloed). Serotonine bevat niet het signaal zelf, maar draagt het signaal over, als een soort postbode. Serotonine dringt door in de cel - juister gezegd: de celwand, verder komt hij niet - geeft zijn boodschap af, en keert weer terug naar het blaasje van de andere zenuwcel, als de postbode naar het postkantoor na zijn ronde.

Wat doet nu Prozac of Seroxat?

Die blokkeren de terugweg voor de serotonine: zij houden de postbode a.h.w. even vast zodat hij niet terug kan en geen nieuwe informatie kan gaan aandragen. Het feit dat daar dan "een concentratie aan serotonine" is, doet niet ter zake. Het gaat erom dat de postbode niet terug kan om nieuwe post op te halen en door te geven. Dus niet om een concentratie aan serotonine, maar om een vermindering van de informatieoverdracht.

Dit kan in bepaalde gevallen nuttig zijn, als namelijk die postbode als een gek de hele dag heen en weer rent en elke keer je brievenbus vol informatie gooit, zoveel dat je het niet meer kunt verwerken. Een te snel heen & weer gaande serotonine wekt angst en onrust op door een (relatief) te veel aan informatie over te dragen. Een gevoel van 'het is me allemaal te veel', resulterend in vermoeidheid, energietekort en mogelijk ook depressie. In andere gevallen echter treedt er al snel een tekort aan heen & weer gaande postbodes, dus aan informatie op, zodat het organisme niet goed weet wat er gebeurt en wat het moet doen. Het 'doet dan zomaar wat'.

Ritalin doet precies het tegenovergestelde:

Dit stimuleert juist de circulatie van serotonine, dus helpt het de informatieverwerking, waardoor men verstandiger kan reageren en meer in overeenstemming met de diepere lagen van het ik. Bij ADHD, waarvoor ritalin wordt voorgeschreven, overheerst de informatie van buitenaf die van binnenuit, zodat men 'van hot naar her rent' of 'als een kip zonder kop' van het ene in het andere rolt. Hier is meer informatieoverdracht, dus meer serotine circulatie, van nut.

Terug naar Prozac, dat onze postbodes tegenhoudt.

Dat er in de celwand een concentratie is aan postbodes doet niet terzake. Wel dat er op het postkantoor, in het blaasje aan het eind van de andere zenuwcel, een tekort aan postbodes. Wat te doen? Het mentale, het neuronen-postkantoor verandert dan van beleid.

Normaliter wordt bepaalde post, bepaalde signalen dus, met voorrang doorgegeven, namelijk die signalen naar of van de diepere lagen van de persoonlijkheid in neurologische zin, dus de diepere en evolutionair oudere delen van de hersenen en het zenuwstelsel: die centra die het overleven van de soort reguleren, dus: seksualiteit, angst, agressie en vluchtreactie.

Nu er een tekort aan postbodes is, verandert de voorrangsregeling. Nu krijgen niet de signalen uit de diepere delen de voorrang, maar krijgt de hersenschors de voorrang. In de hersenschors wordt het gedrag geregeld, en zonder binding met de diepere delen gaat dit nog sneller ook. Handiger? Dit lijkt een voordeel - en kan het zijn in momenten van grote nood zoals pal na een ongeluk - maar is het normaliter toch niet.

Gebruikt men Prozac etc. langer dan heel kort, dan wordt het gedrag gereguleerd in de neocortex, de hersenschors zonder contact met de cortex, dus de diepere lagen van de persoonlijkheid, de identiteit. Men handelt dus zonder contact met het diepere ik of zelf. Dit wreekt zich: men wordt een 'gedragsmachine', 'automaat' of een 'zombie'. Dat 'zombie' gevoel wordt ook gerapporteerd door mensen die Prozac etc. gebruiken en door hen die deze mensen ontmoeten.

Men handelt, leeft, reageert, maar zonder contact met die delen van de hersenen die de driften en de emoties bevatten. De drift neemt dus af en inderdaad wordt gerapporteerd dat men 'minder last heeft van seksuele aandrang'. Kan even handig zijn. Maar ook de emoties nemen af, waaronder de depressieve, maar ook de vreugde neemt af: men wordt 'grijs'. Het gebied waar de emoties zetelen zit precies tussen het gebied van de driften en de hersenschors, waar het gedrag geregeld wordt. De emoties bemiddelen a.h.w. tussen drift en gedrag en reguleren dus het gedrag. Maar nu is er geen informatie meer uit die gebieden en wordt het gedrag puur en slechts gereguleerd door signalen van buiten. Een wet, bijvoorbeeld, of een 'therapeut'.

De gevolgen op termijn zijn mijns inziens helemaal niet genezend, maar ziekmakend: men vervreemdt van zijn diepere ik of zelf, van zichzelf. Het is een schijn-geneeskunde, dus geen geneeskunde, slechts gedragsregulatie. Men vervreemdt van zijn emoties en van die van andere mensen. Men is wel rustiger (minder drift, minder emotie), maar daarmee zijn die driften en emoties nog niet weg, ze kunnen alleen hun signalen niet kwijt. Je raakt je eigenheid kwijt. Het is een schijn-rust, een schijn-gezondheid, die in feite steeds ongezonder wordt. Informatie stapelt zich op, hetgeen energie vreet. Na het stoppen met het 'medicijn' barst de bom. Daarom is het verslavend: men weet dit intuitief (het lichaam weet het) en is er bang voor. Het leidt tot schijn-gedrag dat niet afgestemd is op het eigen zelf, noch op het zelf, vooral de emoties, van anderen. Je bent netjes aangepast, maar niet meer jezelf. Je levert jezelf in voor een schijnbaar aangepast gedrag. Die prijs lijkt mij te hoog.

P.S.

Literatuur:

Jaap Huibers, De kracht van het licht en het drama van de kennis; Prana 146, december 2004.

Reactie:
Neurotransmittors
Rob Koelewijn
Januari 2005