Citaten uit

De waarheid heeft in het recht vele gezichten

Ulli d'Oliveira, De Volkskrant 5 september 2005

Ulli d’Oliveira is oud-hoogleraar migratierecht aan de Universiteit van Amsterdam.

Het argument voor het afschaffen van verjaring bij zware delicten is dat waarheidsvinding in het strafrecht moet prevaleren. Dat valt nog te bezien, meent Ulli dOliveira.

[...]

Zolang de waarheid nog kan worden achterhaald, mag geen verjaring intreden. Maar zo simpel is het niet. De waarheid wordt gefilterd door het recht en neemt daardoor andere gedaanten aan.

De waarheid moet worden vastgesteld. De manieren om in de rechtspraak de hand op de waarheid te leggen, vormen en vervormen die ongrijpbare waarheid. In het recht wordt de waarheid niet geopenbaard, zij komt voort uit de regels die gelden bij de vaststelling ervan.

[... ... ...]

Er zijn in de rechtspraak nog andere waarden in het geding dan die van de waarheid. En over de onderlinge rangorde en intensiteit van die waarden kan men behoorlijk van mening verschillen.

Ik noem een recent voorbeeld (17 april 2005) uit de rechtspraak van de Raad van State. Een Turkse mevrouw had B&W verzocht haar geboortedatum te verbeteren in de Gemeentelijke Basisadministratie (GBA) Daar stond zij genoteerd als geboren op 2 april 1944. Volgens een rectificerend Turks vonnis dat zij in 1999 had verkregen moest dat eigenlijk 2 april 1935 zijn. De Turkse Burgerlijke Stand is niet helemaal te vergelijken met de onze. Het platteland is wijd, de grote stad ver weg.

Volgens de Turkse rechter stond vast dat de dame op 1 januari 1950 getrouwd was, en op 1 januari 1955 een kind had gekregen. Volgens het GBA moest zij toen dus zes, respectievelijk elf jaar oud zijn geweest. Wel wat jong.

B&W, rechtbank en Raad van State wezen het verzoek tot rectificatie af, omdat zij de uitspraak van de Turkse rechter zozeer vonden rammelen dat die in strijd kwam met de Nederlandse openbare orde en dus niet voor erkenning in aanmerking kwam. Dat op grond van deze gegevens wellicht niet waarschijnlijk is dat appellante in 1944 is geboren, maakt dat niet anders. Je wrijft je ogen uit. De waarden die hier spelen zijn nu juist de betrouwbaarheid van de GBA en, op de achtergrond, het verbod voor de rechter om op de stoel van de administratie te gaan zitten. Liever de plank helemaal mis slaan dan een beetje raak, moeten onze ambtsdragers hebben gedacht.

Om de betrouwbaarheid van de GBA te bevorderen, moet deze soms manifest onbetrouwbaar zijn. Trekt men ook de consequentie dat het kindhuwelijk dat is gesloten ook in strijd is met onze openbare orde en dus nietig? Om zulke absurde resultaten te bereiken worden buitenissige eisen gesteld aan de buitenlandse rechterlijke uitspraak.

Onlangs kwam de Raad van State met de uitspraak dat een 19-jarige jongeman voor het GBA als 14-jarige te boek moest staan, alweer omdat de Turkse uitspraak niet werd erkend. Is de jongeman weer leerplichtig? Het overspannen streven naar waarheid verslaat hier wellicht waarschijnlijk de waarheid. Hier begint het rijk van de fictie. De betrouwbare GBA is onbetrouwbaar.