Kom kom, yaan, die revolutie valt wel mee

Citaten uit

Kom kom, Ayaan, die revolutie valt wel mee

Hirsi Ali ziet een Turks islamgevaar dat er niet is

Erik-Jan Zürcher, NRC-Next 14 mei 2007

Hirsi Ali spoort Turkse secularisten aan om in actie te komen tegen de politieke islam. Maar islam en democratie sluiten elkaar niet uit.

Volgens Ayaan Hirsi Ali hebben de Turkse secularisten zitten slapen, terwijl de regering van AKP, die sinds vijf jaar aan de macht is, haar machtspositie misbruikt om het land sluipend om te bouwen tot een islamitische staat. Haar oplossing is om, wanneer 'islamisten’ in democratische verkiezingen een meerderheid krijgen, te vertrouwen op de legerleiding als hoeder van democratie en secularisme.

Maar het was juist de Turkse legerleiding die, na de staatsgreep van 1980, het Turkse nationalisme een nieuwe religieuze kleur gaf in de hoop een staatsgecontroleerde islam in te zetten als tegengif tegen socialisme en fundamentalisme.

[...]

Toen in 1995 de islamistische Welvaartspartij met 21 procent de grootste partij van Turkije werd en haar leider Necmettin Erbakan premier, trokken de burgerlijke secularisten ten strijde tegen de nieuwe regering.
[...]
In de zomer van 1997 werd premier Erbakan ten val gebracht. De secularisten in Turkije hebben dus allerminst zitten slapen: ze zijn al ruim een decennium in het offensief.

Ook Hirsi Ali’s analyse van de AKP is misleidend. Zonder enige onderbouwing schuift zij de partij in de schoenen dat zij uit is op een islamitische revolutie. De realiteit is anders.

[...]

Terwijl de oude garde rond Erbakan wilde vasthouden aan een strikt islamitische lijn, wilden Erdogan en Gül als conservatieve volkspartij het centrum opzoeken. Erbakans islamistische hardliners werden in de verkiezingen van 2002 gemarginaliseerd, terwijl de nieuw opgerichte AKP een overweldigende overwinning boekte.

De AKP van Erdogan en Gül is een partij die economisch liberalisme combineert met conservatieve waarden, maar het zijn geen fundamentalisten. Het Turkse burgerlijk wetboek behoort tot de vooruitstrevendste in de wereld. Er is geen enkele aanwijzing dat de AKP de shari’a wil invoeren, de rente wil afschaffen of gemengd zwemmen wil verbieden.

[...]

De conservatieve waarden waar de AKP voor staat reflecteren getrouw het wereldbeeld van de kleinere ondernemers en immigranten van het platteland waar de partij vooral op steunt. Zij willen geen sluiers voor hun vrouwen, maar wel dat hun dochters ‘fatsoenlijk’ met een hoofddoekje naar school kunnen, wat nu verboden is. De AKP is ook de stem van de periferie, die door de seculiere elite de toegang tot het centrum van de macht altijd is ontzegd.

[...] Veel Turkse secularisten [...] delen het zwart-witte wereldbeeld van Hirsi Ali, waarin islam en democratie elkaar uitsluiten. Ze hebben ongelijk [...].

[...] De oplossing kan niet zijn dan maar een uitzonderingspositie voor Turkije te claimen, zoals Hirsi Ali doet, en te bepleiten dat het Turkse leger niet onder controle van de regering moet worden gebracht.

Voor Europa is een lidstaat met een leger dat naar eigen goeddunken ingrijpt in politiek en bestuur, zoals nu in Turkije het geval is, niet te slikken.
[...]
Het leger zal zijn politieke rol geleidelijk moeten opgeven, naarmate de Europese integratie vordert.

Ayaan Hirsi Ali over de politieke crisis in Turkije (nrc.next, 11 mei):

	„Seculiere, liberale Turken zijn ruw wakker geschud uit een jarenlange sluimering. Het erfgoed van Kemal Atatürk dreigt te worden vernietigd door Turkse landgenoten die uit zijn op een islamitische staat.”
	„Goedwillende maar naïeve Europese leiders hebben zich door de heersende islamisten laten verleiden tot de uitspraak dat het Turkse leger onder civiel zeggenschap zou moeten worden geplaatst (...).”
	„[De] (...) combinatie van kwaadaardig nationalisme en roofzuchtige islam in Turkije maakt dat de Turkse seculiere liberalen voor een grotere opgave staan dan alle andere liberale bewegingen van dit moment.”

Erik-Jan Zürcher is hoogleraar Turkse talen en culturen aan de Universiteit Leiden.