Citaten uit

Oude middenklasse motor Turks protest 

Behoud van seculiere staat, maar ook gevoel van economische malaise 
motiveert betogers

Bernard Bouwman, NRC Handelsblad 19 mei 2007

Morgen gaan opnieuw veel Turken de straat op ter verdediging van het secularisme, nu in de stad Samsun. Maar de recente golf van demonstraties komt niet alleen voort uit angst voor islamisering van de staat. 

Wat is het grootste probleem in het huidige Turkije? Touroperator Oktas Kaan (27) is actief binnen de jongerenvereniging van de streng seculiere oppositiepartij CHP. 

[...] 

Corruptie en werkloosheid, zegt hij. Dat zijn de belangrijkste kwesties. De stelligheid 
waarmee hij dat zegt illustreert dat de huidige politieke crisis in Turkije over 
veel meer gaat dan alleen het seculiere staatsbestel. 

[...] 

[... N]a de mars in Izmir van afgelopen zondag (waar een miljoen mensen aan deelnamen) twijfelt niemand er meer aan dat Turkije te maken heeft met een nieuwe maatschappelijke beweging. 

[...] 

[... H]et ging bij de massademonstraties niet alleen om behoud van de seculiere staat. De deelnemers hebben, net als Oktas Kaan, nog meer grieven over het huidige Turkije.

Nilüfer Narli is hoogleraar sociologie aan de Bahcesehir-universiteit in Istanbul. In het totaal gepolitiseerde klimaat van Turkije is zij een van de weinigen die puur wetenschappelijk naar de demonstraties kijkt. Het gaat om veel meer dan alleen het secularisme, zegt zij. Volgens Narli was er onder de demonstranten sprake van een aantal 
subgroepen. 

De verstedelijkte middenklasse was goed vertegenwoordigd, zegt zij. En dan heb ik het over mensen die al twee of drie generaties in de grote steden wonen. Maar er waren ook veel deelnemers uit kleine steden in Anatolië (Die zijn erg gevoelig op het punt van secularisme). Ook shi'itische alevieten (die lichter in de leer zijn en bang zijn dat de maatschappij een sunnitisch karakter krijgt) waren goed vertegenwoordigd. Verder waren 
vrouwen goed zichtbaar. Opvallend was ook dat de meeste deelnemers veertig jaar of ouder waren. Het was dus vooral een protest van de oude middenklasse - arbeidersgroeperingen waren bijvoorbeeld zo goed als afwezig. 

Volgens Narli heeft de oude middenklasse het de afgelopen jaren zwaar te verduren gehad. Het leven was voor die groep goed in Turkije tot de zware economische crisis van 2001. De economie herstelde daarna, maar reëel bereikten de lonen van de middenklasse niet meer het peil van voor de crisis. Velen in de middenklasse hebben daarom het idee dat het slecht gaat met de Turkse economie, terwijl die in feite juist groeit. 

[...] 

De CHP speelt in op dat gevoel van economische malaise. 

[...] 

De dominante rol van de middenklasse verklaart een van de paradoxen van de massademonstraties. De deelnemers ageren enerzijds voor een westers Turkije dat zich ver houdt van elke radicale vorm van de islam. Tegelijkertijd werd er in alle marsen opgeroepen tot een onafhankelijk Turkije dat zijn afstand houdt van bijvoorbeeld de VS en de EU. 

Volgens Narli is die paradox simpel te verklaren. Zij (de middenklasse, red.) voelen dat hun levenswijze onder druk staat en wijten dat mede aan de globalisering. Daarom zijn zij bang voor de wereld buiten Turkije, die het vaderland hoe dan ook een poets wil bakken. Ook hier speelt de CHP op in. 

[...] 

Maar waarom gaat de middenklasse nu de straat op en niet bijvoorbeeld in 2002, toen de AK-partij de verkiezingen won? Volgens professor Narli waren de jaren 2002 tot 2004 de gouden jaren van de recente Turkse geschiedenis. De economie herstelde en de middengroepen hadden hoop dat zij hun vroegere levenstandaard opnieuw zouden bereiken. Daarnaast leek Turkije ferm op weg naar de EU en Erdogan voerde de ene hervorming na de andere door. De seculiere middenklasse gaf Erdogan het voordeel van de twijfel.

Maar het Turkse lidmaatschap van de Europese Unie is inmiddels onzeker geworden. Daarnaast maakte de AK-partij een grote fout door per se een gelovige president te willen. 

[...] 

Voor de middengroepen was de crisis rond het presidentschap een breekpunt. Veel van hun kinderen hadden al gemerkt, aldus Narli, dat je gelovig moet zijn om een goede baan te kunnen vinden. Nu leek een van de checks and balances in het Turkse systeem (namelijk: een streng seculiere president die een eventuele islamiseringsdrang van Erdogan en de 
zijnen onder controle kon houden) weg te vallen. De middenklasse zag dat gelovige Turken goed zijn georganiseerd en daarom meer macht naar zich konden toetrekken. Zij vonden het tijd om ook hun stem luid en duidelijk te laten horen. 

[...]