Citaten uit

Echt anders: de homo islamicus

Mariska Jansen Trouw - de datum is verloren gegaan

Wat wordt het beste filosofische boek van het jaar? In een korte serie introduceert Trouw de genomineerden voor de Socrates Wisselbeker. Vandaag: ’De hel, dat is de ander’ van Bart Brandsma.

’Ik denk dat ieder weldenkend mens zich niet kan neerleggen bij de tweedeling tussen moslims en niet-moslims. Ik wil de kloof overbruggen en weten wie de ander is”, zegt Bart Brandsma, filosoof en schrijver van ’De hel, dat is de ander’.

[...]

Uw ervaring is dat ze anders denken dan niet-moslims. Wat is het verschil?

„De kern is het onderscheid tussen waarheid en waarachtigheid. Seculiere niet-moslims zijn waarheidsdenkers. Ze wisselen met elkaar argumenten uit en komen zo tot overeenstemming. Bij moslims gaat het om waarachtigheid. Ze proberen niet door argumenten tot een opstelling in het leven te komen maar door het aanleren van een oprechte, waarachtige houding.”

„Als een niet-moslim naar de positie van de islamitische vrouw kijkt, stoelt zijn denken op de grondbeginselen van de rechten van de mens. Hij vraagt zich af wat haar rechten zijn en kan concluderen dat ze wordt onderdrukt. Bij een moslim ligt dat anders. Hij beroept zich op een openbaring, namelijk de profetieën via Mohammed, en komt tot de conclusie dat de waarachtigheid van de westerse vrouw wordt aangetast. Ze leeft niet als een vrouw maar als een man, en haar lichaam wordt geëxploiteerd in de media. Hij vindt dat die vrouwen worden onderdrukt.”

Als je uitspraken over elkaar wilt doen, heb je een filosofisch kader nodig, vindt Brandsma. Hij ontwikkelde daarom de termen homo islamicus en de homo secularis.

Brandsma: „De homo islamicus helpt je om aan de stereotyperingen over moslims te ontsnappen. Dat lukt niet als we ons blindstaren op de extreme vorm van islam. Maar ook niet als we zeggen ‘er zijn wel één miljard moslims dus ook één miljard variaties op de islam’.

Met de homo islamicus neem je precies de afstand in die nodig is om de kenmerken van moslims te beschrijven, zonder dat je daarbij individuen geweld aandoet.

Ik kwam op zeven punten uit. De homo islamicus is bijvoorbeeld een plichtsdenker, heeft een verliezersmentaliteit en kampt met het spook van ‘de zuivere islam’.”

De homo secularis daarentegen is rationeel, kent rechtsbesef en een winnaarsmentaliteit. Hij vindt dat je over moraliteit kunt onderhandelen en is een geluksdenker.