Vorige Start Omhoog Volgende

Artsen!

Artsen plegen aanslagen in Engeland en Schotland... 

Onbegrijpelijk voor het westerse denken. Artsen kunnen toch nadenken! Laten we dus het oosterse denken bezien - 72 maagden of 'veel druiven' in het paradijs? - maar ook het westerse denken eens goed bekijken. 

Tegenwicht weblog # 87, 6 juli 2007

Een nieuw wapen

Zelfmoordaanslagen gebeuren nu overal ter wereld. Naar verluidt zijn er lange wachtlijsten voor. Een nieuw wapen waartegen een heel Amerikaans leger in Irak geen weerstand heeft omdat wij het leven van een individu van hoge waarde achten, maar de tegenpartij dit van geen waarde acht. 

Hem of haar, de martelaar, wacht immers het paradijs met maar liefst 72 maagden en paradijsknaapjes die drinken serveren. 

"Wij paren hen aan wit- en grootogige gezellinnen" 

(Qur'an 44:54 en 52:20)

Bovendien spaart het de moeite en de ellende van het graf: men gaat meteen door naar het paradijs en hoeft niet in het graf tot de dag der opstanding te wachten. Handig voor iemand die gezondigd heeft, want die wacht normaliter, volgens het streng orthodoxe islamitische geloof, een akelige tijd in het graf: men wordt er al gestraft, samengedrukt en zo meer, terwijl de goede gelovige er de ruimte heeft met een raampje dat uitziet op het paradijs, waarvan zelf de geuren - muskus om precies te zijn - al in het graf doordringen. 

De dood, het graf en wat er daarna gebeurt, J. Suyuti, Uitgeverij Noer, 2002. 

Oosters denken, dus. Hoewel, ook wij westerlingen kennen de uitdrukking "Beethoven  zou zich omdraaien in zijn graf als hij dit hoort". 

Geloof

Dit is het geloof, althans de streng orthodoxe variant ervan, die in het oosterse denken kennelijk logisch correct wordt geacht. De westerling denkt dan: 

Men heeft toch geen lichaam meer in het paradijs, dus wat moet men met al die maagden, wijn en  knaapjes? 

Men heeft toch geen psyche en ziel meer in het graf, dus wat kan men daar dan nog voelen, zien of ruiken? 

Bovendien, zegt de westerling, is hier sprake van een vertaalfout. Het zijn geen maagden met blanke huid en glimmende ogen, maar druiven met blanke dunne schil en donkere pitten. De knaapjes zijn de twijgen. Een cruciale herinterpretatie. 

De onderstaande artikelen zijn opgenomen in het essay "Pas op voor politieke fundamentalisme, oost en in west", behorend bij opiniestuk # 23 over het fundamentalisme. Klikt men op "omhoog", dan komt men in dat stuk terecht. In dat essay staat meer over het politieke fundalisme. 

Geen maagden, maar druiven in het paradijs; Eildert Mulder ; Trouw 7 juni 2002 

Hafid Bouazza, Goddelijke animeermeisjes; het islamitisch paradijs onttoverd; VN 7 september 2002  

Zure druiven; Hans Jansen, HP-Tijd 21 februari 2003 

De kwestie is cruciaal, want is men voor druiven, en dan nog zonder lichaam, ook bereid te sterven?

Men lijkt dit in het oosterse denken toch logisch aanvaardbaar te vinden, dus moeten we het oosterse denken eens nader bezien - maar om eerlijk te blijven, dan ook het westerse denken, en wel beide kritisch. Immers, ook het westerse denken kent martelaren, zoals de christenen die de dood door de leeuwen, en dus de hemel, verkozen boven het zich aanpassen aan hun maatschappij, het Romeinse Rijk voordat dit een verplicht christelijk rijk werd. 

De hemelse beloning; Sam Janse, Trouw 23 juni 2007 
Wat zijn dat voor mensen die hun eigen leven niet achten? Hier zijn de klassieke modellen van oorlogvoering niet toereikend. Hier gaan psychologische wetten niet meer op. 

Laten we dus het oosterse en het westerse denken eens bezien. Laat ik althans enkele cruciale kenmerken pogen te benoemen. 

Oosters en westers denken

Gemeenschap en individu 
In het westen telt vooral het individu, in het oosten vooral de gemeenschap: de stam, de clan, het volk, de gemeenschap der gelovigen. 
Niet geheel onbegrijpelijk als men in een woestijn woont en van oase tot oase trekt: buiten de stam of clan is geen leven mogelijk. 
Het individuele leven telt dan niet: het overleven van de groep domineert. Een mensenleven telt daar dus minder dan in het westen het geval is. 
Ondanks dit gegeven is in de islam ieder mens als individu verantwoording schuldig aan Allah. (Zie hiernaast)

"Ieder van jullie zal zonder enige bemiddelaar met de Schepper Allah de Heer praten. Een persoon zal op de Dag [des Oordeels] naar zijn rechterzij kijken en zal niets anders zien dan de goede daden die hij op de wereld heeft vergaard. Hij zal naar zijn linkerzij kijken en zal zijn slechte daden zien. [...]"

Overlevering van de woorden van de Profeet Mohammed door Adiyy bin Hatim (Buhâri 6023; Müslim 1016) - Uit 1001 Hadiths, Muhammed Dikmen, Witte Tulp - 
< www.kitap.nl > # 20. 

 

Plicht of recht 
De oosterse mens denkt in termen van plichten (gehoorzaamheid, gebed, vasten, bedevaart, aalmoes, geloofsbelijdenis), de westerse mens denkt in termen van rechten, in het bijzonder die van het individu. Ons hele westerse rechtstelsel is gebaseerd op het idee om de rechten van het individu te beschermen tegen de macht van de staat. 

Eer en schande contra schuld en schaamte
Mede dankzij het christelijk geloof kent het westen een cultuur van zonde, dus schuld, dus schaamte. Schaamte is iets anders dan schande: men trekt zich in een hoekje bescheiden terug. Schande daarentegen is openbaar, evenals eer. 
Eer kennen wij wel als begrip - 'Ere zij God', 'bekende Nederlanders', sporthelden en zo meer, maar toch niet als een zo bepalend begrip als het oosterse denken dit kent. Een religieuze westerling kan zich 'in zijn gevoel gekwetst' voelen; men is bedroefd en gaat zijn recht halen. De oosterling voelt zich eerder 'in zijn eer aangetast', wordt boos en voelt het als zijn plicht om zijn eer te herstellen.  
 

Eer geschonden, dus wraak!
Het westerse denken kent de eer niet zozeer, de wraak niet zozeer, en dus het dus niet zo sterk. Het westen kent niet zo sterk een wraakcultuur. Men wreekt zich niet, men haalt zijn recht. Het oosten is van eer en wraak doordrongen. Om het met een oorspronkelijk oosters citaat te zeggen - een citaat dat toch nog wel enigszins tot het westen is doorgedrongen: "tot in het derde en vierde geslacht" (zal Jaweh zich wreken). Maar zelfs de Qur'an poetst dit weg door de individuele verantwoordelijkheid te benadrukken. In praktijk echter zit het halve Midden-Oosten in een uitzichtloze vicieuze cirkel van wraak en wederwraak. 

Tel dit nu op ...

... en je krijgt een idee van het denken van de door ons nu gewraakte artsen, los nog even van de mogelijke sociaal-economische en actueel-politieke achtergrond: 

De eer van onze gemeenschap, dan wel onze Profeet, is aangetast, dus

hebben wij de plicht  deze schande te wreken, dus

telt nu het individu niet meer, maar alleen de groep. 
Bovendien ... 

Bereiken wij het paradijs met de 70 maagden onmiddellijk, zonder al die ellende van het graf. 

'Dus' hup, plaatsen die bom, omdoen die gordel en hup, op weg naar het paradijs, en passant het zondige westen eens even een lesje lerend. En mijn familie wordt tot de dood toe onderhouden met geld uit Iran, en, belangrijker nog, ik zal eer ontvangen na mijn heldhaftige martelaarsdood, meer eer nog dan nu tijdens mijn leven - en om eer gaat het toch, immers?

Zo zou er gedacht kunnen zijn door de artsen. 

Bert Brandsma, De hel, dat is de ander; het verschil in denken van moslims en niet-moslims; Veen Magazines 2006. 
Een aanrader, waarin het de homo islamiticus en de homo selularis naast elkaar zet. 

Echt anders: de homo islamicus; Mariska Jansen Trouw - boekbespreking
 

Na de publicatie van deze weblog verscheen in Trouw ook aan analyse. Interessant daarin is de vermelding van de eed van Hypocrates in de Nederlandse en de islamitische versie. 

’Degenen die jullie genezen, gaan jullie doden’; Martijn Roessingh, Trouw 9 juli 2007

Maar nu wij: hoe denken wij westerlingen? En is daar wellicht ook enige kritiek op uit te oefenen? 

Het westerse denken

Het oosterse denken, althans in bepaalde streng orthodoxe kringen, levert dus 'terrorisme' op: individuele daden die dodelijk zijn voor meerderen, op relatief bescheiden schaal nog maar. 

Het westerse denken echter heeft ook wel 'iets' opgeleverd: twee wereldoorlogen, een holocaust, een gigantische milieuvervuiling, gigantische armoede naast exorbitante rijkdom van enkelen, en dit op wereldschaal. 

Een machtig man als Bush, met zijn neoconservatieve achterban, vervloekt de moslim die een bom laat afgaan in de naam van Allah, terwijl hij zelf met het grootste leger ter wereld meer dan 1000 slachtoffers per maand maakt, zelf onder zijn eigen volk: jonge soldaten met moeders en vaders en vrouwen en kinderen - kennelijk zonder gewetensbezwaren ten opzichte van zijn God - God is on our side. 

Wij hebben dan wel de Verlichting gehad, maar deze heeft ook een keerzijde, namelijk de vervreemding: de mens is vervreemd van zichzelf en van de natuur. 

We zien nu wel een kentering in het westerse denken, in elk geval in het huidige Nederland van Balkenende, Bos en Rouvoet: meer aandacht voor de gemeenschap, dus minder voor het individu, en meer aandacht voor de plichten, dus minder voor de rechten. Het schuld-en-schaamte model overheerst nog volledig het eer-en-schande-dus-wraak model, maar dit is eigenlijk ook maar beter. Omgekeerd zou het oosterse denken er goed aan doen meer aan het individu en diens rechten te denken en iets minder aan de plichten en de gemeenschap, en al helemaal eens kritisch te kijken naar het eer-en-wraak model. 

Er is meer onder de zon, dat de media niet haalt

In het westen zijn er talloze humanisten en christenen die de naastenliefde effectief beoefenen en die genuanceerd en breed denken en handelen. 

In het oosten, maar ook hier, zijn Soefisten en Alevieten die uiterst vreedzaam denken en handelen en vele gewone moslims en moslima's die volledig vreedzaam en menslievend leven. Dit is de meerderheid. Laat deze zich niet misleiden door fanatici van oostelijke dan wel westelijke oorsprong. 

Soefisme; ’Binnen de islam zélf woedt strijd'; Eildert Mulder, Trouw 4 december 2006 
Soefi-islam [...] bevat een beproefd medicijn tegen fanatisme en geweld. Maar oliedollars houden van een hardere islam. Daarom heeft die in de moderne tijd het hoogste woord. 

Soefikoor; Liever zingen dat islam om liefde en vrede gaat; Annewieke Vroom, Trouw 16 november 2004 
,,Er zijn moslims die niet deugen'', zegt koorleidster Karima Yousfi (1981). ,,En dan kunnen wij wel zeggen dat islam om vrede en liefde gaat, maar wie gelooft dat? Daarom zingen wij, zo kunnen we het gevoel overbrengen van wat islam ook kan zijn.''

Is een dialoog mogelijk? Vermoedelijk niet met de weinigen die tot zelfmoordacties overgaan, maar zeker wel met al die andere moslims. Laat dan het een dan na, maar doe wel het andere. 

Wat te doen?

Het gebruikelijk slot van de Tegenwicht stukken. Wat te doen als betrokken burger?

Wees bescheiden. Zet uzelf als westers denken niet boven de oosterse denker. Ook die denkt na, zij het anders dan wij gewend zijn te doen. We kunnen van elkaar leren. 

Wees kritisch, zowel op het oosterse denken als op het westerse.

Verwerf kennis: lees, documenteer, denk.

Zeg iets: ga in gesprek, schrijf, geef tegenwicht. 

Vorige Start Omhoog Volgende