Citaten uitEr komt geen einde aanArjen Schreuder, NRC Magazine maart 2007 De files in Nederland worden langer en langer. Kan de overheid dat probleem nu niet voor eens en altijd oplossen? Het antwoord is nee: we zullen er mee moeten leven. Honderden mensen houden zich bezig met filebestrijding, maar ieder succes leidt weer tot nieuwe files. Carpoolen, spitsstroken, spitsvignetten, beter openbaar vervoer, niets helpt. Het meeste perspectief biedt de kilometerprijs, en die wil de regering nog deze kabinetsperiode invoeren. [... ...] Er wordt veel en vaak geklaagd over files. Het antwoord is nee. Het fileprobleem is in een samenleving als de Nederlandse welbeschouwd onvermijdelijk, zeggen mensen die het weten kunnen, omdat elke oplossing van de files gedrag uitlokt dat weer nieuwe files veroorzaakt. Het is ook de vraag of we files wel zo verschrikkelijk moeten vinden, zeggen ze, want een zekere wachttijd vergroot de efficiency van de bedrijfsvoering. Wel is het mogelijk het grootste fileleed te verminderen. Het kabinet heeft zich enkele jaren geleden ten doel gesteld om de hoeveelheid files met ruim eenderde te verminderen. In werkelijkheid zijn de files sinds die belofte met een kwart toegenomen. Toch denkt het ministerie van Verkeer en Waterstaat de eigen doelstellingen te gaan halen. Als alles volgens plan verloopt, zal over ruim tien jaar Nederland niet filevrij zijn, maar zullen de files beheersbaar zijn geworden. Eén van de belangrijkste wensen van de automobilist zal dan zijn vervuld: dat hij niet voor verrassingen komt te staan, dat hij weet hoe lang hij onderweg is, dat hij een betrouwbare reistijd krijgt. [...] Verkeerskundigen en de rest van de mensheid verschillen van mening over de mix van maatregelen die het fileleed kan verminderen. Er wordt getwist over de mate waarin je moet 'beprijzen' - de automobilisten moet laten betalen voor weggebruik - wegen moet aanleggen, soorten verkeer moet scheiden, de huidige snelwegen beter benutten of alternatieve vormen van openbaar vervoer moet aanbieden. [...] Op dit moment is een ruime politieke meerderheid vóór invoering van de kilometerprijs, een systeem dat geen enkel ander land nog heeft geïntroduceerd, en dat waarschijnlijk nog deze kabinetsperiode wordt ingevoerd. Jarenlang werden pogingen om het autoverkeer te verminderen afgedaan als autootje pesten, maar binnenkort zal de automobilist in zijn natuurlijke drang naar steeds meer kilometers daadwerkelijk worden afgeremd. Niet alleen door de wegenbelasting, motorrijtuigenbelasting of brandstof, maar vooral ook door de prijs van het gebruik van de snelweg. Iedere automobilist zal een kastje in zijn auto krijgen, waarin de reis vermoedelijk per satelliet wordt gevolgd en de prijs ervan berekend. Mobiliteit spreekt niet meer vanzelf, de snelweg wordt een luxeartikel. [.. ... ...] Ongeveer 12 procent van alle files in Nederland wordt veroorzaakt door ongevallen, en dat komt neer op een kwart van de verloren reistijd. Het wemelt van de projecten om deze ongevallen sneller af te handelen. [... ... ...] Capaciteit van de wegEr zijn grofweg twee toestanden in het autorijden te onderscheiden, vertelt Serge Hoogendoorn, hoogleraar verkeersstroomtheorie en -simulatie aan de Technische Universiteit Delft.
Daarbij is het zo dat er een verband bestaat tussen de snelheid van de voorligger en je eigen afstand tot die voorligger. Hoe langzamer de voorligger, des te kleiner de afstand die je aanhoudt. De capaciteit van een weg wordt bepaald door het rijgedrag. Dat is ook de reden waarom er bij regen en vooral sneeuw altijd meer files staan: mensen houden dan meer afstand tot elkaar. De capaciteit van een rijstrook op de snelweg is normaal gesproken iets meer dan tweeduizend auto's per uur. Deze capaciteit groeit echter elk jaar weer iets. Dat komt doordat mensen in de loop der jaren beter zijn gaan rijden. Het komt ook doordat de voertuigen beter zijn geworden, bijvoorbeeld doordat ze zijn uitgerust met abs-remsystemen. Op termijn zullen daar bovendien ook nog andere toepassingen bijkomen, zoals een slimme cruise control die niet alleen de snelheid van een auto controleert, maar ook de afstand tot de voorligger. [...] De oorzaken van het bestaan van files zijn talrijk en bekend. De vraag naar mobiliteit is toegenomen door de bevolkingsgroei, de toegenomen arbeidsparticipatie en maatschappelijke trends zoals individualisering en 'intensivering van het activiteitenpatroon', zo schrijft de Adviesdienst Verkeer en Vervoer van Rijkswaterstaat in zijn laatste rapport Trends in mobiliteit.
En de mobiliteit zal verder groeien. Het ministerie van Verkeer en Waterstaat houdt er rekening mee dat in 2020 het totale wegverkeer met 50 procent zal zijn gestegen ten opzichte van 2000, dat is een verdubbeling vergeleken met 1980. Het vrachtverkeer groeit sneller dan het personenverkeer, namelijk met circa 70 procent. Bovendien passen mensen hun gedrag aan. Hoogleraar Serge Hoogendoorn:
[...] Er worden elk jaar opnieuw meer kilometers gereden. In de periode tussen 1990 en 2005 is het personenvervoer in kilometers met 26 procent toegenomen. De auto is verreweg het favoriete vervoermiddel. Van alle verplaatsingen gaat 62 procent per auto en slechts 5 procent met het openbaar vervoer. Van alle verreden kilometers is 80 procent met de auto afgelegd, en 12 procent met het openbaar vervoer. Is meer automobiliteit wenselijk?De algemene opinie is dat het goed is voor de economie, en de welvaart van burgers vergroot. Maar je kunt er ook anders over denken. De milieubeweging is traditioneel tegen het aanleggen van asfalt omdat meer automobiliteit leidt tot aantasting van het milieu. De SP vindt de toenemende automobiliteit ongewenst. 'Slecht voor het milieu en ontzettend duur', zeggen de Tweede Kamerleden Emile Roemer en Arda Gerkens, Sp'ers die verkeer en vervoer in hun portefeuille hebben. Zij vinden dat je eenvoudigweg moet proberen méér mensen uit de auto te krijgen.
Dat doe je onder meer door het woon-werkverkeer in de spits te
verminderen. Dus niet zoals het vorige kabinet besluiten dat Almere
flink moet groeien, zonder ervoor te zorgen dat zich in Almere ook veel
meer bedrijven gaan vestigen, waardoor er opnieuw een grote
forensenstroom op gang zal komen naar Amsterdam.
[... ...] Je kunt handige oplossingen bedenken voor de korte termijn, maatregelen die de files niet op grote schaal doen verdwijnen, maar wel met 'enkele procenten' verminderen en lokaal veel ergernis wegnemen. Lindy Molenkamp is bij het ministerie van Verkeer en Waterstaat manager van het project filevermindering. Uit allerlei bronnen zijn veertig projecten geselecteerd. Ze onderscheidt drie soorten projecten.
[...] Mensen denken nog steeds onvoldoende na over mobiliteit en bereikbaarheid, stelt Lindy Molenkamp. Dat denken moet gestimuleerd worden. Dus als een groot evenement in de Amsterdam Arena is afgelopen, zorg dan dat niet iedereen tegelijk het stadion verlaat, maar bied de nablijvers een extra programma aan. Je kunt ook proberen de mensen zover te krijgen dat ze op een mooie zomerdag niet allemaal tegelijk naar het strand gaan, door bijvoorbeeld de beste parkeerplaatsen, dichtbij het strand, pas later op de ochtend open te stellen. En als ze aan het einde van de middag weer allemaal naar huis willen, kun je een aantal van hen bewegen langer te blijven, bijvoorbeeld door in restaurants maaltijden met korting aan te bieden. [...] Je kunt de files ook groots aanpakken. Er gaan de laatste jaren steeds meer stemmen op om het netwerk van snelwegen te ontlasten door het netwerk van provinciale wegen te versterken. Nederland heeft tachtig jaar geleden besloten een netwerk van snelwegen aan te leggen dat vrijwel los staat van het regionale net. Waar je in Frankrijk of Duitsland een zogenoemd onderliggend netwerk van regionale wegen hebt, daar kunnen Nederlanders vaak alleen via de snelwegen van de ene stad naar de andere komen. [...]
[...] Krantje en koffieLaten we het ijzeren repertoire niet vergeten. Als de klassieke oplossing voor de files op de weg geldt voor de SP nog steeds het opwaarderen van het openbaar vervoer.
Zorg ook voor meer stopplaatsen waar mensen wonen en werken, zoals een snelwegbus die stopt bij bedrijventerreinen. Maak reizen per openbaar vervoer comfortabeler, zorg voor een krantje en koffie en een aansluiting op internet. En zorg voor goede alternatieven over water en over spoor voor het goederenvervoer, zodat er minder vrachtwagens op de weg rijden. [...] Het Tweede Kamerlid Emile Roemer heeft een auto maar is als forens tussen zijn woonplaats Boxmeer en de Tweede Kamer in Den Haag treinreiziger geworden. Verkeerskundigen en ambtenaren beweren dat het autoverkeer en het openbaar vervoer twee gescheiden werelden zijn, en dat er geen mensen zouden willen overstappen. Roemer noemt dat 'klinkklare onzin'. Ja, hij kent de proeven met gratis openbaar vervoer waaruit de conclusie wordt getrokken dat acht van de tien mensen in de gratis bus niet uit de auto komt. 'En wat dan nog?' vraagt Roemer. 'Twee van de tien dus wél, en acht van de tien mensen hebben hoe dan ook niet voor de auto gekozen.' Gratis openbaar vervoer is dus wel degelijk zinvol. Het enige probleem is misschien het imago, zegt Roemer.
[...] En dan de meest logische oplossing, de kilometerprijs. Rekeningrijden dus. Een van de belangrijkste pleitbezorgers van het beprijzen van het wegennet is Carl Koopmans, hoogleraar infrastructuur en mobiliteit aan de Universiteit van Amsterdam en directeur van het KiM, het nieuwe Kennisinstituut voor Mobiliteitsbeleid van het ministerie van Verkeer en Waterstaat.
Prijsbeleid zal de ritten rendabeler maken. Er komt een vlakke prijs, dat wil zeggen dat iedereen waar ook in Nederland een prijs per kilometer moet gaan betalen zodra hij de weg op rijdt. Mensen zullen daardoor minder gaan rijden, de automobiliteit zal met 10 procent minder groeien. Vooral het zogenoemde sociaal-recreatieve verkeer zal verminderen, en ook wel een beetje het woon-werkverkeer, legt Koopmans uit. Dat laatste verkeer zal pas op langere termijn echt minder worden. Dan zullen mensen besluiten minder ver van hun werk te gaan wonen, of minder ver van hun woonplaats te gaan werken, als dat hun elke dag geld scheelt. Ook komt er een extra prijs om te rijden op drukbereden plaatsen en tijden, de congestieprijs. Koopmans:
OneerlijkDe vraag is of de kilometerheffing door de politiek uiteindelijk niet toch zal worden afgeschoten. Bijvoorbeeld omdat het wellicht oneerlijk wordt gevonden dat een forens uit Zoetermeer elke dag méér geld kwijt is om naar zijn werk in Den Haag te rijden dan een forens uit Delfzijl op weg naar Groningen. Koopmans vergelijkt dit met de huizenprijzen.
Wel verwacht Koopmans dat er net zoals bij de introductie van het nieuwe zorgstelsel, of de herziening van het belastingstelsel, een politieke discussie zal ontstaan over een schadevergoeding voor een beperkte groep zwaar gedupeerden: in dit geval de langeafstandsforens. Dat is geen aanbeveling, haast Koopmans zich te zeggen, maar één van de beleidsopties om het draagvlak voor de kilometerheffing te verbreden. [...] Op het ministerie van Verkeer en Waterstaat wordt driftig gewerkt aan de introductie van de kilometerprijs. [... ...] En inmiddels heeft het nieuwe kabinet de invoering versneld: de kilometerprijs moet er deze kabinetsperiode komen. [...] De kilometerprijs komt er dus vóór 2012. [...] ApparaatjeHoe het beprijzingssysteem eruit komt te zien, weet het ministerie nog niet precies.
[... ...] De oplossingen
|
