OorlogNa 11 september 2001 heeft president George Bush de cowboylaarzen aan getrokken en is hij de war on terrorism begonnen, de oorlog tegen het terrorisme, de oorlog tegen de as van het kwaad en wie niet voor ons is, is tegen ons. Zijn woordkeus heeft veel invloed gehad. Het is simplistisch zwart-wit denken in grote vage woorden.
In een oorlog tussen staten wint het grootste en sterkste leger (zoals we onlangs in Georgië hebben gezien), maar de strijd tegen terrorisme is geen oorlog tussen staten. Terroristen kunnen overal zitten en een grote legermacht inzetten helpt dan niet. Trouwens, wat zijn precies 'terroristen'? Wat is precies 'terreur'? Je zou denken dat hij zich dan aan het oorlogsrecht houdt, vastgelegd in de Conventie van Genève die o.a. de behandeling van krijgsgevangenen regelt. Maar nee. Hij zegt dan dat de vele duizenden gevangenen, verdacht van terrorisme, geen krijgsgevangenen zijn maar illegale strijders. Spelen met grote woorden. Oorlogsrecht is op zich al moeilijk te begrijpen. Onlangs zagen we de video van het verhoor van toen zestienjarige Omar Khadr. Hij wordt ervan verdacht in 2002 een Amerikaanse soldaat of legerarts gedood te hebben met een handgranaat (waarmee niemand hem heeft zien gooien). Dat mag niet. Maar de VS mag wel een heel dorp platbombarderen en, op de jongen en nog één iemand na, uitmoorden. Dat was namelijk de situatie. De VS mogen ook Irak en Afghanistan bombarderen. Een 'terrorist' mag geen wapens invoeren, maar de VS mogen wel massaal Egypte, Georgië en Israël bewapenen. Niemand mag Noord-Korea bewapenen maar de VS mogen wel Zuid-Korea bewapenen. Je mag niemand gijzelen, maar Israël mag wel de bewoners van de Gaza-strook gevangen zetten. Wat heet 'terreur'? Quod licet Iovi non licet bovi. Guantánamo BayVanaf 2002 zijn er rond de 800 gevangenen als verdachten vastgehouden op Guantámano Bay op Cuba, veelal na een illegaal voortraject, namelijk ontvoering in plaats van arrestatie. En na harde verhoren waarvan de bekentenissen normaliter geen rechtskracht hebben. De redenering was:
Het HooggerechtshofDit heeft drie maal een stokje gestoken voor dit plan. Dergelijke commissies, oordeelde het Hof, kunnen alleen bij wet ingesteld worden. Dus kwam die wet er. Het Hof keurde die wet af. De wet werd veranderd en er volgde een derde afkeuring. De gevangenen hebben, zo oordeelde het Hof, het recht om hun gevangenhouding aan te vecht6en bij een Amerikaanse rechter, aldus de grondwet. Deze geldt ook op Guantánamo omdat de VS daar onbeperkt zeggenschap hebben. En Bush mag de grondwet niet opschorten als iets daarin hem niet zint. "De regering man niet zelf naar eigen goeddunken de grondwet aan- en uitzetten." (Trouw 13 juni 2008)
Toch gaan de processen gewoon door omdat men de uitspraak zo uitlegt dat het Hof de tribunalen niet expliciet verbiedt. En wie wil procederen, die doet dat dan maar na een veroordeling door de commissie. We lezen ook de onnavolgbare 'logica' dat vrijspraak nog geen vrijlating hoeft te betekenen (Trouw 14 juli 2008). Quod licet Bush non licet Hof. De processenVan de 800 gevangenen zijn er nu nog 270 aanwezig, waarvan 190, na zes jaar nog altijd zonder aanklacht. Nu lopen er twintig processen bij die commissie. Er is pas één uitspraak gedaan. Wie mag iemand zes jaar lang vastzetten zonder aanklacht en proces? Niemand toch? Maar quod licet Iovi non licet bovi.
De behandeling van de gevangenenUiteraard ontkent de VS dit, maar er zijn vele berichten over een slechte behandeling van de gevangenen op Guantánamo Bay.
Op de video van het verhoor zien we een tengere jongen van (toen) zestien jaar. Hij huilt bijna voortdurend. Hij laat de wonden van de aanslag van de Amerikanen op dat dorp zien, maar de ondervragers bagatelliseren dit. Ze blijven steenkoud. Het zijn Canadezen want Omar Khadr is Canadees met Canadees pasport. Hij had gedacht dat zijn landgenoten hem op kwamen halen, bevrijden. Maar nee, ze komen verhoren, niet hem helpen maar zijn vervolgers. De verdachte heeft geen advocaat. De jongen laat de indruk achter van een gebroken mens - niet die van 'een terrorist'. De behandeling van de gevangenen vergroot niet de veiligheid. In tegendeel: ze wekt haat op. De advocaat van Abdallah Salkih al-Ajmi uit Koeweit zei dat zijn verblijf in Guantánamo Bay de man in een terrorist had veranderd. Hij werd daar een jihadist die zo veel mogelijk Amerikanen wilde doden nadat hij daar zo lang zonder aanklacht was vastgehouden. Onlangs pleegde hij een zelfmoordaanslag in Mosul, Irak. (NRC 8 mei 2008) Abu GhraibAbu Ghraib ligt in Irak en in deze grote gevangenis werden al snel na de inval honderden gevangenen per dag binnengereden. Het beleid en de orders voor de bewakers en verhoorders waren gelijk aan dat in Guantánamo Bay. Er werd gezegd on the double ofwel ; maximaliseer de inlichtingenproductie'. De martelingen zijn inmiddels wereldwijd bekend en al in beelden de wereld overgegaan. Toch is er niemand voor veroordeeld.
De gewone soldaat heeft geen weet van Genève en het internationale oorlogsrecht. Zolang de officieren hem niet corrigeren zal het wel goed zitten, denkt hij of zij. Geen officier die ingreep. 'Vernedering' is het sleutelwoord vanaf de eerste dag. Dit werkt hevig in op de Arabische mens, voor wie 'eer' zo ongeveer het voornaamste begrip is. Maar ook de bewakers verloren hun waardigheid en gleden af tot ver onder het niveau dat je van een rechtsstaat mag verwachten. (Bron: vele, waarvan de laatste is NRC 20 juni 2008 waarin het boek hierover van Philip Gourevitch & Errol Morris wordt besproken.) Er is een bekende film gemaakt van het experiment waarbij mensen op toeval werden ingedeeld als bewaarder of als gevangene in een 'spel'. Al kort daarna stonden ze als twee blokken vol haat tegenover elkaar. Het werd zo gevaarlijk dat het experiment wegens levensgevaar moest worden afgebroken. Macht corrumpeert. Om te zien dat macht corrumpeert, hoef je niet een heel archief vanaf 2001 te raadplegen: de krant van gisteren voldoet al, d.w.z. Trouw van 15 augustus:
WaterboardingDit is een 'verhoortechniek' waarbij men de gevangene steeds bijna laat verdrinken. De methode is honderden malen toegepast. Deze praktijk is inmiddels door het Congres, Huis en Senaat per wet verboden. Maar Bush greep persoonlijk in met een veto. "Het is nu niet de tijd voor het Congres om handelwijzen te verbieden waarvan bewezen is dat ze Amerika veilig hebben gehouden." Quod licet Bush non licet Congres. De CIAVolgens het Europese Parlement en de Raad van Europa heeft de CIA sinds 2001 1.245 geheime vluchten uitgevoerd, alleen al in Europa - kennelijk ook nog buiten Europa. Gevangenen werden ondergebracht in black sites, d.w.z. ('uitgeleverd') aan Egypte, Ethiopië, Syrië, Pakistan, Thailand, Polen en nog andere landen - omdat in die landen hardere verhoortechnieken, lees: marteling, die in de VS zelf verboden zijn, in die landen niet verboden zijn. Ook op ten minste zeventien marineschepen zijn honderden gevangenen ondergebracht en, ver van de bewoonde wereld dus volstrekt oncontroleerbaar, verhoord. In Polen was een apart verhoorcentrum hiervoor ingericht met slimme 'vriendelijke' verhoorders en stevig gebouwde keiharde 'toepassers van verhoortechnieken' - veelal geen militairen maar para-militairen met ervaring op dit gebied. Geen tolken, geen advocaten. Men spreekt maar Engels. Er zijn aparte teams en centra met geleerden waar nieuwe 'verhoortechnieken' worden ontworpen die op het randje van de wetten hierover zitten. Juridisch is het bijvoorbeeld zo geregeld dat één 'techniek' toepassen niet vervolgd wordt, alleen het beruiken van meer dan een 'techniek' tegelijk. Hier hebben ook psychologen aan meegewerkt, ontdekte de APA onlangs. De APA neemt hier dus stelling in, althans er is een ethische commissie voor ingesteld. Nog 26.000 gevangenen wachten in Irak op Amerikaanse toestemming om
een advocaat te spreken. GevangenIn de VS zaten begin 2008 2.300.000 mensen in de gevangenis. Dat is een op de honderd volwassenen. Dat is meer dan in China en Rusland. Het zijn vooral zwarte jonge mannen met een lage sociale status. In de VS zitten minstens 2.225 kinderen onder de zeventien met levenslang in de gevangenis. Volgens Human Rights Watch zijn dit er in de rest van de wereld welgeteld twaalf. Slechts in één staat, Nevada, bestaat kans op vervroegde vrijlating. In het Internationale Verdrag voor de Rechten van het Kind staat dat kinderen niet de doodstraf of levenslang mogen krijgen. Twee landen hebben dit verdrag niet ondertekend: Somalië en de VS. Zo is er een jongen, Ian Manuel uit Florida, die vanaf zijn dertiende in een gevangenis zit en die nu al zestien jaar in een isoleercel zit na vijf pogingen tot zelfmoord. (Bron: Trouw 22 maart 2008) In de VS zitten ook erg veel mensen in dodencellen te wachten op hun executie. Opperrechter John Paul Stevens komt na 32 jaar opperrechter geweest te zijn achter dat hij 'bij nader inzien' - dat wil zeggen: na 1.099 executies - toch tegen de doodstraf is en dat deze tegen de grondwet ingaat. Aldus Juurd Eijsvogel in NRC 25 april 2008. De auteur vermeldt dan ook een 'bij nader inzien' in andere kringen:
|
