Citaten uit

Niemand weet zich raad met seks en jongetjes van tien

Hanne Obbink − 31/03/12, Trouw

 

Vier jochies van tien spelen spelletjes die met seks te maken hebben. Maanden later zegt een van hen verkracht te zijn. Niemand weet zich er raad mee.

Dit is een verhaal over seks en jongetjes van een jaar of tien. Het is ook een verhaal over paniek bij volwassenen. 

[...] 

Het verhaal draait om Alex

Maar het begint bij een klasgenoot van hem, in groep 7 van de basisschool. Deze Cas zegt last van Alex te hebben. Ze zitten aan een tafeltje vlakbij elkaar, ze trekken een tijdje met elkaar op, maar Cas voelt zich slecht op z'n gemak met Alex in de buurt. 
[...]
Hij schrijft er een brief over aan zijn leerkracht, want erover praten durft hij niet. 
[...] 

 

Drie maanden later, juni 2009. Cas vertelt aan de intern begeleidster van de school te hebben gezien hoe Alex en twee andere jongetjes met seks bezig waren - buiten schooltijd en al maanden geleden, toen ze nog klasgenoten waren. Diezelfde avond vertelt hij zijn ouders iets veel heftigers: hij is verkracht door zijn drie klasgenoten. De ouders, geschokt, gaan met het verhaal naar de school én ze doen aangifte bij de politie.

En dan gaat het los, vertellen de ouders van Alex

Zij worden gebeld door de school, maar ze krijgen niet precies te horen wat er gebeurd is.

"Maar op het schoolplein ging de naam van Alex meteen de volgende dag al rond", vertelt vader Klaas Bergsma.

Intussen heeft de school de GGD ingeschakeld [...].
Op advies van de GGD schrijft de school de ouders van de twee betrokken klassen een brief; daarin wordt gesproken van 'mogelijk seksueel getint grensoverschrijdend gedrag tussen enkele leerlingen'. De school nodigt de ouders uit voor een inloopspreekuur [...].

 

Het helpt niet. Integendeel. De onrust groeit, de geruchten verspreiden zich in de buurt en verderop in het dorp. 
[...] 
Twee weken nadat hij werd beschuldigd, krijgen zijn ouders de boodschap van de school: houd Alex maar thuis. 

"De school had signalen opgevangen dat hij bedreigd werd", vertelt Klaas. "Ze kon zijn veiligheid niet langer garanderen."

De ouders voelen zich 'alle kanten opgeslingerd'. 

"Wij hadden al snel in de gaten wat er gebeurd was: die jochies hadden elkaar hun plasser laten zien. Meer niet", zegt Klaas. "Maar in de verhalen bleef het maar gaan over verkrachting. Over penetratie."

[... ... ...] 

Alex' ouders krijgen intussen steeds meer het gevoel dat ook de school hun zoon als dader ziet. De zomervakantie nadert, en de school deelt alvast de klassenlijsten uit voor het volgende schooljaar. Alex komt op die lijsten niet meer voor [...]. 

 

Zelf komt Alex het huis niet meer uit. Zijn ouders slapen onrustig, omdat de hele buurt hen aankijkt op wat er gebeurd zou zijn. [...] 

 

Precies een maand nadat Cas met zijn verhaal op de proppen kwam, stelt de politie vast dat er niets strafbaars gebeurd is.

[...] 

Ook Alex' ouders halen hun zoon van school; hij gaat na de zomervakantie in een dorp verderop naar school, waar zijn naam niet bezoedeld is. 

[...] 

Is het verhaal daarmee afgelopen? Nee, nog lang niet. 

Want voor veel dorpsbewoners maakt de uitkomst van het politieonderzoek geen verschil; voor hen blijft Alex 'die verkrachter'.

 

Dat heeft diepe sporen nagelaten. Alex is nu dertien, maar nog steeds komt hij nauwelijks de deur uit. Hij gaat naar een middelbare school zo'n twintig kilometer verderop. 

[...] 

Contacten voor de langere termijn gaat hij uit de weg, hij heeft geen vrienden meer, is erg op zijn qui-vive, heeft last van angsten.

 

En dat slijt nauwelijks, ook al omdat Alex er regelmatig op aangesproken wordt. Een paar maanden terug nog, op de sportclub waarvan hij lid is. En niet lang geleden kwam een groepje opgeschoten meiden van de vmbo-school in het dorp bij de Bergsma's thuis langs, om te kijken 'hoe die verkrachter eruitziet'.

 

"Zo'n menneke nog", zegt Beatrijs over haar zoon. 
[...] 
"Ik heb hem niet kunnen beschermen."

Hadden anderen die bescherming wel kunnen bieden? 

De school niet - vindt althans de school zelf. 

"Wij hebben van meet af aan het standpunt ingenomen: het voorval waarvan aangifte gedaan is, heeft zich buiten school afgespeeld", zegt de directeur van het betrokken schoolbestuur. "Daar kunnen wij geen verantwoordelijkheid voor nemen."

[...] 

De directeur [...] houdt zich op de vlakte. 

[...] 

[De ouders] hadden graag gezien dat de school de zaak had afgesloten met een nieuwe brief aan alle ouders. Samen met de politie hebben zij zelfs een tekst voor zo'n brief opgesteld. De zaak is geseponeerd, stond daarin, en 'er is nimmer sprake geweest van slachtoffers of daders'. Zo'n brief zou Alex en zijn ouders helpen om zich te verweren tegen de aanhoudende beschuldigingen. Maar de school weigerde mee te werken.

 

De directeur wil er niet op ingaan [...].

Maar Alex' ouders hebben geklaagd bij de landelijke klachtencommissie onderwijs, en in de commissiestukken wordt het standpunt van de school duidelijk verwoord: door zo'n brief zou ze 'partij worden in iets wat buiten de school hoort'. 

[...] 

De GGD dan, had die iets voor Alex kunnen betekenen? 

Die is niet alleen ingeschakeld door de school om de onrust te beteugelen, maar heeft ook twee gesprekken gevoerd met [de ouders. ...].

Maar op de vraag [...] wil de GGD niet ingaan. Ze heeft een bepaald protocol gevolgd. Maar toen de Bergsma's vroegen wat dat inhield, kregen die een tekst die later verouderd bleek.

[... ...] 

Per mail kondigde ze aan dat een GGD-verpleegkundige daarover contact zou opnemen met de [ouders]. Maar die verpleegkundige heeft zich nooit gemeld. 

Een paar dagen na die mail kregen ze per telefoon te horen dat 'de GGD genoeg gedaan had', vertellen Alex' ouders. Klopt dat, en waarom dan? De GGD wil er niet op ingaan. 

[...] 

Ook bij de burgemeester zijn Alex' ouders te rade gegaan

En ook daar kregen ze de boodschap: ik kan niets voor u doen.

"Hij zei: als ik u was, zou ik zo snel mogelijk verhuizen", vertelt Klaas.

[... ... ...] 

Naar aanleiding van de gesprekken met de [ouders] is de burgemeester ook nagegaan of de school zorgvuldig is opgetreden. Ja, vindt hij ook nu nog. Hoewel hij enigszins aarzelt over de weigering van de school om nog een laatste brief aan de ouders te sturen.

 

[...] 

Ten slotte politie en justitie: hebben die gedaan wat ze konden?

Het Openbaar Ministerie heeft tenminste één opzichtige fout gemaakt, en dat heeft het OM ook toegegeven in een brief aan Alex' ouders. Een kind van onder de twaalf jaar kan niet vervolgd worden - wát hij ook gedaan heeft. Hij kan daarom ook niet geregistreerd worden in het systeem van het OM, en dat is in Alex' geval wel gebeurd.

 

Maar als het met de registratie is misgegaan, hebben politie en justitie dan ook andere fouten gemaakt? Want kinderen onder de twaalf mogen alleen in speciale omstandigheden door gespecialiseerde rechercheurs verhoord worden. En bij zaken met twaalf-minners moet altijd meteen de Raad voor de Kinderbescherming worden ingeschakeld. Is dat gebeurd?

 

Nee, erkent een woordvoerster van het OM op vragen van Trouw. Maar ze kan uitleggen waarom. 

"De Raad voor de Kinderbescherming is niet ingeschakeld, omdat in deze zaak geen sprake was van minderjarige verdachten die in verzekering zijn gesteld."

Alex is verhoord door zo'n gespecialiseerde rechercheur, niet in de voorgeschreven verhoorstudio, maar thuis. 

"Het vermoeden bestond dat het in deze zaak niet ging om een strafbaar feit, maar om experimenteergedrag van vier jongens", legt de OM-woordvoerster uit. "Alex horen in een verhoorstudio vond de rechercheur gezien het feit een te zwaar middel."

En zo blijkt een voorval waaraan al bijna drie jaar het woord 'verkrachting' wordt gekoppeld, door politie en justitie van meet af aan gezien te zijn als wat het hoogstwaarschijnlijk was: vier jongens die seksueel getinte spelletjes spelen.

 

De namen [...] zijn gefingeerd.

Het verhaal van Alex is één, het verhaal van Cas is een ander.

Zijn ouders hebben destijds van het Openbaar Ministerie te horen gekregen dat er inderdaad sprake is geweest van 'seksuele handelingen', maar dat dwang niet bewezen is; de jongens waren gewoon aan het spelen, thuis bij een van hen.

 

Maar Cas' ouders blijven hun zoon zien als het slachtoffer. En nog steeds gebruiken zij het woord penetratie. Toch gaat het de laatste tijd vrij goed met Cas, vertellen ze, maar dat kost hun 'kopzorgen genoeg'; al jaren is hij onder behandeling van een psycholoog.

 

Ook Cas' ouders zijn zwaar teleurgesteld in al diegenen die hun zoon hadden kunnen bijstaan, maar dat niet of nauwelijks deden: de zedenpolitie, de GGD en vooral de school. In dat opzicht onderstrepen hun ervaringen die van Alex' ouders: niemand wist zich raad met wat er gebeurd is.

Nog altijd kopzorgen genoeg

"Schandelijk dat een school de veiligheid van een tienjarige niet kan garanderen", zegt Willem Koops, hoogleraar ontwikkelingspsychologie aan de Universiteit Utrecht.

Trouw legde het verhaal van Alex voor aan enkele psychologen met ervaring op het gebied van kinderen en recht. Koops is een van hen. Hij bespeurt 

'heel gewoon, veel voorkomend erotisch gespeel van jongetjes'. De school heeft 'pedagogische onkunde' getoond door daar niet meteen op te wijzen.

Corine de Ruiter, hoogleraar forensische psychologie aan de Universiteit Maastricht, noemt het verhaal 'lastig te duiden'.

"Maar het lijkt erop dat Alex de zondebok is geworden. En de GGD en de school lijken dat zondebokgedrag te hebben aangewakkerd door hun optreden."

"Dat zie ik wel vaker in Nederland", vervolgt De Ruiter. "Professionals weten totaal niet hoe ze met vermoedens van seksueel misbruik moeten omgaan. Óf het wordt helemaal niet onderzocht en onder het tapijt geveegd, óf er wordt meteen alarm geslagen, zonder degelijk onderzoek, totaal opgeklopt, uit zijn verband getrokken. Beide reacties leveren alleen maar slachtoffers op. Zoals ook in dit geval."