5 mei: we vieren de vrijheid

Deel 1

Weblog Tegenwicht # 177, Koningsdag 2015

Finis reipublicae libertas est
Het doel van de staat is vrijheid - 
Tekst van Spinoza op zijn standbeeld. 

Aan wie hadden wij onze onvrijheid te wijten?

Aan megalomane illusies zoals 

Aan wie hebben wij onze vrijheid te danken? 

Aan de Canadezen en hun coalitiegenoten die hun leven waagden en gaven - we herdenken ze op 4 mei - en die ... een sterk leger vormden dat militair wist te overwinnen. 

Kun je nu dan nog wel pacifist zijn, ...

... nu Rusland dezelfde megalomane ambities koestert van een Groot Russisch-sprekend Rijk met een Grote Leider en een leger in een proces van modernisering en uitbreiding? Dit na de inlijving van delen van Georgie en Moldavië, van De Krim en feitelijk nu al van de Donbas in Oekraïne. Nu de kleine Baltische staten, Finland en Polen bevreesd zijn voor hetzelfde lot ... en zij blij zijn dat zij lid van de NAVO zijn ...

Vrijheid dankzij de NAVO en Europa

Dankzij Europa bestrijden de staten ervan elkaar niet meer onderling te vuur en te zwaard en kunnen zij vrij zijn, democratisch en welvarend. Zo welvarend dat duizenden vluchtelingen uit Afrika en het Midden-Oosten hun leven wagen om er te komen; zij willen er werken en wonen, vrij zijn van dictaturen, martelingen en ander onrecht. 

Europa? 

Die bemoeial die 'ons' koeioneert? Dat onhandige verbond tussen autonome en seculiere rechtsstaten, waarin besluitvorming 'eeuwen' duurt omdat al die landen het met elkaar eens moeten worden, plus nog de Europese Commissie, de Europese Raad en het Europese Parlement? Terwijl andere staten met een Sterke Leider besluiten kunnen nemen in één minuut en met één pennenstreek van hun president, premier, partijleider of Opperste Leider?

Ja, dit Europa willen wij handhaven, met - kan pacifisme nu nog wel? - de NAVO, versterkt zelfs, al zullen diplomatie en sancties altijd voorgaan; het Europa met onze vele verdragen, afgesproken regels dus, en hoge gerechtshovenhoven die toezien op de mensenrechten.

Politieke partijen met "Vrijheid" in hun naam

De PVV wil vrij zijn ... van Europa, van de euro, van de immigranten, vluchtelingen, asielzoekers en van wat zij noemen "de Marokkanen" en "Turken", hier geboren en getogen en met een Nederlands pasport. Vrij ook van 'de criminelen en terroristen'. Men wil hier vrij en vooral ook veilig zijn.

Hoe? PVV en VVD pleiten voor "keiharde aanpak", door de vrijheid van de burger te beknotten door "daadkracht": wetten, wetten en wetten, harde straffen, strengere rechters, veel politie met veel bevoegdheden. Zij willen vrijheid voor de markt, voor de hardwerkende ondernemer, voor de consument, voor de automobilist. De PVV wil vrijheid van godsdienst, behalve voor de moslims; wel kerken, geen moskees. Vrijheid van drukpers, maar verbod van de Qur'an.

Vrijheid voor de markt ... 

Hoe ver staat dit af van het oorspronkelijke liberalisme? Heel ver, zeggen

PVV en VVD willen vrij zijn van vluchtelingen, wat strijdig is met het Europese Verdrag voor de Rechten van de Mens, EVRM, van 1950 en met het Vluchtelingenverdrag van 1951. Zij willen het pasport ontnemen aan 'foute' Nederlanders, hen dus stateloos maken, wat strijdig is met het internationale recht. Intussen blijkt dat het probleem van de vluchtelingen hierbij niet leidend is, maar het probleem van de kosten. (Frits Florin; Grondwet is juist nu relevant; Trouw 4 april 2015)

Ja, dat dit strijdig is met internationale verdragen, dit weet men wel, even een obstakel dus te overwinnen. Dat het strijdig is met de elementaire rechten van de mens die in die verdragen zijn wordt niet genoemd. (Frits Florin, idem idem)

"Foute rechters" - lees: te 'slappe rechters' - moet je kunnen ontslaan, zei kamerlid Ard van de Steur, nu minister van Justitie, pardon: Veiligheid en Justitie, in die volgorde dus (Folkert Jensma, NRC 14 maart 2015).

Daar gaat dan de scheiding der machten de deur uit, de trias politica van de wetgevende, de uitvoerende en de rechtsprekende macht die onafhankelijk van elkaar zijn. "Het primaat moet terug naar de wetgever", zegt Joost Taveerne, VVD,  maar onze rechtsstaat kent geen primaat. De trias politica is drie maal onafhankelijk en gelijkwaardig. (Idem, zie hierboven).

Rechters, zegt Taveerne ook in een wetsvoorstel (2014), met destijds minister Opstelten en staatssecretaris Teeven, beide VVD, op de achtergrond, mogen hun oordeel niet langer toetsen aan de internationale verdragen. Nederlands recht moet voorgaan boven internationaal recht, zegt hij, want "dit is democratischer."

Dit is strijdig met de grondwet. Aan de grondwet mogen rechters al niet toetsen, aan de bedoeling, geest en de beginselen, alleen aan de 'gewone wetten' die geen beginselen geven maar alleen regels. Het voorstel-Halsema behelst om dit te veranderen. De VVD wil dit niet. Zij wil dus vrijheid ... voor de Kamer - met haar steeds wisselende politici en onderlinge verhoudingen - zonder toets, zonder onafhankelijke tegenmacht, zonder evenwicht van macht.

De VVD pleit bij monde van Halbe Zijlstra, fractievoorzitter in de Tweede Kamer, in het blad Liberaal Reveil, voor een "realistischer buitenlandbeleid" ... "dat vooral gericht is op het eigen belang en op de eigen regio". Ontwikkelingshulp moet "beleid afdwingen dat in ons belang is". (Stevo Akkerman in Trouw 4 april 2015)

Daarbij gaat "stabiliteit voor democratie", handel en veiligheid boven mensenrechten en moet men dictatoriale regiems elders maar voor lief nemen als er handel mee te drijven valt - olie bijvoorbeeld, uit het dictatoriale wahabitische Saoedi-Arabië. 

Eindelijk vrijheid voor de gevangenen van Guantánama Bay, al jaren opgesloten zonder aanklacht, zonder bewijs, zonder proces, zonder schuld? Nee, zegt de VVD bij monde van Han ten Broeke, woordvoerder buitenland: "Het is een Amerikaans probleem, dat zij moeten oplossen". 

De VVD wil de Antillianen, Nederlandse staatsburgers, hier weren bij monde van het wetsvoorstel van André Bosman, VVD, waarin hun rechten beperkt worden. Dit is, aldus Annemarie Kas (en anderen) in NRC, 5 maart 2014, strijdig

In het besluit van de Raad van Ministers van Europa over de opvang van vluchtelingen ('Brood, bed & bad') leest de PvdA dat deze mensen rechten hebben, fundamentele humanitaire rechten - de geest van de uitspraak. De VVD leest erin dat dit niet tot nauwelijks hoeft; met zou alleen hierover aan de Raad moeten rapporteren - de letter en de regel van de uitspraak - en dat de vele opvangcentra in vele steden dus gesloten kunnen/moeten worden, waarmee de opvang de facto verminderd wordt. 

Een beetje vrijheid en recht voor de uitgeprocedeerden? Welnee, het gaat de VVD vooral om 'het werken aan de terugkeer' en de vijf nieuwe centra heten dan ook niet "Opvanglocatie"maar "Vrijheidbeperkende locatie", die bovendien het predicaat "tijdelijk" nog krijgt opgeplakt. Wie niet meewerkt aan uitzetting, wordt alsnog op straat gezet. 

De VVD was hier zeer halsstarrig in. Waarom? Dit is iedereen wel duidelijk: omdat de VVD de hete adem van de PVV in de nek voelt. Electorale winst van de "Volkspartij" gaat hier dan boven "voor Vrijheid"  - "en Democratie", hier opgevat als 'als wij de meerderheid maar hebben' en: (Halbe Zijlstra, VVD:) "Iedere opvang voor uitgeprocedeerde asielzoekers is in strijd met het regeerakkoord". Regeerakkoord = de wil van een zeer kleine meerderheid = democratie? 

Electorale winst: Na Rutte's onhandige 'Syrië-gangers kunnen beter daar sneuvelen dan terugkeren' en na VVD-kamerlid Azmani's 'Grenzen dicht' sprong de VVD omhoog in de peilingen. Dit is leuk voor de VVD, maar is het ook goed en juist, ethisch gesproken? Heeft een kleine meerderheid dan ook de ethische juistheid in pacht? Is dit nu democratie? 

Intussen blijven de rechten van deze groep geschonden. Het gaat de VVD niet om het openen van vijf centra, maar om het sluiten van de huidige lokale centra. Zoiets staat al in een bestuursakkoord van 2007, dat gemeenten verbiedt om opvang te verlenen. Als gemeenten nu niet meewerken, kunnen ze gekort worden op hun integratiebudget. De regel, bestuursakkoord van de meerderheid, boven de norm, de ethische imperatief? Of alleen praktische 'realistische' politiek? 

Dezelfde Halbe Zijlstra was in 2006 ook fractievoorzitter van de VVD, maar toen in de Utrechtse gemeenteraad. In het verkiezingsprogramma stond noodopvang voor uitgeprocedeerden vermeld. Hij stond 

"pal tegenover het het kabinetsbeleid. In april 2015 is hij met een tegenovergestelde mening bereid over precies hetzelfde onderwerp een kabinet te laten vallen. (...) Wat toen een overtuiging leek, blijkt na zijn rolwisseling louter berekening te zijn. "
(Jutta Chorus; De draai van Halbe Zijlstra; NRC 20 april 2015)

Dit is de 'vrijheid' en de 'democratie' van de Volkspartij voor Vrijheid en Democratie voor ogen staat. Niet minder die van de PVV. Onvrijheid dus voor velen, uitholling van de democratie, lak aan de elementaire mensenrechten, de geest van al die verdragen,  slechts oog voor de letter en de regel van de wet, die men dan zelf 'democratisch' wil opstellen zonder toetsing aan de internationale verdragen.

"De VVD vindt [...] anders dan de PvdA, dat de EU alleen grenzen moet bewaken en geen reddingsmissies op de Middellandse Zee moet uitvoeren." (NRC 22 april 2015)

Vrijheid

Nu waren we hier eigenlijk begonnen met een feestje: 5 mei ter ere van onze vrijheid. Laten we daar dan ook zuinig op zijn, op die vrijheid, dus op Europa en zijn verdragen en hoven.

Er komt nog wel meer bij kijken: wat is vrijheid eigenlijk? Vrijheid tot - ja, tot wat dan? Vrijheid van - ja, van wat dan? Impliceert vrijheid ook democratie? Ook gelijkheid? In welk opzicht dan? Hoe verhouden zich vrijheid en veiligheid?

Dit verhaal moet dan ook maar eens verteld worden. Daarom is dit nog maar deel 1. Klik hieronder maar op "Volgende" - of ga terug naar Opiniestuk # 65 - Vrijheid.