We vieren de vrijheid

Deel 2: Vrijheid tot ... en vrijheid van ...

Weblog Tegenwicht # 178, 
1 mei 2015

Laten we aan de hand van enkele voorbeelden eens kijken wat die vrijheid dan concreet inhoudt.

Fundamentele vrijheden

Nog in de oorlog, toen Nederland, Europa, nog onder onvrijheid leed, formuleerde president Theodor Roosevelt, VS, de vier fundamentele vrijheden: 

Het onderscheid tussen beide typen vrijheid is ook gemaakt door Isaac Berlin. Deze onderscheidt ook positieve vrijheid en negatieve  vrijheid. Hierover spraken wij al in onze weblog 

Staat hier ook "Vrijheid van de markt" bij, het primaat van Europa (& VS en meer) na 1945? Ehmm... nee.

Vrijheid van godsdienst en levensovertuiging

Hierbij mogen we wel opmerken dat deze vrijheid lang niet in alle staten bestaat. Er zijn staten met een staatsgodsdienst, staten waarin je geen atheïst mag zijn en genoeg staten waarin christenen nog geen kapelletje mogen bouwen, als ze hun leven al zeker zijn. Daarentegen mag iedereen hier een moskee bouwen en de islam of wat dan ook belijden, dan wel niets godsdienstigs belijden ofwel humanist of atheïst zijn. Dit is een groot goed, dat we ons niet door Wilders cs laten afpakken. 

Deze is in Nederland ruim en in de VS nog ruimer. Sommigen vatten het op als vrijheid van haatuiting, belediging, dus maar lekker schelden en schimpen, waarbij zij geenstijl(.nl) in acht hoeven te nemen. Het internet staat er vol mee. 

Aanzetten tot haat, geweld en misschien ook polarisatie is in wetsartikelen verboden, maar de heer Wilders mag dit dan weer wel omdat hij als Kamerlid - althans in de Kamer zelf - onschendbaar is, maar ook mag hij het buiten de Kamer omdat hij daarmee als kamerlid deelneemt aan een maatschappelijk belangrijk debat. 

Aanzetten tot deelname aan een heilige oorlog, de jihad, dus tot geweld, is daarom verboden. Wat dit "aanzetten tot" nu juridisch gezien precies inhoudt is echter nog onduidelijk. Er vinden nu juist zulk soort processen plaats. Daarbij komt verheerlijken van ... ook als term op de proppen. 

Anorexia

Frankrijk nam onlangs twee wetten aan die het aanzetten tot en het verheerlijken van anorexia verbieden. 

Dit treft personen die aanzetten tot extreem vermageren en de zogeheten "pro-ana"- websites en fora over eetproblemen en -stoornissen waarop vooral meisjes vertellen en bespreken wat hen bezighoudt.

Het betreft ook modellenbureaus en mannequins op de catwalk die te mager zijn. Celstraf en boetes tot 75.000 euro hangen hen boven het hoofd. Dit zijn vaak arme en magere meisjes uit het Oostblok. 

Italië, Spanje en Israel kennen vergelijkbare wetten. 

In Nederland voelt staatssecretaris Van Rijn veel voor zo'n wet. CDA en SP spraken zich er al eerder voor uit met behulp van een door 10.000 personen ondertekende petitie. 

De kritiek hierop luidt dat het criminaliseren, straffen en uitstoten van magere meisjes niets helpt. 

Het proces dat hier bij deze meisjes speelt, anorexia, is veel ingewikkelder dan dat alleen een aanzetten tot of een verheerlijken van hen hiertoe brengt. Het zijn innerlijke  en maatschappelijk processen die hier een rol spelen, bijvoorbeeld het (gewenste) zelfbeeld en de plaats van de vrouw in de maatschappij. 

Vereniging Martijn

De Hoge Raad verbood een jaar geleden deze vereniging vanwege het aanzetten tot en het verheerlijken van pedofilie, waarmee eigenlijk pedoseksualiteit bedoeld is, want een daad kan men verbieden (die is al verboden), maar een gevoel niet. Daarmee was ook de website van de vereniging verboden. 

De grond was niet strafrechtelijk - de vereniging had geen enkele wet overtreden, er waren gen daders en geen slachtoffers - maar civielrechtelijk, namelijk op grond van 'gevaar voor de openbare orde' en de onverenigbaarheid met een Europees verdrag tegen seksueel misbruik van kinderen. 

Bepalingen hiertegen stonden echter al in de strafwet. Iedereen moet zich in seksueel opzicht beheersen, daar is niets bijzonders aan en vrijwel iedereen doet dit ook, gesocialiseerd als wij zijn in onze opvoeding. 

Het ging dus niet om strafbare feiten, maar om het aanzetten tot en het  verheerlijken van. Dus om de vrijheid van meningsuiting en die van vereniging. Deze is nu beperkt. 

Er was een petitie. Het CDA pleit al langere tijd voor een wet die dit aanzetten tot en verheerlijken van verbiedt. 

De kritiek hierop luidt, naast die van de beperking van de genoemde grondwettelijke vrijheden, dat het criminaliseren en uitstoten van mensen met pedofiele gevoelens niets helpt, mogelijk zelfs het tegendeel van wat gewenst is oproept. 

Bespreekbaarheid hiervan en zelfhulp door ervaringskundigen, eventueel therapie, werkt veel beter. 

Voor therapie en preventie zijn er tal van instellingen; voor zelfhulp is er de NVSH-zelfhulpgroep JON. 

Motorclubs

Zelfbeheersing

Heel Europa liep uit om te verklaren "Je suis Charles Hebdo" na de moord op de redactie van dit Franse satireblad. Satire, beledigen, kwetsen, belachelijk maken, het moet allemaal maar mogen. Het mag hier ook volgens de letter van de democratisch aangenomen wet. 

Maar is dit ook in lijn met de essentie van de democratie? 

Waar geen staatscensuur is - houden zo! - wordt verondersteld dat er zelfbeheersing, hier zelfcensuur is. Juist daarom hebben wij hier geen moraalpolitie nodig en willen wij dit ook niet; wij kunnen dit zelf wel. 

Er is hier, en nog meer in Frankrijk, een aanzienlijke hoeveelheid moslims, een flinke minderheidsgroep - met juist hier alle rechten van dien, net zoals de joden die hebben. Bekend mag toch wel zijn dat hun religie en hun Profeet bij hen in zo hoog aanzien staat, dat belediging van islam en Profeet door hen als een ernstige schending van hun gevoel en hun rechten wordt gezien - vooral ook gevoeld. 

Voor het Westerse seculiere denken voelt dit wat vreemd aan, maar waarom zou de westerling zich hierin niet eens verdiepen om zijn landgenoten wat beter te begrijpen omdat dit voor hen klaarblijkelijk van groot belang is? Dit respecteren, minimaal tolereren? Net zo de magere meisjes en de mensen met pedofiele gevoelens zolang zij geen pedoseksuele daden verrichten  - wat de zeer ruime meerderheid van hen ook noch doet noch ook wil doen. 

Immers, ook deze minderheiden van landgenoten hebben het grondwettelijke recht op vrijwaring van kwetsing en belediging, laster. agressie en zo meer. Hiermee komen we in het tweede type vrijheidsrechten, die van vrijwaring van. 

Vrijwaring van discriminatie

Dit is artikel nr 1 van onze grondwet, kort gezegd: Iedereen die zich op Nederlands grondgebied bevindt, wordt in gelijke omstandigheden gelijk behandeld. Dus is discriminatie op grond van ras, afkomst, levensovertuiging of van welke grond dan ook verboden. Een goed artikel, waar de heer Wilders cs van af willen. Mooi niet! 

In praktijk echter regent het van de klachten van onze (deels) van elders afkomstige landgenoten, in het bijzonder die met wortels in Marokko, Turkije, Suriname en de Antillen - en die 'met een hoofddoekje'. Dit wordt zelden tot nooit echt vervolgd. 

Vrijwaring van kwetsing, belediging, laster, agressie - en zo meer

Juist bij dit grondrecht blijkt dat de vrijheden tot niet absoluut zijn. Deze vinden hun grenzen bij de vrijheid, dezelfde, van de ander. De vrijheid van de een stopt waar men de vrijheid van de ander schaadt. 

Daarmee is vrijheid geen individueel goed, maar een gemeenschappelijk goed, dat gerealiseerd dient te worden. Daartoe is consensus nodig, dus overleg, dus soms compromissen, en in alle gevallen ook zelfbeheersing, bij gelegenheid ook zelfcensuur. De burger staat iets van zijn individuele vrijheid en soevereiniteit af aan de gemeenschap, dus de staat - en deze op zijn beurt aan de Europese Gemeenschap - juist om die vrijheid gemeenschappelijk te realiseren. Als iedereen zijn gang maar gaat, lijkt er vrijheid te zijn, maar is deze er niet. Wilt u anarchie? Zie Libië.

De onderliggende waarde of norm is die van tolerantie. Dit houdt niet alleen in het gedogen van wat men wel leuk vindt, maar juist ook van wat je niet zint, zelfs abject vindt.

Dit is een typisch Westerse verworvenheid, in de loop der eeuwen bereikt, die we op 5 mei best mogen vieren - en de rest van het jaar moeten zien waar te maken. Niet door wetten tegen het aanzetten tot of het verheerlijken van, maar door de deugd van gematigdheid, door zelfbeheersing, soms zelfcensuur. Onder de democratie ligt het basale vertrouwen dat mensen dit kunnen, willen en ook doen, zodat slechts de expliciete overtredingen per wet verboden en door de rechter gestraft worden.

Wij hebben hier geen moraalpolitie nodig: wij doen dit zelf wel. Wij weten immers dat vrijheid niet absoluut is, maar juist verantwoordelijkheid inhoudt en veronderstelt.

Vragen

Dit brengt ons op vragen als

Hier zullen we het toch ook even over moeten hebben.