Dierenrechten boven godsdienstvrijheid 

Tegenwicht Weblog # 146 - 1 juli 2007

Tweede Kamer besluit tot verbod op onverdoofd slachten van dieren

Vrijheid van godsdienst

We hebben godsdienstvrijheid in Nederland.  Dit betekent dat mensen binnen de grenzen van de wet in alle vrijheid hun godsdienst mogen belijden of spirituele wereldbeelden mogen aanhangen of anders natuurlijk agnost of atheïst mogen zijn.  Het gaat hier om een vrijheid van denken.

Daarnaast heeft men ook een zekere mate van vrijheid om allerlei dingen te doen of te laten, ook als die bizar  of onzinnig overkomen op anderen, maar er zijn wel grenzen. 

Een logische implicatie van godsdienstvrijheid is bijvoorbeeld dat men niet alleen respect mag verwachten voor het eigen geloof of ongeloof maar zelf ook respect moet opbrengen voor andere levensovertuigingen. De godsdienstvrijheid betreft immers iedereen. 

Daarnaast staat godsdienstvrijheid niet op zichzelf, maar het is in feite één van de universele mensenrechten. Dit betekent dat godsdienstvrijheid niet mag leiden tot het schenden van andere mensenrechten. Orthodoxe gelovigen zijn hier meestal al generaties aan gewend. 

Ook al kan een heilig boek - letterlijk opgevat - oproepen tot gruwelijke lijfstraffen voor bepaalde vergrijpen, men kan geen beroep doen op de godsdienstvrijheid om die lijfstraffen in de praktijk te mogen brengen. De straffen zijn namelijk in strijd met mensenrechten die nog elementairder zijn dan de godsdienstvrijheid. In zo'n geval krijgt het verbod op lijfstraffen dan ook voorrang boven het recht op vrijheid van godsdienst.     

Zo kan iemand wel denken dat de gelovige de plicht heeft om ongelovigen 'Op Allah's weg' te doden, hij mag het niet doen.

Ritueel - juister gezegd: onverdoofd slachten

Op dit moment woedt er in Nederland een emotionele discussie over het afschaffen van ritueel  (kosjer en halal, dit is: toegestaan) slachten. Dit slachten gebeurt - moet volgens oude heilige geschriften en tradities gebeuren - zonder verdoving. 

Ironisch genoeg is het ritueel slachten in de islam oorspronkelijk onder meer ingegeven door de wens dieren zo min mogelijk te lijden. Men kende toen nog geen verdoving en koos toen voor de toen minst pijnlijke manier. 

Op 28 juni 2011 bleek  een meerderheid van 116 Nederlandse parlementariërs, onder leiding van de Partij voor de Dieren, voor een verbod op het onverdoofd slachten - tenzij wetenschappelijk aangetoond wordt dat dit vrijwel pijnloos gebeurt. 

Markant genoeg stemden juist de christelijk georiënteerde partijen hiertegen. Hier won de seculiere samenleving. Intussen zeggen de wetenschappers dat zij dit gewoon niet weten en ook niet kunnen weten; dieren praten immers niet. Hooguit kunnen zij iets meten, maar dit is hier nog geen weten. 

Intussen is het ritueel slachten onverkort geoorloofd op dit ene punt na. Men kan erbij bidden en een positie richting Mekka dan wel Jeruzalem kiezen - allemaal prima. 

Dierenrechten

Er wordt nu feitelijk een beroep gedaan op uiterst basale dierenrechten. Als mensen moreel beschouwd al echt het recht menen te hebben om dieren te doden voor consumptie, terwijl dit voor de menselijke gezondheid niet noodzakelijk is, dan hebben dieren in ieder geval zeker het recht om zo pijnloos mogelijk te sterven. Ze worden al op een gewelddadige manier vroegtijdig gedood, mag dat dan tenminste met zo min mogelijk pijn en angst gebeuren?

De vee-industrie

De taferelen die zich dag in dag uit in 'normale' slachthuizen afspelen zijn voor velen al voldoende om vegetariër te worden. Kennelijk is er inmiddels een consensus ontstaan dat het stervensproces niet nóg erger mag zijn voor slachtvee dan het in een gewoon abattoir al is.

Verdoofd slachten is nog maar een detail, de laatste fase in een veel langer proces van dierenleed: de vee-industrie. Deze blijft echter onverkort gehandhaafd; een verbod hierop of het afbouwen hiervan zal geen meerderheid halen in de Kamer. 

De argumenten

Verwijzingen naar onderzoeken waaruit zou blijken dat onverdoofd ritueel slachten in feite minder pijnlijk en angstwekkend is dan slachten met verdoving leggen weinig gewicht in de schaal. Ze  maken vooral indruk op orthodoxe gelovigen zelf en verder misschien nog op lieden die dierenrechten sowieso een absurde notie vinden. De stelling is bij voorbaat zo onwaarschijnlijk dat het de meeste mensen te veel moeite kost om haar echt serieus te nemen.  

Ook een ander soort verwijzing, namelijk naar discriminatie en zelfs de Holocaust (bijvoorbeeld door professor Heertje in Trouw van 21 juni 2011) weet niet te overtuigen. 

Het verbod op ritueel slachten in nazi-Duitsland was misschien voor een deel ingegeven door morele betrokkenheid bij dieren, maar het rabiate antisemitisme speelde in die context uiteraard de hoofdrol. Daar is nu absoluut geen sprake van, en zelfs de forse anti-islamitische sentimenten van de PVV zetten niet de toon in het huidige debat.

Slachtoffers van de Shoah vertonen wat dit betreft een posttraumatische associatie die psychologisch overigens heel begrijpelijk is. Maar zoals wel vaker bij posttraumatische reacties, is de associatie volkomen onterecht.  

Een heel merkwaardig argument dat in de loop van de discussie naar voren is gebracht tegen het verbod is het leed dat men joden (en moslims) zou aandoen met dit verbod. Aldus bijvoorbeeld professor Heertje in Trouw van 21 juni 2011, en een opper- rabbi, hiervoor speciaal overgekomen uit Engeland[*]. 

Leed? 

Leed!

Het leed van de dieren vindt plaats gedurende het gehele traject van de vee-industrie, in het bijzonder tijdens de stress die aan het slachten voorafgaat: het vervoer, de geuren van de dood die dieren al ver voor het slachthuis kunnen ruiken. De natuur helpt hen dan al een beetje, want behalve het stress-hormoon cholesterol (vechten of vluchten) komen ook de pijnstillende hormonen, de enorfinen, los.  

Een natuurlijke soort van verdoving dus. De professor zegt ook dat het bewustzijn, dus de pijnervaring, enkele seconden na welke vorm van slachten dan ook, al uitvalt. Des te meer aandacht bepleit hij voor wat daaraan vooraf gaat.

Slachtoffer? 

Mohammed Boukari van het Actiecomité Stop Verbod Halal Slachten ziet het verbod ingegeven door de moslimhaat in Nederland. Pech voor de joden dus: "Ze zijn slachtoffer geworden van de anti-islam stemming in Nederland". (NRC 29 juni 2001)

Slachtoffer? Wie is hier het echte slachtoffer? Wie wordt er hier geslacht als offer aan ... de vlees consumerende mens?

Andere mensenrechten & moderniteit

De tegenstand van orthodoxe gelovigen is merkwaardig, als je bedenkt dat men andere inperkingen die te maken met mensenrechten wel accepteert. Zijn dieren dan werkelijk zo onbelangrijk dat men juist wat dit betreft elke invloed van moderne inzichten afwijst? 

Over moderniteit gesproken: men rijdt toch ook geen kameel of ezel meer, maar 'gewoon' auto en men vliegt er lustig op los. En ook fundamentalistische orthodoxen maken volop gebruik van de moderne media en techniek die noch Mozes, noch Jezus noch Mohammed destijds kenden.

Wennen aan de prioriteit

Laten we in ieder geval hopen dat de prioriteit van dierenrechten boven godsdienstvrijheid spoedig gemeengoed zal worden. Orthodoxe gelovigen zullen er heus wel weer aan wennen.
 

Bleker is nu om. Niet ter wille van de dieren hoor, maar ter wille van de portemonnee: een boete van de EU wegens het schenden van verdragen zou duurder uitvallen. Ook het bij zijn plannen nodige extra baggeren van de rivieren zou duurder uitvallen. Men fluistert wel dat het ook een politiek gebaar is: hier toegeven om elders te winnen, namelijk bij de kwestie van de Hedwidge polder.

Niet voor de ganzen

Intussen opent staatssecretaris, na alle kritiek die op het al gegeven is (zie andermaal weblog # 140) de vrije jacht op de ganzen (en de smient) ... omdat het goedkoper is als de jagers dit voor hun plezier gratis doen - wat ze overigens weigeren. (Kranten 23 en 24 juni 2011)