Israël gaat alweer te ver

"Het zijn geen mensen, het zijn beesten" - schoolkinderen in Israël 

Drie maal is scheepsrecht: nu echt gaan nadenken

Weblog Tegenwicht # 173 
6 augustus 2014
 

Het Beloofde Land

Israël heeft een zeer belast verleden waar men aan vasthoudt, dus een zwaar belast heden. Een zeer problematisch kernbegrip hierin is "Het Beloofde Land" - door God Himself beloofd nota bene! Nou dan! Toch? 

Religie en seculiere staat, Heilig Boek en wetboek, lopen hier van oudsher al door elkaar. Israël ontleent hoop aan dat Beloofde Land, maar in plaats van 'hoop en heil', Bijbels gezegd "een land van melk en honing", bezorgt het haar nu eerder rampen en problemen - de Palestijnen nog meer - vooral door dit stugge fundamentalistische vasthouden aan dit kernbegrip Het Beloofde Land. Het land, de staat, het volk, loopt hierin vast, implodeert onder haar eigen zelf geschapen gewicht. 

Het huidige land Israël is, aldus de Bijbel, door God zelf gegeven aan het volk der Joden, te beginnen met stamvader Abraham. Door hongersnood gedwongen trok men naar Egypte. Daar werd het een slavenvolk, maar Mozes leidde, geleid door God, het volk naar Het Beloofde Land. Dit veroverde men, geleid door God, op de daar wonende mensen, toen Filistijnen geheten - nu Palestijnen. 

Babylon veroverde het land en voerde de elite ervan mee naar Babylon - om daar het Babylonische recht te leren. God zelf voerde het volk weer terug en hielp hen de tempel weer op te bouwen. 

Rome veroverde het land. Een opstand tegen de Romeinen in het jaar 70 beroofde het volk weer van de tempel, waarna het Joodse volk zich eeuwenlang verspreidde over de gehele wereld. Overal was men te gast, al dan niet vervolgd, maar men bleef zich Het Joodse Volk voelen. 

Vanaf de jaren 1910- '20 ontstond het zionisme, het verlangen om terug te keren naar 'het eigen land' ... 'Het Beloofde Land'. Na de enorme ramp van de Holocaust - ook weer zo'n zwaar belast verleden en dus heden - kreeg men hier  de kans toe. Met instemming van de VN, resolutie 181 uit 1947, werd in 1948 de Staat Israël gesticht. Een twee-staten-optie werd toen verworpen, o.a. door de Palestijnen zelf. De twee volken woonden samen in één staat. 

Dit ging dan ook al snel mis. Meteen in 1949 was er al oorlog, waarin Israël de Gaza-strook verloor aan Egypte en de Westoever aan Jordanië. Was dit maar zo gebleven, denk je nu. 

Enorme aantallen Joden trokken naar het nieuwe Beloofde Land; de Palestijnen moesten steeds maar weer een stukje opschikken. Vele duizenden vluchtten weg. Het land lag ook midden tussen andere volken, Arabieren, die niet echt blij waren met de nieuw-gekomen indringer; men zag het als imperialisme van het Westen. Er ontstond steeds opnieuw weer oorlog. 

1967: A disaster disguised in blessing 

Een blessing in disguise is een 'zegen in (de) vermomming (van een ramp)'; de overwinning van In de zesdaagse oorlog was 'een ramp in de vermomming van een zegen'. Ineens had de staat vier keer zoveel land, de Palestijnen evenzoveel minder. Zij waren teruggedrongen tot de Westoever en de smalle landstrook Gaza, beide nu 'eigendom' van de staat Israël. 

Niet helemaal: de Palestijnse Staat is in 2012 erkend door de VN. Ook het vredesverdrag van Oslo, 1993, zegt dit, al staat daarin dat de feitelijke grenzen nog in overleg moeten worden vastgesteld. Dit overleg noemt men nu 'het vredesproces', dat sindsdien dus danig gestagneerd is. 

Rampzalige ompoling

De gelovige joden zagen de Staat Israël als 'een Zegen van Boven', als de Wil van God, als Het Beloofde Land, door Hem geschonken aan Zijn Volk. Dit ompolen van een conflict om grond, grenzen en water, een seculier conflict tussen volken dus, in een conflict tussen religies is rampzalig geworden, vooral omdat men meende dat God hierin al eeuwen geleden partij had gekozen - God's on our side. Ter andere zijde hoopte men op Allah's on our side ...

De 'zegen van Boven' werd een ramp in de vorm van strijd, haat, wraak, wederwraak, weder-wederwraak - en dit hield niet op, het werd een vicieuze cirkel van geweld - met instemming geleid door deze God, die van zichzelf ooit zei dat hij "wraakzuchtig" is, iets wat nu in het Israëlische parlement nog te horen is. Welnu, naast God heerst er nu inderdaad de haat, de wraak en de wederwraak. 

Illegale kolonisering 

Tussen de nederzettingen werden snelwegen gebouwd, niet toegankelijk voor Palestijnen, die zich over landweggetjes moesten spoeden naar hun boomgaarden, als die al te bereiken waren. Uiteraard beheerst Israël ook de waterbronnen; men moet toch zijn auto kunnen wassen daar. Dat de Palestijnen hun akkers niet kunnen besproeien ... ach, nu ja .. 'terroristen', toch? 

Het Israëlische leger bewaakt de muur, de poorten, de wegen en de weggetjes. Zeer jonge dienstplichtige soldaten doen daar dienst vanuit een mentaliteit van diepe minachting voor 'de Arabieren' - 'terroristen', toch? - en dus een praktijk van zware discriminatie op grond van ras en godsdienst. Israël int er de belastingen en weigerde herhaaldelijk dit geld over te maken naar de Palestijnse autoriteit; dit geld werd als drukmiddel gebruikt. 

Wereldwijd protest volgde

Al deze nederzettingen werden volgens het internationaal geldende recht als illegaal bestempeld. Israël trok zich hier niets van aan. 

Het ene na het andere vredesoverleg mislukte, wat de diverse bemiddelende staten ook probeerden. 

Waar wel een pact gesloten werd, werd dit al snel overtreden of nooit uitgevoerd. Zo is de afspraak na de oorlog in 2012 dat de blokkade zou worden opgeheven, nooit uitgevoerd. Wat won? De 'feiten op de grond', zoals deze door de staat zelf bewust gecreëerd zijn. 

De Grote Aardse Beschermheer was en bleef de VS. Deze koos ondubbelzinnig partij. Dit kwam en komt vooral omdat er in de VS een zeer grote en bepaald niet armoedige Joodse Lobby is die zoveel stemmen (en campagnegeld) vertegenwoordigt - haar visie domineert ook in de media - dat geen politieke partij of president-in-spe deze kan negeren. 

Democratisch, toch? Maar daarmee nog niet moreel juist. De president Obama spreekt er nu zijn hevige afkeer uit van het immorele gedrag van de staat Israël, maar het Congres weigert er zelfs over te spreken en blijft pal achter Israël staan, wat men daar ook doet.  

Drie maal Gaza-oorlog

Nadat Israël zich in 2005 uit Gaza had teruggetrokken, won won Hamas in 2006 de verkiezingen in  Gaza - ook weer zo'n ramp in de vermomming van een zege. Het concurrerende Fatah werd weggepest en Hamas werd er alleenheerser naar streng islamitisch model. Israël sloot 'dus' in 2007 de Gazastreek af. Het Gazavolk zat opgesloten. Alleen met veel hulp van andere staten en de VN was het mogelijk daar nog enigszins te leven. Zo verzorgt de VN er het onderwijs in VN-scholen, opvangkampen en de betaling van de ambtenaren die door Israël geblokkeerd wordt.  

Gaza-oorlog 2012 - World Press Photo 2012, Paul Hansen

Hamas - en nog fanatiekere strijdgroepen - begonnen (primitieve) raketten af te schieten en tunnels te graven. Kritiseerbaar maar niet geheel onlogisch: wie opgesloten wordt probeert zich een weg naar buiten te vechten of te graven. Overlevingstunnels dus, maar Israël noemt ze consequent "terreurtunnels'. Als die tunnels daarvoor al zijn gegraven, dan kan dit toch niet meer zijn dan een paar speldenprikjes. 

Op Hamas is zeker kritiek mogelijk

Hamas heerst in een één-partij-staatje op een fundamentalistische manier, maar is niet in staat de bevolking te voorzien van voedsel, water, werk en veiligheid. Niet dat de omstandigheden hier meezitten met die blokkade. Toch is het steeds weer afschieten van primitieve onbestuurbare raketten - in de derde Gaza-oorlog al 3.200 - die vrijwel nooit het beoogde doel raken en vaak voordien al uit de lucht geschoten worden, ronduit dom, want vrijwel zonder enig effect, maar wel provocerend, dus tot een inval met wel bestuurbare raketten leidend. 

Het oogt toch als een wanhoopsgebaar, mogelijk om 'de eer te redden'', geïnspireerd door het in deze landen zo centrale begrip eer als een hoogst belangrijke norm en waarde. Zo is vluchten niet eervol, nee, het is verraad aan Hamas, dus aan je land. Dan ben je laf. Nee, vechten, je verzetten, dat is eervol. En het draait immers om eer, toch!?

Kritiseerbaar is ook de houding en overtuiging dat de gedode mensen martelaren zijn en dat de nabestaanden hiermee dus eerder gefeliciteerd dan gecondoleerd moeten worden. 'Martelaren' (in feite: gesneuvelden) gaan immers meteen door naar het Paradijs (met de zeventig maagden ...). Het is een eer om een kind als martelaar te mogen hebben ... De islam kent deze geloofsovertuiging, de Joodse religie kent dit niet, dus wordt dit de islamitische buren extra kwalijk genomen. 

Als Hamas Israël volledig zou erkennen en af zou zien van (gebruik van) wapens, zou de blokkade opgeheven kunnen worden en zou vrede in zicht komen. 

Israël echter treft meer blaam, zeker als hier de sterkste partij, de bezettende staat,  met dus een hogere morele verantwoordelijkheid. Hamas heeft zich nu verzoend met Fatah, dat op de Westoever 'heerst' en dat Israël erkent en geweld afzweert. 

De derde Gaza-oorlog

In 2008, in 2012 en nu weer op 8 juli 2014 viel de staat Israël Gaza binnen. De aanleiding was de dood op 12 juni 2014 van drie Israëlische jongeren op de Westoever. Zonder enig serieus onderzoek verklaarde Israël meteen 'Hamas' als 'de dader', iets dat intussen al ontkracht is, waarna al snel een honderden  'verdachten' werden opgepakt. Het woord 'verdachten', dan wel 'een serieuze verdenking' is hier niet meer serieus te nemen; lid zijn van Hamas was blijkbaar voldoende. 'Een aanleiding is nooit weg', moet men gedacht hebben. Hamas  reageerde vanuit Gaza met raketten, 'dus' Israël reageerde met bommen.  

De echte aanleiding lijkt toch eerder te zijn dat Hamas en Fatah op 2 juni 2014 een eenheidregering hebben gevormd. Daarmee erkent Hamas in feite de staat Israël. In plaats van hier blij mee te zijn, verklaarde Netanyahu dat Fatah nu  samenwerkt met 'een terroristische organisatie', dus dat Fatah als gesprekspartner vervalt. Het zou de twee-staten-oplossing wel eens dichterbij kunnen brengen, iets wat men beslist niet wil. Men wil helemaal geen vrede. Niets is handiger dan een vijand om een volk bijeen te houden en achter De Grote Leider te scharen - op wie dan de kritiek is dat hij 'te slap' zou zijn.  Men heeft dan liever "iemand als Poetin". 

Na reeksen bombardementen, op 5 augustus al 4.600,  volgde het leger met een grondoffensief. Tot nu toe vielen er ruim 1800 doden (dd 5 augustus), voornamelijk burgers, bij de Gazanen, waaronder 300 kinderen... 

... voorts ruim 8.000 gewonden ...

... tegen enkele tientallen militairen aan de Israëlische kant. De Israëlische raketten troffen doel na doel, inclusief woonwijken (ruim 5.500 huizen), vijf ziekenhuizen en 34 klinieken, voorts 141 scholen, maar ook de enige elektriciteitscentrale, waardoor men in Gaza nu zonder stroom zit, dus zonder waterpompen en waterzuivering en zonder koeling van het voedsel. 

Hielp dit nu? Nee. 

Helpt het nu dan wel? Nee. Het vergroot de haat, de wraak en wederwraak, het fanatisme. Israël van zijn kant isoleert zich steeds meer op het wereldtoneel, het roept de haat over zichzelf af. 

In het humanitair oorlogsrecht, beschreven in de Geneefse Conferenties, geldt dat oorlogvoerende partijen verplicht zijn burgers en VN-personeel te beschermen. Dit geldt in het bijzonder voor ziekenhuizen, "veilige zones" en "neutrale zones", speciaal bedoeld als toevluchtsoord voor zieken, ouderen, vrouwen en kinderen. Maar Israël acht deze laatste bepaling niet van toepassing op Gaza. 

De VN Mensenrechtenraad vroeg om een onderzoek naar oorlogsmisdaden. Mensenrechten? De mimister van buitenlandse zaken Lieberman noemde deze raad "Terroristenrechtenraad", terwijl hij "de hypocrisie en het antisemitisme van organen als de VN-Raad" hekelde. Israël en de VS stemden tegen. 

De bommen vielen nadat de (eerste) school zelf zeventien keer zijn positie had doorgegeven aan het Israëlische leger. Vele staten, staatshoofden, vielen de VN-chef bij, inclusief president Obama en minister Kerry van de VS. Matigt Israël zich? Nee, intussen zijn er al meer VN-scholen annex vluchtplaatsen geraakt. De NRC van 5 augustus meldt er al zeven. Trouw van 6 augustus telt er 141, waarvan drie lege scholen waar wapens opgeslagen lagen. 

Reacties als 

... brengen ons terug naar de staat Israël zoals die nu is. 

Het Israël van nu

De bevolking staat massaal achter de inval in Gaza. 95% [*] vindt de oorlog gerechtvaardigd. Een goed deel ervan vindt de regering nog 'te slap' in haar optreden tegen 'de terroristen'. 

[*] 95 % van de geïnterviewden dan; aan Palestijnen met een Israëlisch pasport is niet om hun mening gevraagd. (NRC zie hier juist boven).

Dit geldt,  met name zelfs, voor de jongeren

Deze zijn opgegroeid in een land waarin de beide grootste bevolkingsgroepen strikt langs elkaar heen leven; ze ontmoeten elkaar niet als mens, hooguit als soldaat en 'terrorist'. 

De intensieve staatspropaganda is dodelijk voor elk vredesinitiatief; men weet niet beter. Vooral de tv staat de gehele dag aan, bol van de vele uitspraken van premier Netanyahu die ronduit ophitsend genoemd mogen worden. De ministers van Defensie Livni en vooral die van Buitenlandse Zaken Lieberman  doen zo ook hun duit in het zakje. 

Het land wordt 'geregeerd' door twee machtige minderheden: 

Een andere minderheid, de Arabieren, door slechts enkelingen vertegenwoordigd in het Parlement, 'bestaan niet' - ze worden bijvoorbeeld bij enquêtes gewoon overgeslagen; hun mening telt niet mee. 

Het land is door en door nationalistisch, rechts, conservatief geworden, goeddeels ook zwaar religieus, geleid dus door die wraakzuchtige God van het Beloofde Land. Het land wordt geregeerd door angst, haat en wraak; bovendien door provocatie van de omliggende landen en volken, hierbij goed geholpen door de illegaal aanwezige atoombom. Het land roept de haat, de wraak en het isolement over zichzelf af. Nee, het explodeert niet, het implodeert nu door de zelf-opgeroepen krachten. 

De wereld

Na de aanvallen op de VN-scholen annex schuilplekken is er wereldwijd geprotesteerd. Deze buitenlandse druk leidde althans tot een wapenstilstand. 

De VN heeft meerdere resoluties aangenomen, bijvoorbeeld nummer 242 die Israëls terugtrekking achter de grens van 1967 eist. Ook werden de nederzettingen als illegaal bestempeld, terwijl de Palestijnse Staat werd erkend, althans als "waarnemende staat" [*] en als lid van de UNESCO [**]

* Nederland stemde tegen.
** Nederland onthield zich van stemming. . 

De VS reageerde hierop door de geldkraan voor de UNESCO dicht te draaien. Israël reageerde hierop door de kraan van de belastinginkomsten dicht te draaien voor de Palestijnen. Ook de waterkraan draaien zij wel eens dicht. 

Het probleem hierbij is de VS die als lid van de Veiligheidsraad elk vredelievend besluit met een veto kan treffen. Zo is de erkenning als staat in 2012 hierdoor niet door de Veiligheidraad maar door de voltallige vergadering aangenomen. Binnen de VS is het niet de president maar het Congres dat van geen vredesvoorstel, nuance of compromis wil horen. 

De leden van het Congres zijn bang om niet herverkozen te worden als ze ook maar iets tegen Israël ondernemen. Bas de Hond analyseert in Trouw (op 23 juli 2013 - Kerry is vrij om zich in te zetten voor het Midden-Oosten) dat 

"Israël en de Palestijnen [nu] om de tafel [gaan] omdat de VS even niet naar de stembus gaan". 

VS Minster Kerry deed zijn best, maar ... 

"Een groep ultranationalistische rabbijnen beschuldigde hem van een oorlogsverklaring aan de Schepper en Heer van het universum - met de bijbehorende goddelijke straf." 
(Carolien Roelants, NRC 10 februari 2014)

Over God gesproken, de grote Presbyteriaanse kerk in de VS heeft haar kapitaal uit de bezette gebieden teruggetrokken. Voordien deden de Quakers en de Mennonitische kerk en de United Methodist Church dit ook al. Zo ook de Noorse regering en de Deense Bank. 

De Arabische landen zijn verdeeld en grotendeels passief. 

De Europese Unie is kritischer; zo zijn er richtlijnen om geen zaken te doen met of subsidies te geven aan de nederzettingen in bezet gebied. De Europese regeringen ontbieden met regelmaat de ambassadeurs van Israël als er weer eens bijgebouwd wordt in de bezette gebieden. Niet dat dit veel helpt. Premier Netanyahu noemt dit protest "hypocriet" en "het vredesproces tegenwerkend" - hoe verzint een redelijk denkend mens het?

Het Rode Kruis klaagde dat de door haar verstrekte tenten, bestemd voor dakloos geworden Palestijnen - er worden hele dorpen vernietigd - door het leger in beslag worden genomen, soms met bewoners en al. 

Twee kinderen op de resten van wat eens hun slaapkamer was - 
ZemZem 1-2012

De VN en de EU protesteerden heftig ... waarna het aantal vernietigingen steeg ...

Nederland

De vorige Minister van Buitenlandse Zaken Uri Rosenthal (VVD) ontving veel kritiek door zijn veel te pro-Israëlische beleid. De huidige minister Timmermans (PvdA) is hierin kritischer. Een handtekeningactie voor economische sancties kreeg veel respons. 

De regering gaf al 1.250.000 euro aan het Rode Kruis, dat samen met de Rode Halve Maan toegang heeft tot het gebied en daar effectief kan helpen. 

In Nederland wordt intensief meegeleefd met de Palestijnen in Gaza, in het bijzonder door veel Nederlands-Marokkaanse jongeren. Zij zien hun geloofsbroeders aldaar onderdrukt worden. Dit sluit aan bij hun gevoel dat moslims overal onderdrukt worden door 'Het Westen' en hun gevoel hier ook zelf onderdrukt te zijn. Zij weten best dat er ook moslims zijn, neem ISIS of Saoedi-Arabië maar, die met onderdrukken ook wel raad weten, maar daar gaat het nu even niet over. Zij zeggen zo'n kalifaat juist wel te willen. 

Onder hen, maar niet onder hen alleen, wordt nogal eens de fout gemaakt om de Staat Israël te verwarren met 'De Joden', hetzij als volk, hetzij als religieuze groep. Het seculiere conflict om grond, water en grenzen wordt dan een religieus conflict.  Er zijn dan ook antisemitische leuzen geuit, terwijl het antisemitisme toeneemt. Men wreekt dan op een Nederlandse Rabbi wat de Staat Israël verkeerd doet.

Dit is jammer omdat het mensen die wel onderscheid maken tussen staat, etniciteit en geloof van deelname afhoudt. Deze leuzen zijn in Den Haag te laat ontdekt of niet serieus genoeg genomen, waardoor de burgemeester onder felle kritiek kwam te staan. Daarna zou er beter op gelet worden, waarna een demonstratie in Amsterdam in dit opzicht geheel correct verliep. Voordien ook al in Rotterdam.  

Waar de staat Israël zo halsstarrig blijft, kan alleen internationale druk helpen

Om ooit tot een duurzame oplossing te komen, zal Hamas de buurstaat expliciet moeten erkennen, ook als Joodse Staat want dit is de buurstaat nu eenmaal en het is aan een staat om zichzelf te benoemen;  als staat is Israël door hen al lang erkend. Voorts moet Hamas afzien van al die raketten die in feite niets helpen en zich scharen onder de leiding van de eenheidsregering met Fatah. 

Israël zal van zijn kant de diverse VN-besluiten eens na moeten leven, met name het bestaan van Hamas, Fatah en hun staat moeten erkennen. Men kan bedenken dat, als Hamas daar wegvalt, nog fanatiekere groeperingen in dit gat zullen springen en nog heel wat erger te keer zullen gaan - 'van de regen in de drup komen' dus, of, meer bijbels uitgedrukt, 'de duivel uitdrijven met Beëlzebub'. Wil men het wanhopige fanatisme van de Gazanen matigen, dan zullen de grenzen open moeten voor levensmiddelen, benzine,  bouwmaterialen, medicijnen, water en mensen. 

Morele herijking nodig

Maar meer dan deze strategische overweging zal het morele kompas van Israël opnieuw geijkt moeten worden, terwijl er binnenslands gewerkt zal moeten worden aan de volwaardige erkenning van - en ontmoeting met - de Palestijnse medeburgers, zodat ook de schoolkinderen die nu "Het zijn geen mensen, het zijn beesten" roepen hen als medemensen gaan herkennen en erkennen. Zo zijn er ook nog wel ruim vijfduizend zonder proces vastgehouden Palestijnen, onder wie zo'n tweehonderd kinderen, vrij te laten. 

Individuen

Wat kun je nu toch als individu doen als je ook vindt dat Israël hier weer te ver is gegaan en dat de Palestijnen eens wat meer ruimte van leven moeten krijgen? 

Er is in elk geval één instantie die toegang heeft tot het gebied en daar effectief kan helpen: De Rode Halve Maan, die samenwerkt met Het Rode Kruis. Deze zeggen 14,5 miljoen dollar nodig te hebben daar, waarvan nu een 16 procent bijeen is gebracht. Het ligt dan voor de hand Het Rode Kruis te steunen. Het Nederlandse kabinet ging ons hier al in voor. 

Je zou kunnen kijken welke politici en welke partijen, kerken en andere instellingen in deze een goed beleid voeren en deze kunnen steunen. Wie verzetten zich toen Vitens zich terug trok? Dit waren de (Overijsselse statenleden van) PVV, CDA, VVD, ChristenUnie en SGP. 

Of het echt en effectief werkt, dit weet niemand zeker, maar de wetenschap dat over de gehele wereld mensen meeleven met de getroffenen en hun nabestaanden kan de mensen daar toch de moed geven om verder te gaan met overleven. Vele kerken, paus, bisschoppen, dominees, rabbi's en gelovigen hebben opgeroepen tot vrede en tot gebed. Je weet maar niet of dit nu echt helpt, maar je doet in elk geval iets. 

Goed beleid en, in dit geval ook internationale druk die nodig is, vergt goede en zuivere discussie vooraf en in de gehele samenleving. Zuivere discussie wil hier wel zeggen: maak onderscheid tussen de Staat Israël en 'De Joden' als bevolkingsgroep overal ter wereld wonend. Met antisemitisme wordt de wereld echt niet veiliger - en de staat Israël alleen maar fanatieker en haatdragender.   

In tal van fora is op het Internet al blijk gegeven van medeleven en zijn er bijdragen geleverd aan de discussie hierover. 'Wie zwijgt stemt toe' is hier toch wel van toepassing. Er zijn hier toch duidelijk morele grenzen overschreden, door een gekozen regering in dit geval. 

Mooi democratisch dus? Ja, maar dit is niet de enige morele waarde hier. Een meerderheid die iets vindt en zegt, heeft niet daarom ook gelijk. Er zijn hier hogere waarden zoals mensenrechten en zelfs mensenlevens in het geding. 

Democratie: volkssoevereiniteit tegenover machtige heersers als koning, adel en kerk: mooi. "Vrijheid, Gelijkheid en Broederschap!" Franse Revolutie, 1789! Basis van Europa! Hoewel ... nog wel gevolgd door een Robespierre en een Napoleon, een keizer nog wel, niet eens meer een koning, met een leger natuurlijk ... Er ging daar toch wel iets mis, na 1789 ... 

Alleen al in juli 1793 werden in Parijs maar liefst 1.285 'edelen' gedood op de guillotine, beschuldigd als "vijanden van de revolutie". Zo is de mens (ook). Zoals in Frankrijk na 1789 er een en ander mis kon gaan, zo kan ook een democratisch gekozen regering lelijk moreel, ethisch, lelijk de fout ingaan. 

Volkssoevereiniteit? Ja: de regering is gekozen en doet wat 95% van het volk - althans het ondervraagde deel daarvan - zegt te willen: 'Dood aan de Arabieren!' Mooi democratisch dus - ehmm... wel democratisch, maar ook mooi? Ethisch, moreel juist? Waar is hier de gelijkheid? de vrijheid? de broederschap?