Inleiding

En hij zal over u heersen  

Het blijft een interessante en actuele discussie, de kloof tussen de beide seksen: ‘man en vrouw’. Het verhaal gaat dat de eerste vrouw op aarde, Eva, werd gestraft vanwege het ongehoorzaam zijn aan haar Schepper. Haar straf: 

“Ik zal zeer vermeerderen de moeite uwer zwangerschap; met smart zult gij kinderen baren en naar uw man zal uw begeerte uitgaan, en hij zal over u heersen.” .

De Qur'an zegt hierover:

"De mannen zijn opzichters over de vrouwen omdat God de een boven de ander heeft gesteld"  [1] .

De geschiedenis heeft ons geleerd dat man en vrouw inderdaad niet gelijk zijn. Bovendien hebben die verschillen nogal eens tot irritaties en onbegrip geleid. Ja zelfs tot conflicten en diepgaande ruzies. Eeuwen lang heeft de man geheerst over de vrouw en bleek de geciteerde Bijbeltekst de harde waarheid te zijn.

De vrouw is echter in opstand gekomen, er volgden twee feministische golven. Deze hebben heel wat teweeg gebracht en de man in onzekerheid gebracht. Het heeft de man in ontwikkeling gezet. En daarover gaat dit artikel; de man in de 21^e eeuw: onvolwassen of volwassen?.  

Een bijzondere vriendschap  

Een poosje geleden was er een film in de bioscoop genaamd: “About a boy”. Deze film ging over een vrijgezelle moderne man die in Londen woont. Hij ziet zijn vrienden veranderen, van roekeloos en balorig naar verantwoordelijke echtgenotes en vaders. De man, Will, verandert niet mee. Hij blijft liever modern en hip en probeert vrouwen te versieren.

Gaandeweg komt hij erachter dat vrouwen toch passen voor een man die zich als een groot kind gedraagt. Maar dan ontmoet hij de 12-jarige Marcus, een jongen die totaal anders is dan Will. 

Marcus ligt niet lekker in de groep, hij wordt veel gepest. Ook thuis heeft mij de nodige problemen met zijn alleenstaande depressieve moeder. Er groeit een bijzondere vriendschap tussen Will en Marcus. Het aardige is dat je beiden ziet veranderen. Marcus wordt een stabielere jongen, hij ontwikkelt meer eigenwaarde en krijgt vrienden. Will lijkt volwassen te worden. Hij trekt zich het lot van anderen aan en begint zich verantwoordelijker te gedragen.  

Macho, metro en Highly Involved Man

Wat heeft die film nu te maken met het thema dat ik aansnijd? Ik wil het hebben over de moderne man. Er zijn verschillende type mannen die ik de revue wil laten passeren: 

In deze film komen twee van die types voor, vandaar dat ik het als inleiding gebruik. Uiteraard is de opsomming verre van compleet, maar ik beperk me tot deze drie interessante typen mannen. Ik hoop hiermee het terrein van de moderne man opnieuw te verkennen, om zo een maatschappelijke bewustwording op gang te brengen. Mijn invalshoek zal zijn de rol van de man in onze maatschappij. Ik begin met een korte historische verkenning om het geheel wat te verduidelijken.  

De jachtsamenleving  

Om met dat laatste  maar te beginnen; hoe was de man vroeger? Ik beperk mij hierbij tot de situatie in Europa en Amerika, omdat culturele invloeden enorm bepalen hoe de man zich manifesteert. Het idee leeft dat vroeger de rolpatronen veel duidelijker waren. Daar werd niet over gebakkeleid. 

Laten we bijvoorbeeld maar eens met de jachtsamenleving beginnen. De sociale eenheid bestond uit een lokale groep van enkele tientallen mensen. Zo’n groep wordt een stam genoemd. Ze zijn in grote mate zelfvoorzienend. Men leeft van jagen, vissen en het verzamelen van eerste levensbehoeften. Er is een arbeidsdeling naar sekse en leeftijd, waarbij het jagen en vissen exclusief aan de man is toebedeeld. Vrouwen hielden zich bezig met het verzamelen, koken en het verzorgen van kinderen [2] . Deze arbeidsdeling heeft sterke invloed op de man gehad. Hij was doorgaans een echte jager; ruig, sterk, snel en alert. Denk maar aan Jacob’s zoon Esau 

“toen de jongens opgroeiden, werd Esau een man, ervaren in de jacht” [3] . 

En was Esau volgens de kinderbijbel niet een ruige, stoere en domme rokkenjager?

De Middeleeuwen

We springen verder naar de Middeleeuwen, de periode ongeveer tussen 450 en 1500 n.C. Hier zien we de ridders en jonkvrouwen ten tonele verschijnen. De ridders zijn heldhaftig en galant, romantisch en heroïsch. Natuurlijk is dit een wat geromantiseerd plaatje, maar het geeft heel aardig de rolpatronen weer. De man is in actie, galant naar vastberaden. Hij heeft de rol van gentleman, maar ook van heer en meester. De vrouw is meer passief en onderdanig. Zij dient veroverd en vervolgens beschermd te worden.

Het typische haantjesgedrag van mannen vandaag de dag is te verklaren vanuit de Middeleeuwen. Jongens werden toen geen enkel ander doel voor ogen gehouden dan seksegenoten de loef afsteken en glorie verwerven. Hiervoor waren codes ontwikkeld, de zogenaamde riddercode. [4]  

De invloed van de kerk, de seksuele revolutie en de ontzuiling

Met name in onze Westerse samenleving heeft het Katholicisme enorme invloed laten gelden op onze moraal. Maar ook de Reformatie in de 16^e eeuw heeft ons duidelijk parten gespeeld. 

De vrouw had vooral een functie thuis, de man buitenshuis. Hij was verantwoordelijk voor een stabiel inkomen, zij voor de opvoeding en verzorging van kind en manlief. De vrouw was onderdanig aan de man, want, zo staat geschreven: 

“het hoofd van iedere man is Christus, het hoofd der vrouw is de man”. [5]  

Met misbruik van o.a. deze Bijbeltekst zijn vrouwen lange tijd onderdrukt geweest.

In de vorige eeuw zijn rolpatronen sterk ter discussie gesteld. Met name het emancipatieproces heeft in deze veel teweeg gebracht. De vrouw kreeg gelijke rechten als de man. Vrouwen gingen buitenshuis werken, werden zelfstandig en gelijkwaardig. Dit bracht de man in onzekerheid.

Daarnaast hebben ook de seksuele revolutie van de jaren ’60 en de ontzuiling [6] veel veranderd. De rol van de man was niet meer zo duidelijk. De samenleving veranderde drastisch en de man moest mee veranderen. Hij moest zich nieuwe rollen aanmeten.  

Russische en Amerikaanse mannen  

Uit bovenstaande blijkt dat de rol van de man erg afhankelijk is van zijn omgeving. Een man uit de jachtsamenleving is anders dan een man uit de Middeleeuwen. Ook vandaag de dag zie je grote verschillen tussen mannen door cultuur. 

Zo zijn Russische mannen doorsnee erg introvert, echte nadenkers en piekeraars. Ze zijn koel maar gepassioneerd. Het lijden verdragen ze melancholisch (en met drank). Ze zoeken samenhang in een mystieke wereldbeschouwing. De doorsnee Amerikaanse man daarentegen is heel anders. Hij is dik, kortzichtig en rechtlijnig. Ze zijn extravert en kicken op hun prestaties (die iedereen dan ook moet aanhoren).

In Amerika heerst dan ook meer een prestatiecultuur. Ook leeft men daar als in Big Brother – alles wordt breed uitgemeten en is voor publiek toegankelijk. De Russische maatschappij (hoewel zij erg veramerikaniseert) is introvert en bijna depressief; ze storten van ellende in ellende. Toch blijven ze hopen en weten ze zich geïnspireerd door hun liefde voor de kunst, poëzie en het Orthodoxe geloof. Hieruit blijkt hoezeer de omgeving, cultuur en opvoeding het karakter van de man bepaalt.  

Twijfelen mannen over zichzelf? 

Vandaag de dag lees je regelmatig dat mannen over hun identiteit en rolpatroon twijfelen. Waarom zijn mannen zo gaan twijfelen? Waarom zijn ze zo bang voor het vrouwelijke? Vrouwen zijn machtig - al geven mannen dat niet graag toe. De man is zo afhankelijk van haar, en hij zal er alles aan doen om dat niet te laten blijken.

Volgens prof. dr. Mineke Schipper, literatuurwetenschapper, bestaat die angst uit twee basisangsten:              

Ieder mens heeft behoefte aan orde en samenhang. Ordeningen hebben we nodig om de buitenwereld te begrijpen en te definiëren. Dit geldt ook voor onszelf: zonder ordening zou er geen bewustzijn kunnen bestaan. En juist die orde lijkt te zijn weggevallen voor mannen. Onze rol is afgelopen decennia enorm veranderd.  

Hoe leren we onze sekse kennen?

Een klein kind leert aan de hand van de tegenstellingen tussen dag en nacht, honger en tevredenheid, warmte en kou, buiten en binnen, pijn en vreugde, goed en fout. Op dezelfde manier leert het kind ook de seksen kennen, man en vrouw. In de ideale opvoedingssituatie via zijn mama en papa. Deze tweedelingen zijn wezenlijk voor het voortbestaan van de mens.  

Hoewel een kind al snel gaat verfijnen, denk ik dat de simpele ordeningen zó lang nuttig zijn, dat ze een beslissende invloed hebben op onze manier van denken en ervaren, op onze manier van zijn. We zijn gebaat bij een overzichtelijke orde.

Daarnaast hebben we het bij het opgroeien nodig om te weten dat wat nu bestaat ook morgen bestaat. Stel je voor dat we blíjven denken dat mammie weg is als zij achter een boom gaat staan. Kennis is tevens kennis van zekerheden: het wiel wordt niet elke dag opnieuw uitgevonden. We zijn gebaat bij een 'conservatieve', conserverende orde

De conservatieve jongenscode 

We zijn ook geneigd deze conservatieve orde toe te passen op onze wereldbeschouwing. Wereldbeschouwing kun je omschrijven als ‘het geheel van iemands fundamentele geloofsopvattingen aangaande de werkelijkheid’ [8] .

Deze geloofsopvattingen zijn breder dan alleen religieuze denkbeelden. Het gaat hier ook om onze maatschappij- en mensvisie, en dus ook om ons beeld van man en vrouw. Als kind krijgen we een bepaald beeld aangeleerd over hoe mannen en hoe vrouwen (zouden moeten) zijn. Dr. W. Pollak heeft hier een heel interessant boek over geschreven: de jongenscode. We spraken er al over in opiniestuk # 6 over jongens.

De machoman

Deze code laat zien met welk manbeeld veel jongens opgroeien. De jongenscode draagt bij aan de ontwikkeling van de welbekende machoman. 

De machoman is ‘cool’, d.w.z hij toont niet zijn gevoelens. Hij wil ermee laten zien dat hij erboven staat, hij is zijn gevoelens de baas. In werkelijkheid is het allemaal acteerspel. Bovendien kan de man het contact met deze gevoelens verliezen en zo dus het contact met dat deel van zichzelf.

De machoman is de baas, hij bepaalt de regie. Anderen hebben zich naar hem te schikken (zo niet goedschiks, dan wel kwaadschiks).

Concluderend kunnen we stellen dat de machoman een onvolwassen persoonlijkheid is. Hij is blijven steken in een onverfijnd manbeeld, gebaseerd op een jongenscode, die in de jagerscultuur uiterst nuttig was, maar heden ten dage hopeloos functieloos is. Opvallend is trouwens dat deze jongenscode veel lijkt op de reeds genoemde riddercode. 

De metroman.

Gelukkig zijn niet alle mannen emotioneel in de Middeleeuwen blijven steken. Ook de man is met zijn tijd mee veranderd, zij het hortend en stotend. Als reactie op de emancipatie is ook de man veranderd. Er dient zich een nieuwe man aan, de metroman. 

Tien jaar geleden introduceerde de Britse journalist Mark Simpson van de krant ‘The Independent’ de metroman. Deze man staat voor een moderne man die cosmetica niet schuwt en van mode houdt. Hij kleedt zich stijlvol, gaat regelmatig naar de kapper en weet ook de schoonheidssalon te vinden. De metroman houdt van kunst en cultuur, koopt zijn eigen kleding en kookt graag. Hij durft over zijn emoties te praten en zich kwetsbaar op te stellen. De metroman is geen homo. Integendeel, hij is een echte vrouwenversierder.

Met de term metroman wordt een man van de metropool bedoeld. Een man dus die in een grote stad woont zodat hij alles om zich heeft wat zijn hartje begeert: chique winkels, schoonheidssalon, sauna, sportscholen, kunst & cultuur en noem maar op.

De metroman is stoer en vrouwelijk tegelijk. Een duidelijk voorbeeld is David Beckham, die sarons draagt en zijn nagels lakt, maar tegelijkertijd een sportieve voetballer is.

Will is metroman.

In mijn inleiding schreef ik over Will. Hij is een stereotype metroman. Will is veel met zijn uiterlijk bezig, laat wekelijks zijn haren knippen en heeft smaak wat betreft kleding en muziek. Hij is rijk en leeft als een koning in zijn luxueus ingerichte appartement. Hij houdt van vrouwen en probeert ze regelmatig te versieren. 

Hier ligt echter een probleem, vrouwen haken toch wel snel af. Materieel gezien is Will welvarend, maar hoe zit het immaterieel? Hoe is de metroman als partner? Je kunt met hem winkelen, naar de sauna gaan en over zijn gevoel praten. Het gaat echter wel vaak over zijn gevoel. 

Een typisch kenmerk van de metroman: Hij is ontzettend met zichzelf bezig en moet dat vervolgens ook de hele wereld kenbaar maken. Hij is kortom niets anders dan een narcistische dandy. [9]  

(In de 17^e eeuw, de gouden eeuw, had je de dandy; een man die zich graag mooi kleedde, opmaakte en behoorde tot de bourgeois.).

Ook de metroman blijkt onvolwassen, ondanks dat hij zijn vrouwelijke zijde niet schuwt. Dat heeft hij voor op de machoman. Opvallend is dat beide mannen veel met zichzelf bezig zijn. Hun uiterlijk en hun gedrag staat nogal centraal en maakt hen tot wie ze zijn. Macho of metro, ‘stoer en cool’ of ‘hetero, maar toch vrouwelijk’.

Het fundamentele idee van de man als heerser is als een kaartenhuis ingestort.

Mineke Schippers stelde al dat de man bang is dat de vrouw hem overtroeft. Deze angst is enorm toegenomen met het oprukkende feminisme. Het fundamentele idee van de man als heerser is als een kaartenhuis ingestort. En dan wordt ook nog gesteld dat mannen zo langzamerhand overbodig worden. 

Zo schreef de Britse geneticus Bryan Sykes het boek Adam’s curse, (vertaald met een toekomst zonder mannen). In dat boek stelt hij dat mannen vandaag de dag overbodig zijn voor de voortplanting. Het is mogelijk om uit twee eicellen een embryo te kweken. In Japan is dit al toegepast. Er is daar een heus muisje gekweekt uit de eicellen van twee vrouwen; geen kloon dus. Lesbische paren  zouden dus vandaag de dag samen de biologische ouders van hun baby kunnen worden.

Sykes beschrijft ook in zijn boek dat de vruchtbaarheid van de man met sprongen achteruit gaat. Ons Y-chromosoom, meer dan andere chromosomen, wordt door mutaties en celdelingen onherstelbaar beschadigd. Het duurt echter nog wel eventjes voor we zover zijn hoor. Pas na zo’n vijfduizend generaties zal de mannelijke vruchtbaarheid zijn gedaald tot 1 %.  Toch wordt ons fundamenteel ongeloof in eigen sekse met zo’n ontdekking weer bevestigd.

De man raakt steeds verder vervreemd van zijn natuurlijke wortels. Cornel Bierens beschrijft dit heel typerend: 

"In onze tijd is voor jongens een opvoeding gangbaar geworden die hen verscheurt tussen dezelfde tegenstrijdige krachten. De natuurlijke drang om zich op branieachtige manier te manifesteren en uit te leven, wordt gedwarsboomd door de druk om zich in te houden, te verbijten, of, zoals dat heet, zich te gedragen, dat wil zeggen als een meisje. Hun natuur spoort niet met de cultuur, waarin meisjes de norm zijn.
In het onderwijs wordt typisch jongensgedrag systematisch ontmoedigd, en veel jongens hebben daar de smoor over in." [10]

Mannen zijn broodnodig

De man staat volop in de samenleving en kan daar ook niet los van komen. Hij maakt er onderdeel van uit en is belangrijk. Ondanks dat sommigen ons willen doen geloven dat de man overbodig is geworden, wil ik stellen dat dit absoluut niet klopt. Wij zijn nog steeds broodnodig. Ik wil dit hier expliciet stellen omdat een positief zelfbeeld en eigenwaarde de ontwikkeling van ieder individu ten goede komt.

De Highly Involved Man

De betrokken man hoeft, net als Will in de film, niet de vader te zijn van de jongen. De jongen hoeft zelfs niet bij de man in te wonen. De man moet oprechte belangstelling voor de jongen hebben en betrokken zijn bij hem. [12]  

Volgens Pollak, we hebben hem al aangehaald i.v.m de jongenscode, hebben jongens echt contact met mannen nodig. Dit is belangrijk omdat ze een rolmodel nodig hebben.

Ook de meisjes hebben een man in hun leven nodig. 

"Die man hoeft niet per se de vader van het kind te zijn, maar liefst wel een man die van de moeder van het kind houdt – en omgekeerd. Zo’n man dient als buffer. Hij voorkomt dat de moeder zich op haar dochter fixeert of dat zij haar dochter juist buiten sluit. Hij voorkomt ook verwarring van identiteiten (mannen zijn mannen en vrouwen zijn vrouwen in Heinichs optiek) en draagt ertoe bij dat het meisje zich kan ontwikkelen tot vrouw." [13]

De volwassen man.

De man blijkt dus nog weldegelijk een functie te hebben in deze tijd. Ik denk dat de ‘volwassen’ man zich bewust is van deze functie. Met 'volwassen' bedoel ik hier niet qua leeftijd, maar qua ontwikkeling. De metroman is blijven steken in de puberteit vanwege zijn egocentrische gedrag. De machoman is ook onvolwassen, omdat hij zich vasthoudt aan een sterkt  verouderde jongenscode. De HIM echter weet zijn verantwoordelijkheid, staat met beide benen in de maatschappij, is niet egocentrisch en houdt van zichzelf, waardoor hij ook van anderen kan houden.

Henk Hanssen is zo’n man. Hij is vader, oprichter van de website www.ikvader.nl     en oprichter van de ‘New Daddy’ workshops. 

"Wat mij destijds de ogen opende, was onderzoek waaruit bleek dat baby’s die veel contact hebben met hun vader, al na zes maanden er beter aan toe zijn: ze hebben gemiddeld meer zelfvertrouwen en zijn motorisch verder dan baby’s die hun vader nauwelijks zien." [14] .

Goede vaders hoeven helemaal niet hun carrière op te zeggen. Het is best te combineren. Vrij Nederland [15] wijdde er een heel artikel aan. Daarin komen moderne vaders aan het woord. Deze papa’s zijn beslist geen huismannen. Ze staan met beide benen in de wereld, blaken van zelfvertrouwen en hebben goede banen. Bovendien hebben ze zo hun hobby’s. Zij zien er het belang van in om actief betrokken te zijn bij de opvoeding van hun kinderen.  

Dit is belangrijk: 'Breng de vader terug in de samenleving' [16]

Conclusie

In voorgaande opiniestukken van Tegenwicht is al gezegd dat er veel jongens met socialisatieproblemen zijn. 

(Socialiseren = inburgeren, deel van de maatschappij worden)

Er wordt veel nagedacht over de oorzaken hiervan. En vooral natuurlijk wat mogelijke oplossingen zijn.

Ik wil niet simplistisch zijn, maar ik denk dat de man hier een belangrijke taak heeft. Werd de vorige eeuw ooit de vaderloze maatschappij genoemd, gedurende de huidige eeuw zal hij weer meer betrokken dienen te zijn bij zijn kinderen. Overigens gaat het hier niet alleen om vaders, maar ook om meesters, sportleiders en mannen die op welke wijze dan ook in contact staan met kinderen.

Mannen hebben een verantwoordelijkheid in de maatschappij waaraan ze zingeving kunnen ontleden. Ze zijn nog steeds nodig. De moderne man is een zeer betrokken man (HIM), die een positief zelfbeeld heeft, niet bang is zich afhankelijk op te stellen en die van kinderen houdt. 

Bronnen en Lees meer ...  

Lees svp ook:

Ingezonden als reactie op dit stuk:

Het is goed om juist even bij de jonge mannen van deze tijd stil te staan, de adolescenten. Hierbij drie artikelen over adolescenten, door Dirck van Bekkum. 

Wij mogen ook beleefd terugverwijzen naar wat wij schreven over het nog weer jongere mannetje: de jongen en de noodzaak hier tijd voor te nemen.  

En ook nog... 

een PS over ... de (super)moderne man