Opinie # 41

Europese waarden en normen?

& De Verlichting

Onze premier Balkenende hecht sterk aan "normenenwaarden". Wij zeggen liever "waarden en normen", want normen worden afgeleid van waarden. Net toen het debat hierover in Nederland wat uitgeblust raakte, werd hij de voorzitter van de Europese Commissie. 'Mooi,' dacht Balkenende, 'dan neem ik mijn normenenwaarden mee naar Europa'. Slim. 

Dit debat op Europees niveau is niet echt spetterend interessant geworden, maar het werpt toch wel de vraag op naar die Europese waarden en normen. 

Wij schreven eerder: 

Opinie # 9: Normen en waarden, individu en gemeenschap 
Kort gezegd: Het individualisme is wel iets te ver doorgeschoten. We kunnen en hoeven dit niet terug te draaien, we kunnen libertair-sociaal denken in de en-en vorm. Maar niet de staat moet iets doen: dat kunnen wij zelf als mondige burgers wel. 

Opinie # 21: Welke waarden en normen? 
Kort gezegd: Laten we onze feitelijke pluriformiteit behouden. Er is wel degelijk een gemeenschappelijke basis daaronder te behouden. Laten we ook onze waarden en normen heroverwegen en kiezen voor 'meer gemeenschap' naast behoud van het individualisme. 

Opinie # 29: Nieuwe waarden en normen? 
Kort gezegd: Deels wel, deels niet. Er zijn waarden die zo waardevol zijn en die zulke oude wortels hebben dat we daar zuinig op moeten zijn. Maar waarden zijn geen stenen tafels, voor eeuwig vastgelegd; ze zijn steeds in discussie en dit is ook goed. Gelijktijdig kunnen we nieuwe waarden en normen formuleren en afspreken. Deze hoeven het individualisme niet terug te draaien, wel kunnen ze nieuwe bindingen creëren, want die zijn er wel nodig. 

Europese waarden en normen? 

In het kort

1. Europese waarden en normen? 

Zijn die er wel? Zo ja, welke? En willen wij die volgen? Zijn het de onze? Al snel merken we dan dat een aantal van die waarden eigenlijk meer westers zijn dan Europees, of eigenlijk liever universeel, of in elke geval vinden wij Europeanen dit. Iedereen ter wereld zou ze dus moeten volgen. Toch zijn er enkele typisch Europese waarden waarop we zuinig moeten zijn. 

2. We komen dan als vanzelf uit bij De Verlichting  

Ja, maar wat is nu precies De Verlichting? En hoe Europees is deze? 
We verwijzen naar een apart essay hierover dat De Verlichting filosoof voor filosoof langsloopt, te beginnen met de islamitische falasafi die al ver voor 'onze' Verlichting dezelfde ideeën hadden, dan overwippend naar onze Nederlandse Erasmus en dan door naar Kant als voltooier van De Verlichting. In dit opiniestuk vermelden we niet al die filosofen, maar slechts de conclusie van de schrijver van het essay. 

3. Oude waarden en normen 

We nemen een oceaanstomer, steken Voltaire in onze tas en nemen een kijkje in de huidige VS. Oei, dat is even schrikken: de neo-conservatieven hebben daar de macht overgenomen. Zij verspreiden oude waarden en normen en bestrijden de nieuwe. Het gaat vooral om de zogeheten family values, de 'gezinswaarden', lees: om kuisheid. Seks, zeker voor het huwelijk, is een zwaar taboe in de VS. Geweld is dat niet. Overal zien we religie de politiek en de samenleving domineren.

4. Er zijn verschillen: wees er zuinig op 

We zien dus verschillen tussen de waarden en normen van beide werelddelen. Er zijn dus inderdaad universele waarden, maar er zijn ook enkele typisch Europese waarden en normen. Wel, laten we daar dan ook maar zuinig op zijn en kritisch blijven op wat ons vanaf de Atlantisch Oceaan komt aanwaaien. 

Het eigenlijke essay staat in vier bestanden met elk een eigen lijst van bronnen. Klikt u op de vier subtitels hierboven en u komt er.