Bronnen & Lees meerbij Opinie # 28De volgorde is chronologisch
|
 |
de ondernemers die wel geld hadden maar weinig politieke macht en die niet echt toegelaten werden tot de toenmalige elite, en |
|
de lager opgeleide hoofd- en handarbeiders die weinig uitzicht hadden op verbetering en die meer van de welvaartskoek toebedeeld wilden krijgen |
Beide groepen hadden elkaar nooit ontmoet of gevonden, als Pim Fortuyn er niet was geweest. Deze wist de onvrede van beide delen van de bevolking te verwoorden, voor het voetlicht te brengen, en deze groepen het uitzicht op politieke macht te geven. Ze grepen dus die kans en stemden massaal op de LPF.
Jutta Chorus en Menno de Galan: In de ban van Fortuyn.
Chorus en De Galan portretteren een narcistische poseur en een eenzame man die vooral gedreven werd door rancune en miskenning. [...] De langzamerhand opgebouwde mythe Pim Fortuyn wordt gedeeltelijk teruggebracht tot normale proporties. [...] De neiging tot geschiedbijstelling leidde ertoe dat zijn visie op de werkelijkheid verwrongen kon zijn.
Eerste wet van de mediacratie: doe als politicus net alsof je een gewoon mens bent. Want de camera registreert haarfijn de authenticiteit van de aspirant-regenten op campagne.
[...] Liesbet van Zoonen, hoogleraar media en populaire cultuur aan de Universiteit van Amsterdam [...]: "Luisteren naar de stem van het volk begint met respect voor de cultuur van het volk, met waardering voor de stijl en het soort argumenten die aanslaan in massamedia, met een liefdevollere benadering van de televisie."
[...] In hun Verkoop van de politiek over de campagne van 1994 signaleren de politicologen Kees Brants en Philip van Praag een verschuiving van het zwaartepunt van politiek naar media. De politieke strijd lijkt steeds meer een mediaspektakel te worden.
Vrijwel alle grote partijen hebben hun huiswerk voor de komende verkiezingen klaar. In manifesten, bijsluiters en 'zevenpuntenplannen' wordt de koers voor de volgende vier jaar uitgezet. Het Fortuynisme blijkt wortel te hebben geschoten.
[...] Fortuyn is dood en begraven. Maar diens opvattingen en boodschappen beklijfden, getuige de aangescherpte en geactualiseerde verkiezingsprogramma's voor de verkiezingen van 22 januari. [...]
De rode draad in de programma's is: wie niet wil luisteren, moet maar voelen. En niet te zuinig ook. Zelfs Fortuyns voormalige politieke vijanden - PvdA en GroenLinks - bijten wat dat aangaat venijnig van zich af [...].
[...] Zo 'shopt' eenieder naar believen in het winkeltje vol electorale kostbaarheden van Fortuyn [...].
Twintig jaar geleden begon het rechts-populisme als een protest van bange en boze kiezers; nu is het in West-Europa uitgegroeid tot een beweging met een stevige ideologische kern. Gaan rechts-populisten regeren, dan komen ze weliswaar soms in de problemen. Maar daarmee verliezen ze hun invloed nog niet.
[... R]echtse populisten hebben hun succes voor een flink deel te danken aan hun compromisloze en eendimensionale ideeën. Als ze in een regeringscoalitie stappen moeten ze compromissen sluiten, worden ze geconfronteerd met de weerbarstige praktijk van het besturen en maken ze vuile handen. In plaats van overal tegen, moeten ze nu ook vóór iets zijn. Dat wil nogal eens tot interne spanningen leiden, net als het verdelen van de baantjes.
Kortom, rechts-populistische partijen gaan zodra ze aan de macht komen veel trekken vertonen van het vermaledijde politieke establishment en verliezen prompt een groot deel van hun electorale aantrekkingskracht.
Voor zo'n visie is wel iets te zeggen, maar er is geen sprake van een wet van Meden en Perzen.
[...] Sinds 15 mei van dit jaar is veiligheid en alles wat daar in de ogen van Pim Fortuyn mee samenhing, topprioriteit voor alle politieke partijen. Sla er de programma's voor de aanstaande Kamerverkiezingen maar op na. Het gerenommeerde Britse weekblad The Economist spreekt in zijn nummer van 30 november van
'Fortuynism without Fortuyn'.
Ze noemden hem een 'onverholen moslimhater' en een 'smoezelig
type'. Buitenlandse journalisten hadden weinig vleiende woorden voor Pim Fortuyn
over. Dat de 'nieuwe politiek' Nederland vooruit zou helpen, geloofden ze al helemaal
niet. En ze kregen groot gelijk.
[...] De enige uitzondering vormden rond die tijd de glossy magazines en
websites waarover de internationale gay scene beschikte. Die juichten zonder
voorbehoud [...]
Bijval kreeg de Rotterdamme rook uit de hoek van conservatieve
columnisten.
Ter linkerzijde [...]
Terwijl het leek alsof Nederland een oersaai land was, borrelde onder de
oppervlakte het ongenoegen. Pim Fortuyn gaf er stem aan, de klassieke politici
keken verslagen toe. En zijn nog steeds van slag.
Er is
maar één manier waarop ze weer greep kunnen krijgen op de burgers die vastbesloten zijn het establishment te jennen, zegt Yves
Desmet, politiek
hoofdredacteur van 'De Morgen'.
'Een pedagoog worden die de hele klas op een hoger
niveau tilt. Want politiek is te ernstig om alleen aan emoties over te laten,
maar
ook te belangrijk om die emoties niet ernstig
te nemen.'
Nog nooit was Nederland, gemeten naar het inkomen per hoofd van
de bevoking en het gemiddelde vermogen per burger zo rijk. Het jaar 2002 was het
sluitstuk van een ongekende economische groei.
Wie door een doorsnee woonwijk loopt, ziet dat meteen. De tuinen zijn mooi
aangeharkt, ene of twee middenklasse auto's voor de deur, het huis netjes
verbouwd. Daarom is het zo verbazingwekkend dat de gemiddelde burger, ondanks al
die welvaart, nog nooit zo ontevreden was als nu.
[...] Dus is het nogal overdreven om te menen dat de vorige kabinetten een
'puinhoop' van het land hebben gemaakt. Toch geloven mensen dat.
Nog nooit is het zo goed gegaan met de integratie. [...] Toch is de paniek over
het 'multiculturele drame' nimmer zo groot geweest.
Nog nooit is Nederland zo veilig geweest. [...] Toch zijn de mensen banger dan
ooit.
[...] Het land is in de war en het is niet vreemd dat er politici zijn die het
dan ook even niet weten.
[... O]ndanks al die verschillen is in Frankrijk dezelfde
neo-conservatieve wind opgestoken die al langer in Nederland waait.
[...] Net als Kaltenbach en Tribalat leggen Finkelkraut en de zijnen de schuld
bij links en in het verlengde daarvan bij kranten als Le Monde en Libération.
Dat de leiderloze LPF een instabiele factor zou kunnen blijken, is voorzien: na de Statenverkiezingen van maar 2003 zien we wel verder, denken CDA en VVD. Maar de implosie van de LPF begint al in de zomervakantie. De Kamerfractie wordt geteisterd door allerlei even heftige als zinledige conflicten. Wanneer de krijg zich voortzet in een uitzichtloze, en ook zinledige ruzie tussen de LPF-ministers Bomhoff en Heinsbroek krijgen CDA en VVD het benauwd. Zij vrezen dat op deze manier het aanzien van de parlementaire democratie in het algemeen, in 2002 toch al gehavend, nog verder zal dalen. CDA en VVD zeggen hun steun aan het kabinet op, voor 22 januari 2003 worden nieuwe verkiezingen uitgeschreven.
Zo eindigt het eerste experiment met de 'nieuwe politiek'.
[...] Er is ook iets niet gebeurd in 2002: de vaak voorspelde
links-rechtspolarisatie is uitgebleven, en rechts-radicalisme is een zaak van
enkelingen in de LPF gebleven. Alle hoofdstromingen ter linker- en rechterzijde
kunnen zich nog altijd kabinetsdeelname aan de zijde van het CDA voorstellen
zoals dat al heel lang geweest is. En als een nieuw 'historisch compromis'
tussen links en rechts voorlopig uitgesloten lijkt, dan is dat niet omdat
betrokkenen elkaar haten of te vuur en te zwaard bestrijden, maar eerder omdat
de democratie zelf daaronder te lijden
heeft.
Nederland is nog steeds een land van grote politieke consensus. Al is die consensus - wat betreft recht en orde, wat in het openbaar gezegd mag worden, wat betreft immigratie en integratie en andere onderwerpen - het afgelopen jaar dan verschoven. En dat alles toch vooral door toedoen van de eenling, die nu in Italië in een praalgraf ligt.
Het nu bijna afgesloten jaar 2002 gaat wat Nederland betreft de geschiedenis in als het jaar van de moord op Pim
Fortuyn. Met de aanslag op de man die bezig was aan een geslaagde aanval op de gevestigde politieke orde, heeft het land een ander aanzien gekregen. Niet alleen door de gebeurtenis zelf, maar ook door de nasleep ervan.
Kort samengevat: de sfeer is grimmiger geworden. [...]
De kiezer beantwoordde de kabbelende jaren van Paars op 15 mei met een ongenadige afrekening. PvdA, VVD en D66, in het bezit van een comfortabele meerderheid van 97 zetels, zagen dit aantal na de verkiezingen teruggebracht tot 54. De stemmen gingen naar de nieuwkomers van de Lijst Pim Fortuyn en het CDA, dat een verrassende comeback in het centrum van de macht maakte.
Het zorgde voor een paradoxale uitkomst van de kabinetsformatie. Want de roep om drastische verandering, zo pregnant verwoord bij monde van Pim
Fortuyn, leidde uiteindelijk tot een kabinet onder leiding van Jan Peter Balkenende van het CDA, de partij die tot 1994 met haar onafgebroken regeringsdeelname als geen ander nu juist de continuïteit in de Nederlandse politiek vertegenwoordigde.
[...]
De belangrijkste vraag is vanzelfsprekend of de revolte van de kiezer, afgezien van de personele verschuivingen, tot enig resultaat heeft geleid. En dan moet het trieste antwoord toch zijn dat de 'puinruimers' die de plaats hebben ingenomen van de gevestigde politici vooralsnog slechts voor een desillusie hebben gezorgd. [...]
De voor de hand liggende conclusie is dan al gauw dat de Fortuyn-revolte in feite tot niet meer dan een jaar oponthoud voor de traditionele politiek heeft geleid. Maar dat zou een miskenning zijn van de onderliggende stromen die de kiezer zo massaal op drift hebben doen slaan. De uitslag van de verkiezingen van afgelopen mei illustreerde de vertrouwensbreuk tussen een groot deel van het electoraat en zijn oorspronkelijke vertegenwoordigers. Die breuk is in dit turbulente jaar nog lang niet geheeld. Want er is een groot verschil tussen de mededeling de boodschap van de kiezer te hebben begrepen en daar ook naar te handelen. Wat dat laatste betreft is er nog een wereld te winnen.
Pim Fortuyn wilde ook toenmalig premier Kok, PvdA-fractievoorzitter Melkert
en GroenLinks-lijsttrekker Paul Rosenmöller laten aanklagen wegens het
'aanzetten tot haat'. Zijn advocaten hebben hem daarvan weerhouden, omdat de
drie geen vergelijking met het nazi-verleden hadden gemaakt. De wijlen
LPF-leider legde zich hier 'met tegenzin' bij neer. Maar hij eiste wel dat de
overige politici die deze vergelijking wel trokken 'tot in de hel' vervolgd
zouden worden. [...]
De officier van justitie wees de aanklacht [tot haat zaaien ...] af, omdat
'aanzetten tot haat alleen strafbaar zou zijn op grond van ras, geloof of
levensovertuiging '... en juist niet op grond van politieke opvattingen'.
[...] Over de macht van het beeld en de ontluistering van het openbaar
bestuur. [...]
"De overheid slaat door in populisme en neemt standpunten in die ze niet
waar kan maken."
Het gerechtshof in Den Haag behandelt vandaag de klacht van de nabestaanden van Pim Fortuyn en de LPF over het niet-vervolgen van een aantal politici en journalisten. Zij zouden hebben aangezet tot haat jegens de doodgeschoten Fortuyn en zijn politieke geestverwanten.
Het was Ferry Hoogendijk die ermee begon, binnen een minuut na de
veroordeling van de moordenaar van Pim Fortuyn tot achttien jaar. Als de
koningin het slachtoffer was geweest, dan had Volkert van der G. heus wel
levenslang gekregen, knerpte hij bitter. [...]
Deze reactie op het vonnis van de Amsterdamse rechtbank typeert het
diepgewortelde gevoel van verongelijktheid waar Fortuyn aan appelleerde.
[...] Die bluf, die lichtelijk geïrriteerde uitstraling van
schijt-aan-de-wereld, die voor half april veel te bruine koppen. Die cognac
naast de koffie. [... D]at straatjargon. [...]
[..] Fortuyns 'Ik zeg wat ik denk' werd door menigeen van zijn volgelingen
uitgebreid tot 'Ik zeg wat ik denk tegen de pers.' Het betrof daarbij meestal
gedachten over collega-LPF'ers. Hetgeen de sfeer niet ten goede kwam en weer
publicitaire tegenoffensieven uitlokte. [...]
Consequentie van een en ander was dat de taal van de straat zelfs doordronmg tot
het hoofdredactioneel commentaar van een deftige krant als de NRC - kennelijk
vielen d epolitieke ontwikkelingen anders niet meer te duiden.
Officier van justitie Koos _Plooij eiste levenslang tegen de moordenaar van
Pim Fortuyn. De rechtbank maakte er achttien jaar van. [...]
"Ik heb betoogd dat Volkert het democratische proces onherstelbaar heeft
beschadigd. De rechtbank heeft mijn stelling versmald tot het verkiezingsporces
van 15 mei 2002. [...] Wij moeten trots en zuinig zijn op onze democratische
waarden. Wie daaruit een belangrijke factor elimineert, brengt dat principe
onherstelbare schade toe." [..]
"Een enquête van NIPO wees na mijn eis uit dat een meerderheid in
Nederland voor levenslang was."
De rechter en de officier van justitie in de zaak Volkert van der G. zijn met de dood bedreigd. Zaterdag werd bekend dat officier van justitie Koos Plooij kort na de uitspraak een kogelbrief ontving. Daarnaast is rechter Frans Bauduin ernstig bedreigd. [...] Bauduin [is] buiten de kogelbrief ook apart bedreigd. [...] De onbekende afzender was woedend over de strafmaat en noemt zichzelf een aanhanger van Pim Fortuyn. [...] "Wij zullen onze jachtgeweren leegschieten op Frans Bauduin."
Fortuyn hekelde met veel succes de gesloten en bloedeloze Haagse werkwijze waarbij
het parlement de regering nauwelijks weerwerk biedt. Balkenende pakte de
handschoen op. [...V]an die bezieling was in de afgelopen maanden in elk geval
weinig te merken. [...]
Gaat de partij van Balkenende voort op deze weg, dan is de nieuwe politiek al
dood en begraven, nog vóórdat er een begin mee is gemaakt.