Pof, Pof, Pof ...
Eenzame cowboy schiet 32 medestudenten neer - Begint of
eindigt het met pief paf poef?
Tegenwicht weblog # 80, 21 april 2007
Een eenzame schutter
Op 17 april 2007 schoot de 23 jarige student Cho Seung-Hui op de
technische Universiteit in Blacksburg, Virginia, VS, 32 medestudenten
neer, waarna hij zichzelf door het hoofd schoot. Naderhand bleek hij een
video en een manifest als een soort testament naar een tv station
gestuurd te hebben.
Hij zei daarin wraak te nemen op "rijken, rijkeluiskinderen,
leugenachtige charlatans en losbandigheid", alsook "vrouwen en
godsdienst". Hij legt alle verantwoordelijkheid bij
"jullie", dus buiten zichzelf.
Een eenzame jongeman vol wrok die zijn omgeving al jaren zorgen
baarde. Volgens medestudenten op de middelbare school veelvuldig gepest.
Op de universiteit sprak hij met niemand. Hij schreef agressieve teksten
bij schrijfoefeningen.
Een profiel
In de VS hebben ze meer van dit soort school shootings dan wij
hier. Ze hebben er namelijk meer wapens. Daarom konden ze daar vijftien van die shootings van 1995 -
2001 analyseren. Wij schreven al over die in Littleton
in 1999 (en die in Erfurt,
Duitsland, in 2002). De schutter Cho verwijst in zijn manifest expliciet
naar Littleton. Hij past in het profiel dat de onderzoekers opstelden na
hun onderzoek:
"Bij dertien ervan voelden de daders zich afgewezen – ze
werden gepest, genegeerd of hadden een onbereikbare liefde. Andere
risicofactoren waren interesse voor wapens, dood en satanisme, en
psychische problemen als depressie of sadistische neigingen."
(Cho: het risico van
eenzaamheid; Ellen de Bruin, NRC Handelsblad 19 april 2007)
Een land vol wapens
De Nederlandse lezer dacht wellicht: 'Nu gaan ze eindelijk al die
wapens daar verbieden'. Tot verbazing van die Nederlander redeneert men
in de VS precies de andere kant op. Trouw van 17, 18 en 19 april citeert
verschillende mensen die de ramp niet toeschrijven aan een te veel
aan wapens, maar aan een te weinig aan wapens.
Men redeneert: als alle studenten bewapend waren was dit niet
gebeurd. Misschien. Maar men vergeet te bedenken dat er dan wellicht
heel wat meer andere rampen waren gebeurd als 3000 studenten met een
wapen rondlopen. Men krijgt allicht eens ruzie en de lontjes kunnen
tegenwoordig kort zijn. Met een wapen en flink wat emotie die het
verstand opzij schuift kan men al snel slachtoffer worden - maar ook
snel dader.
Er steekt een zeer machtige vuurwapenlobby achter het massale en
toegestane bezit van wapens in de VS. Geen politicus, laat staan
presidentskandidaat die daar tegenin durft te gaan. Intussen vallen er
wel 3000 kinderen per jaar door vuurwapengeweld. Men lijkt zich er niet druk
om te maken. Het gaat, zegt men daar, om vrijheid en men denkt er problemen mee
te kunnen oplossen.
Het land van de eenzame cowboy, de goede, die de veedief, de
slechte, neerschiet. Het volk dat collectief de Indianen vrijwel heeft
uitgemoord. De staat die zich nog steeds gedraagt als de goede eenzame,
in de wereld steeds meer geďsoleerde cowboy die dapper tegen
"de as van het kwaad" vecht. Overigens zonder succes.
"Er is een duidelijk verband tussen vuurwapenbezit en het aantal
doden door vuurwapengebruik. Ook in Frankrijk en Turkije vallen veel
doden door wijdverbreid vuurwapenbezit.
[...]
Toch blijkt uit internationale vergelijkingen dat een nationaal verbod
op vuurwapens veel doden scheelt, of de grenzen nu wel of niet open
zijn. Die les zouden Amerika en andere landen met te gemakkelijk
verkrijgbare vuurwapens moeten leren."
(Dodelijk wapenbezit; NRC
Handelsblad, Hoofdartikel 17 april 2007)
Het gevaar blijkt al uit de voor ons verbazingwekkende eerste
reacties: een stortvloed aan bom-meldingen en dreigingen met explosieven,
vuurwapens en gif, alle verwijzend naar Virginia. Door het gehele land
zijn tieners opgepakt die zelfs zwaarbewapend naar school gingen. Vele
scholen moesten de (detectie)poorten tijdelijk gesloten houden (Trouw 21
april 2007). Agressie roept angst en agressie op.
Massaliteit
Het kostte mij grote moeite om aan een Amerikaan uit te leggen dat
wij hier geen campussen kennen. 'Waar de studenten dan wel woonden: nog
bij hun ouders?' En: 'Op kamers? Zelfstandig? Zonder toezicht?'
Onbegrijpelijk!
Toch zit hier een belangrijke factor in. Stop 3000 studenten bij
elkaar, soms nog op slaapzalen - jongens en meisjes uiteraard streng
gescheiden - op een groot terrein buiten de stad, en je vraagt om
problemen. Maak de middelbare scholen zo groot dat de mensen,
directie, docenten, leerlingen, elkaar niet meer kunnen kennen, en je
vraagt om problemen. Bij kleinschaligheid kennen de mensen elkaar,
hebben contact met elkaar en daarmee zijn conflicten veel beter en
veiliger op te lossen. Het enorm vergroten van de schaalgrootte van het
Nederlandse middelbaar onderwijs is een kapitale beleidsfout, gemaakt in
de afgelopen jaren. Betrokkenheid geeft echte veiligheid
Op massascholen lijken detectiepoortjes om wapens te weren, een
veiligheidsbedrijf en een schoolagent de enige oplossingen. Toch zijn er
betere mogelijkheden. Om het maar even bij twee recente publicaties te
houden:
"Veiligheid zit tussen de oren, daarover zijn alle betrokkenen
het eens. Jongeren moeten weten dat schoppen, slaan, vandalisme,
wapens en verbaal geweld taboe zijn binnen de school. Daarom moeten
docenten en schoolleiders duidelijke regels stellen, maar ook de
leerlingen medeverantwoordelijk maken voor de sfeer. Laat leerlingen
zelf omgangsregels aandragen, zo luidt een van de adviezen in de
gisteren gepresenteerde brochure ’Save je school’.
En dat werkt, zegt Karina Baarda, locatiedirecteur van het Hofstad
Heldring College, een middelgrote, multiculturele vmbo-school. Zij
lanceerde een aantal projecten waarbij leerlingen betrokken zijn. Een
daarvan is de ’streetwatcher’: tijdens de pauze surveilleren twee
bovenbouwleerlingen op het plein, gekleed in een jasje met ’Streetwatch
Hofstad Heldring’.
„Sindsdien gebeurt er amper meer wat”, zegt Baarda.
Ook het systeem van de ’leerlingbemiddeling’ is succesvol op
deze school."
(Iris Pronk, Trouw 12 april, zie hierboven)
Begint of eindigt het met pief paf poef of pauw pauw ?
Amerikaanse opvoeders gaan twee tegengestelde kanten op waar het
spelen met pistooltjes betreft. De scholen raken in paniek en reageren
absurd als een jongetje van acht pief paf poef speelt met een
papiertje of een mini speelgoedpistooltje ter grootte van een kwartje.
Op middelbare scholen reageren met paniek als er een hitlist
wordt ontdekt: een lijst met medeleerlingen die dood moeten - en die het
zelf "ultra cool" vinden om daar op te staan. Een deel
van de ouders gaat precies de andere kant op. Die organiseren
verjaardagspartijtjes voor vierjarigen met oorlog als thema en het
verzoek op de uitnodiging 'je pistool mee te nemen'. Zij menen dat
kinderen zo met wapens en geweld leren omgaan, hopen dat het spelletje
snel zal vervelen - of denken er helemaal niet bij na.
 |
Gezonde
piefpafpoef-kinderen; Progressieve ouders brengen het wapentuig
terug naar de speelplaats; Margriet Oostveen; Bericht uit
Washington; NRC Handelsblad 14 april 2007 |
Terug naar Nederland
Hier in Nederland hadden we ... wacht, dit zetten we, gezien de
lengte, even op een aparte lijst, om hier
meer de inhoudelijke kant ervan te bespreken.
In de zaak Murat D., die op 13 januari de conrector van het Terra
College in Den Haag doodschoot, kwam de discussie over het 'waarom?' al
snel op gang. Zo werd gedacht een een cultureel-etnische achtergrond die
met eer en vernedering te maken had.
|
'Berisping is aantasting publieke eer';
Hoogleraar Turkse cultuur over vernedering; Mark Duursma, NRC
Handelsblad 16 januari 2007
Erik Jan Zürcher, hoogleraar moderne Turkse
geschiedenis aan de Universiteit Leiden, denkt dat het Turkse eergevoel
een factor was voor Murat D., de leerling die leraar Hans van Wieren
doodschoot.
 |
Turks-Nederlandse leerlingen ontkennen dit:
'Iemand die zijn leraar
doodschiet is niet goed bij zijn hoofd. Punt'; Heeft de
moord op Hans van Wieren te maken met het Turkse eergevoel?
Turkse leerlingen denken van niet. Maar wat als je leraar je
belachelijk maakt? Sheila Kamerman, NRC Handelsblad 19 januari
2004
|
|
Ook een onderzoekster ontkent dit met klem:
'Huidskleur
schutter onbelangrijk'; Eveline Brandt, Trouw 19 januari
2004
De moord op conrector Hans van Wieren heeft heel weinig met
etniciteit, met de Turkse afkomst van Murat D. te maken.
[...]
,,Kinderen die emotionele beheersing hebben, tegenover kinderen
die dat niet hebben aangeleerd: dát maakt het nu het
belangrijkste onderscheid. |
|
Kamerleden denken onmiddellijk aan detectiepoortjes ofwel Amerikaanse
toestanden op onze scholen (o.a. Jacques Tichelaar, PvdA, Trouw 17
januari 2004). De scholen zelf willen hier niet aan en zoeken de
veiligheid eerder goede regulering en in goede verhoudingen en contacten. Ze
zijn "Meer opvoeder dan
onderwijzer" (Gonny ten Haaft, Trouw 23 januari 2004):
|
"Ik geloof in preventie, niet in detectiepoortjes of
bewakingscamera's. Veiligheid zit in mensen, niet in protocollen." |
|
,,Als opvoeder moet je weten waar een kind vandaan komt, hoe zijn
thuissituatie is. Docenten moeten vader of moeder niet op school
laten komen, maar hen thuis opzoeken." |
|
"Zero tolerance met liefde noemt hij deze aanpak.
Probleemjongeren moeten worden gestraft als ze iets doen, maar ze
moeten ook weer op de been geholpen worden." |
Vrij Nederland 14 februari 2004: "Terug naar het Terra College -
Moet er een ijzeren gordijn om vbmo-scholen?; Marian Husken:
|
"Door de schaalvergroting, het gevolg van de vele fusies, ken
je niet iedereenb meer van gezicht, laat staan van naam. Ook
oud-leerlingen en vriendjes mengen zich ondert de leerplichtigen in
het gebouw en de kantine. Het makkelijk binnenlopen is mede het
gevolg van de zo goedbedoelde campus." |
|
"Jongens en meisjes moeten gekénd worden. Een school heeft
de taak om leerlingen te individualiseren." |
|
"Van fouilleren van leerlingen op wapenbezit of
dtectiepoortjes wil Veling niet horen. [...] 'Je moet je
pappenheimers kennen. Dan is dat niet nodig'. " |
Investeren in relaties werkt beter dan meer toezicht: Veilige
school investeert in verbetering van relaties; Marloes Zevenhuizen,
Trouw 22 mei 2004:
"De maatregelen die het meest effectief zijn, liggen volgens
Van den Bogaard op het relationele vlak. De onderzochte scholen die
geen problemen ervoeren, namen meer maatregelen om de relaties binnen
de school te verbeteren.
[...]
,,Leerlingen die worden gekend, veroorzaken minder problemen.”
Minder effectief zijn volgens de onderzoekers maatregelen die het
toezicht op school vergroten."
Twee jaar na de moordpartij in Erfurt verscheen Lessen
uit Erfurt; Geweld op school; Gerbert van Loenen, Trouw 26
april 2004:
Schoolpsychologe Lena Vogt kwam twee jaar geleden naar Erfurt om te
helpen, nadat een scholier daar zestien mensen had doodgeschoten. Nu
is ze er nog steeds, om schoolleidingen te wijzen op de signalen die
aan geweld voorafgaan.
Zulke gewelddaden op scholen blijken steevast door mannelijke
leerlingen te worden gepleegd die geen volwassene in hun omgeving
hebben die ze vertrouwen, en die ernstig teleurgesteld of langdurig
gepest zijn. In de tijd voor hun misdaad zijn ze zichtbaar veranderd,
hun gewelddaad bereiden ze langdurig voor en vaak geven ze hints over
wat komen gaat.
Wel moet van elke crisis geleerd worden, stelt Lena Vogt.
Liefst zou ze willen dat de mensen die wereldwijd projecten ter
voorkoming van geweld op school uitvoeren van elkaar zouden
leren.
,,In Noorwegen is nu een school waar leerlingen elkaar elke
ochtend een hand geven. En op vrijdagmiddag omhelzen ze elkaar als
het weekend begint. Ik denk dat leerlingen die elkaar de hand
schudden en omhelzen elkaar niet zo snel slaan.''
Dit artikel is toegevoegd aan "Lees
meer" van Tegenwicht Opinie # 17, "Een loser lost schoten
en Erfurt ligt om de hoek".
Een jaar na de moord op het Terra College
|
De school moet kinderen weer
opvoeden; Gonny ten Haaft, Trouw 12 januari 2005
Eén jaar na het drama op het Terra College dringt Jaap Westbroek,
directievoorzitter van zes Haagse middelbare scholen, aan op een
pedagogisch debat.
|
,,Scholen moeten weer gaan opvoeden. Onderwijs is aandacht; van
docenten vraagt dit vooral dat ze van kinderen houden.'' |
|
,,Weet je waar ze leren? Bij de vertrouwenspersoon. Daar leren ze
hoe ze met hun identiteitsproblemen moeten omgaan, hoe ze in een
situatie kunnen komen waarin ze wel weer in staat zijn zich in
Nederlands of wiskunde te verdiepen.''
|
|
|
Kogelvrij vest is op school
niet nodig; Veiligheid op school is vooral elkaar kennen; Gonny ten
Haaft, Trouw 13 januari 2005
Een jaar na het drama op het Terra College vertellen docenten van drie
vmbo-scholen over (on-)veiligheid. Een school is vooral veilig als
leerlingen en leerkrachten elkaar goed kennen.
|
"Een school is vooral veilig als leerlingen en leerkrachten
elkaar goed kennen, blijkt uit elk gesprek met docenten over
veiligheid op scholen. Leerlingen moeten het gevoel hebben dat ze
gewaardeerd worden. Dat ze gekend, gezien en serieus genomen worden." |
|
"Zien en gezien worden, daarop stoelt onze aanpak.''
Dan helpt het, onderstrepen de docenten unaniem, dat een school klein
is - de sfeer is dan automatisch 'niet anoniem'. |
|
Kortom
Nederland begaat hier een geheel andere weg in dan de
VS met haar massaal aanwezige vuurwapens en haar massascholen zonder
enig werkelijk contact tussen leraar en leerling, een klaarblijkelijk
dodelijk heilloze weg.
Terzijde
Ook in Uruzgan proberen wij contact te leggen in plaats
van te schieten.
"Een Heer gaat [zonodig] zijn eigen en eenzame
weg"
(Martin Toonder over Heer Bommel, uiteraard geholpen door zijn jonge
vriend Tom Poes - heruitgegeven door NRC Handelsblad)
Laat Nederland dit vooral blijven doen.
Dus
|
Houd scholen kleinschalig zodat ieder elkaar met
gezicht en naam kan kennen. |
|
Betrek de leerlingen intensief bij het
veiligheidsbeleid en de regels van de school. |
|
Investeer niet zozeer in toezicht of poortjes, maar in
de kwaliteit van de relaties en contacten. |
| Stel leraren aan die dit kunnen en geef ze de
kans om werkelijk de mentoren (geestelijk leiders) )van
hun leerlingen te worden, zo nodig streng, maar altijd nabij,
beschikbaar en persoonlijk, als opvoeders, dus in essentie
liefdevol: |
| "Zero tolerance (slechts zo nodig, maar
altijd) met liefde" |
|
