In goed gezelschap

Als ook koningin Beatrix voor de dialoog pleit, zijn we in goed gezelschap. Ook kardinaal Simonis deed dit in zijn kerstboodschap:

"Het samen proberen te leven vormt een uitdaging voor alle mensen. Dit samenleven veronderstelt een elementaire verbondenheid, die het mogelijk maakt de grote verschillen en conflicten in de samenleving bij naam te noemen, zonder dat wij het contact met elkaar verliezen. In een humane samenleving staat die lotsverbondenheid, en dus solidariteit en tolerantie centraal. Daarin liggen belangrijke sleutels voor het oplossen van de actuele crisis."

Omdat beiden zich beroepen op 'De Kerstboodschap' hebben pleiters voor dialoog ook nog de steun van boven, of althans van eeuwenoude inzichten.

Een andere 'herder', Huub Oosterhuis, maakt zich ook zorgen:

“Ik maak me zorgen over die toenemende kloof. Moslims worden in een vijand-positie gedrukt. Dat toont aan dat de xenofobie veel breder onder de bevolking aanwezig is dan we dachten. Je neemt het overal waar: gebrek aan kennis, angst voor alles dat anders is.”  
(Haan, Harold de, Moderne herder; WD, 2002-dec-24)

In Nederland

In het vorige opiniestuk spraken wij over  fundamentalisme in Oost en West, nu kijken wij naar fundamentalisme in Nederland. Op de een of andere manier hebben we het dan zelden over

... maar over moslims met hun imams en hun jongeren, hun moskeeën en scholen. 
Het lijkt niet te vermijden hierover te spreken. Dit doen we dan ook maar.

Om een beetje in de buurt van de koningin te blijven, beginnen we met onze grondwet en met de scholen: de vrijheid van onderwijs.

Dan kijken we naar de imams en hun moskeeën: de vrijheid van godsdienst.

De zorgen van Nederland liggen vooral bij de jongeren, die zouden radicaliseren.

Als  vanzelf komen we dan te spreken over het multiculturele debat dat hier al twee jaar aan de gang is.

De laatste tijd gaat het debat vooral over de hoofddoekjes en de chador, de sluier met de kijkgaatjes, ofwel over de moslima's.

Tijd voor conclusies. Het blijkt wel mee te vallen met het fundamentalisme in Nederland, al moeten we wel naar de bronnen ervan kijken. Er is hier nog de mogelijkheid om de dialoog erover aan te gaan - de koninklijke weg te bewandelen.

Als gewoonlijk eindigen wij graag concreet: met voorbeelden van wat vrijwel iedereen nu zou kunnen doen.

Onze tekst staat in wit, citaten en bronnen staan links in kleur. Sommige bronnen zijn een link die naar meer citaten verwijst.

Drie lijsten met overige bronnen en citaten zijn als aparte bestanden opgenomen.

Koningin Beatrix, Kerst 2002

Niemand mag de ogen sluiten voor onrecht en grof geweld. Dat mensen elkaar krenken, beledigen en discrimineren kan niet worden gedoogd. Persoonlijke opvattingen en eigen waarheden kunnen hiervoor nooit een rechtvaardiging zijn. 

Eigen gelijk is niet altijd dè waarheid; die is immers niet los te zien van de ontmoeting tussen mensen. Waarheid ontstaat in dialoog, niet door stellingen en meningen te poneren. Juist toetsing aan de opvattingen van anderen kan ruimte scheppen die nodig is om met fundamentele verschillen om te gaan. 

Verschillen zijn niet te ontkennen. Zij zijn een gegeven en daarmee het vertrekpunt bij elke toenadering. Wij hebben te aanvaarden dat er verschil is in karakter, etnische afkomst, geaardheid, talent en opvoeding. Onderscheid behoort tot de rijkdom van het mens zijn. Maar waar verschillen leiden tot ongelijkheid in bejegening en tot onrechtvaardigheid, is een ieder geroepen dit te bestrijden. 

De grenzen van het toelaatbare liggen vast in wetten. Fundamentele waarden vormen evenzeer de basis voor een moreel oordeel over gedrag en opvattingen. Vanuit die grondbeginselen is het een uitdaging te zoeken naar èchte tolerantie, niet in onverschilligheid maar in betrokkenheid. 

Dat begint bij luisteren. Luisteren is meer dan aanhoren. Men behoeft het niet eens te zijn met wat een ander beweegt om zich daarvoor toch open te stellen. Iemand leren kennen is een eerste stap op weg naar een beter begrijpen. Onze maatschappij met haar verscheidenheid in cultuur vraagt geduld en creativiteit bij het zoeken naar nieuwe vormen van sàmen leven. Tussen verschillende religies en overtuigingen en tussen uiteenlopende leefgewoonten en verhoudingen moeten we bruggen slaan. 

Het is bemoedigend en inspirerend overal in het land voorbeelden te zien van mensen die trachten problemen om te zetten in oplossingen, dwars door alle weerstand heen. Zij zijn in staat over grenzen heen te kijken. Ondanks teleurstelling en tegenslag, keer op keer, zijn er toch burgers die niet toegeven aan gevoelens van onmacht, die wantrouwen willen overwinnen en die zich blijven inzetten voor medemenselijkheid. Over en weer proberen zij steun te vinden in een toegestoken hand, verlangend naar contact. 

Dit wil niet zeggen dat aan maatschappelijke spanning voorbij kan worden gegaan. De kwade kanten van onze samenleving moeten worden onderkend. Maar problemen duiden is iets anders dan ze dulden. Opkomen tegen wat verkeerd is blijft hoe dan ook een ieders verantwoordelijkheid. Met elkaar zoeken naar nieuwe wegen is allerminst een teken van naïef idealisme maar wordt ingegeven door de harde noodzaak het samen leven inhoud te geven in de praktijk van alledag. Dit vereist wederzijds respect. Laten wij trachten verschillen in elkaar te aanvaarden, zonder vooroordelen. Wanneer wij anderen in hun waarde laten, worden die verschillen hanteerbaar en kunnen nieuwe verhoudingen ontstaan. 

Ook in 2001

De grondwet 1: vrijheid van onderwijs

"Nederland lijkt wel bang voor heilige boeken. Maar waarom? De koran is ondergeschikt aan de grondwet, de heiligste tekst van Nederland."
"De grondwet is de heilige tekst van Nederland. Alle andere heilige boeken hebben hun bestaansrecht in Nederland te danken aan de genade van de grondwet."

Afshin Ellian, zelf afkomstig uit Iran, is erg goed te spreken over onze grondwet. Hij zegt dit in zijn meeste artikelen en interviews - en hij kan het weten want hij heeft wel anders meegemaakt.

Onze grondwet kent vrijheid van onderwijs. Deze is niet ingevoerd na een lange 'schoolstrijd' in het begin van de 20e eeuw, zoals wel gedacht wordt, maar reeds door Thorbecke in 1848. Honderdvijfig jaar is er vrijwel niet aan getornd, totdat kort geleden de angst voor de islam zich ook richtte op de islamitische scholen. Deze zouden ondemocratische gedachten verspreiden.

In een onderzoek hiernaar bleek dit echter erg mee te vallen: slechts drie scholen werden fout bevonden. 

"De meeste islamitische scholen belemmeren de integratie van allochtone leerlingen in de Nederlandse samenleving niet."
Islam segregeert niet; NRC, 2002-okt-27.

Leggen we dit naast de streng-christelijke scholen waar vast wel wordt onderwezen dat de man het hoofd is van de vrouw (naar Paulus) en dat homoseksualiteit een ziekte is (idem), dan valt dit inderdaad wel mee. 

"Er bestaan streng christelijke scholen met een populatie die dagelijks tientallen kilometers fietsen om onder gelijkgezinden te mogen verkeren. Godsdienstles is ook daar een voortdurende bevestiging van het eigen gelijk versus de vergissingen van de vijandige buitenwereld. Het enige verschil met islamieten is dat het gaat om een groep witte, relatief welgestelde burgers met een particuliere overtuiging."  
Haperen, Ton van, Vrijheid van onderwijs is passé, NRC, 2002-dec-15 

Paniek over het islamitisch onderwijs blijkt niet nodig. Er is enig radicalisme, maar in feite heel weinig. Het lijkt in elk geval geen gegronde reden om aan onze grondwet te gaan tornen.

Toch willen sommigen dit. Waarom? Ons inziens uit islamofobie, uit angst voor en uit onbekendheid met de islam. 

"Het lijkt wel of zich in ons land zestien miljoen islamologen bevinden, die het bijna allemaal overbodig vinden om ook maar een blik in de koran te werpen."
Zonneveld, Michel, De Vlucht van de Politiek; Nieuwsgierigheid als deugd; VN, 2002-dec-07.

2002-juni-29, 
Ellian, Afshin, 
Overheid moet imams uitzetten; Politieke islam is strijdig met nationale veiligheid; VN  
← Citaat 

2002-feb-02,
Van Boxtel wil 'hysterie' rond islam tegengaan; dVk

D66-minister Van Boxtel, verantwoordelijk voor het integratiebeleid, heeft woensdag in Leeuwarden gewaarschuwd voor 'hysterie over integratie van moslims'. [...] Hij zei geschrokken te zijn van berichten over de invloed van fundamentalistische organisaties op moslimscholen. 'Ten onrechte ontstaat het beeld dat er niets van de scholen deugt.'  

2002-dec-08,
Valk, Guus, Wat doen we met de islam? NRC 

De Kamer wil inspecteurs bij de godsdienstles op islamitische scholen. Alleen de SGP en de  Christenunie vrezen voor de vrijheid van onderwijs.  
HET LIEFST wil hij een moratorium op het stichten van nieuwe islamitische scholen. En op zijn minst wil Tweede-Kamerlid Jan Rijpstra (VVD) de inspectie toegang geven in de godsdienstlessen op bijzondere scholen. Want de tijden zijn veranderd, vindt hij. Scholen kunnen zich niet langer verschuilen achter artikel 23 van de Grondwet, dat de vrijheid van onderwijs garandeert.  

2002-dec-24, 
Sikkes, Robert, 
Islamofobie past niet bij de grondwet, dVk. 

De VVD wil onderzoeken welke grondwettelijke mogelijkheden er zijn om de groei van islamitische scholen af te remmen. Het is verbijsterend dat de VV D zich laat meeslepen in de anti-islamitische tijdgeest en haar liberale gedachtegoed voor stemwinst verkwanselt.  

2002-dec-27,
Krabbe, Theo, Vrijheid van onderwijs is groot goed; WD  

De vroeger zo onkreukbare liberale voorman Gerrit Za1m vist tegenwoordig in troebel water. Uitgerekend in het Kerstnummer van het weekblad De Nieuwe Revue heeft hij de aanval op het in de grondwet vastgelegde recht van vrijheid van onderwijs geopend. Zalm wil de groei van het aantal islamitische scholen afremmen. Daarom is voor hem het rechtop vrijheid van onderwijs niet langer heilig.  

De oplossing ligt voor de hand: lees de Qur'an en ga de dialoog aan zolang het nog kan.

De grondwet 2: vrijheid van godsdienst

De Rotterdamse imam El Moumni, die homoseksualiteit een ziekte noemde, heeft zich volgens het Hof 

"niet schuldig gemaakt aan het opzettelijk discrimineren van homoseksuelen en het aanzetten tot discriminatie en haat." 

Volgens het Hof vallen zijn uitspraken onder de godsdienstvrijheid.

Ook de Amsterdamse  imam M. el Shershaby van de El-Tawheed moskee 

"blijft met zijn preken binnen de wet. Hij citeert uit religieuze geschriften en verbindt daaraan geen politieke conclusies. Dit valt onder de godsdienstvrijheid en is legaal, zei de Haagse advocaat [...]."
2002-dec-27, 'Imam Amsterdam overtreedt wet niet'; WD.

Er is duidelijk angst voor wat er in de moskee gebeurt. Wie er niet komt en de taal niet verstaat, krijgt er de vinger niet achter.

De voorzitter van de Turkse Diyanet- moskeeën in ons land, Ayhan Tonca, zegt gladweg: "Ik moet helemaal niets. Bemoei je met je eigen zaken." Het lijkt niet tot hem door te dringen dat de honderdduizenden moslims in ons land deel hebben aan een democratische cultuur. Haci Karacaer van [de] Turkse islamitische organisatie Milli Gorlüs snapt beter wat er in Nederland omgaat: "De moskee is onbekend: niemand weet wat zich daarbinnen afspeelt." Reden genoeg om meer opening van zaken te geven, en dat is ook precies wat hij probeert met een pleidooi voor een 'Nederlandse islam'.
Scheffer, Paul, De prijs van de vermijding; NRC, 2001-mei-26

Er zijn radicale imams.

"Imams hebben formeel minder status dan priesters in de katholieke kerk. Maar het zijn ook weer niet de eenvoudige voorgangers in het gebed die de moslims ervan maken. Radicale imams in Nederlandse moskeeën hebben dan ook wel degelijk impact. [...]
Zij verkondigen een politiek standpunt dat ze aankleden als een godsdienstig probleem. In hun ogen is het dat ook. [...] De enige ware prioriteit is de wet van God. [...]"
Jansen, Hans, De macht van de baarden; Imams zijn meer dan eenvoudige voorgangers; VN, 2002-juli-06.

De islam kan beperkend zijn in het denken op eigentijdse wijze. Niet zozeer de waarden als wel de normen kunnen beperkend zijn:

"Barmhartigheid zit in essentie in de islam, maar culturele taboes gijzelen haar'', 

zo lezen we in een analyse van de islamitische normen en waarden (Dros, Lodewijk,
Islamitische waarden - Barmhartigheid in de boeien; Trouw, 2003-jan-16).

Anderen denken hier anders over, onder andere een bekende imam:

"[Imam] Haselhoef droomt van zoiets als een 'islam uit de polder': los van buitenlandse inmenging, met goed opgeleide imams die de Nederlandse maatschappij net zo goed kennen als de koran."
Leber, Hans, Imam kan amper de broek ophouden, WD, 2001-okt-27.

Polder-imams... ze zijn er en er komen er meer. Ze moeten manoeuvreren tussen de polder en de Qur'an. Homoseksualiteit blijft een hot item. Ze worden nu ingeburgerd.

Ook Job Cohen, burgemeester van Amsterdam, heeft er zijn eigen idee over:

"Voor grote groepen immigranten geldt dat hun integratie in de Nederlandse samenleving het beste kan lopen via hun religie, vindt Job Cohen [in zijn Cleveringa-lezing]. 
[... H]et geloof is voor hen een gemakkelijke en voor de hand liggende ingang wanneer zij aansluiting zoeken in Nederland. Want waar vinden zij die in aanvang anders dan bij hun oorspronkelijke landgenoten? Die landgenoten hebben zich in Nederland vaak via hun geloof georganiseerd.
Daarom zou de integratie van deze migranten in de Nederlandse samenleving paradoxaal genoeg misschien nog wel het beste via hun geloof kunnen verlopen. Dat is immers vrijwel het enige ankerpunt dat zij hebben wanneer zij de Nederlandse samenleving van de 21ste eeuw betreden."
Religie helpt bij integratie; NRC, 2002-nov-28

Paniek over imams en moskeeën blijkt niet nodig. Er is radicaliteit, maar in feite heel weinig. Er is ook moderniteit. Willen we dit zo houden: een dialoog is hier en nu nog mogelijk.

Haci Karacaer van Milli Görüsh

Deze is weliswaar geen imam, maar wel een invloedrijk 'voorganger': directeur van de Turkse sociaal-religieuze organisatie Milli Görüsh (hetgeen ongeveer 'volksvereniging' betekent).

Deze vereniging beheert vrij veel moskeeën, waardoor de vereniging en haar directeur indirect veel invloed hebben op de imams die daar preken. De vereniging staat bepaald niet als progressief bekend, eerder als conservatief met de vrees voor de toevoeging 'fundamentalitisch'.

Tocht blijkt dit genuanceerd te moeten worden. Het blijkt dat inderdaad de achterban conservatief is, maar dat de leiding precies de andere kant op wil. De directeur Haci Karacaer is nog onlangs  langs De Feministische Meetlat gelegd. Hij scoort hier een +1, hetgeen langs deze meetlat voor een man met macht relatief hoog genoemd mag worden. 

De titel van het artikel geeft al een nuance die in dit debat van belang is, namelijk 

"De islam is niet achterlijk, veel moslims wel". 

[...] Die willen 1400 jaar oude voorschriften van toepassing laten zijn op het leven en denken van de eenentwintigste eeuw. Dat kan niet. [...] Ze willen terug naar de bloeitijd van de islam, toen wij de voorlopers waren in het denken, maar die tijd ligt ver achter ons, die kun je niet terughalen. Het gaat uiteindelijk om de wijsheid achter de teksten en niet om de letterlijke regels. Bovendien moet je alles in zijn context laten. De enige weg is nu: zelf nadenken en je aanpassen aan de nieuwe tijd. 

Hij is een gelovige moslim, maar zou graag de discussie aangaan over de dubbele moraal: 'Inderdaad, waarom moet een vrouw een hoofddoek om en ik geen pet of theedoek om m'n hoofd?' 
(OPZIJ van maart 2003).

Zo is er in Milli Görüsh een vrouwenfederatie die een telefonische hulplijn heeft opgezet voor mishandelde vrouwen. Dit is in die kringen bepaald progressief te noemen.

Vergelijkbare uitspraken lezen we een maand later: 

'Ik jaag de imams weg uit hun droomwereld'

Hij is een gelovig moslim, maar ergert zich aan zijn conservatieve achterban. [...] 
Hij wil dat zijn achterban emancipeert en integreert, maar veel Turken worden steeds conservatiever. [...] Ze [= 'opgefokte allochtone jongeren'] voelen zich vervreemd van de Nederlandse samenleving en zetten zich af.

"In de loop der jaren zijn er  steeds meer radicale imams naar Nederland gekomen. [...] Eigenlijk is het al misgegaan met de gezinshereniging, begin jaren tachtig. [...] De echtgenotes werden naar Nederland gehaald, maar zo veel mogelijk afgeschermd van de boze buitenwereld."

Karacaer wil het islamitische isolement doorbreken. Moskeeën blijven bestaan, maar 'zijn' imams zijn verplicht een opleiding te volgen. [...]

"Ik jaag ze weg uit hun droomwereld. Als we die geestelijken hun gang laten gaan, blijven ze verkondigen dat mannen vrouwen mogen slaan, er aparte parken voor moslims moeten komen, en ga zo maar door. [...] Ik wil dat 'mijn' opgeleide imams tegengas geven, dat zij met die types in discussie gaan. Natuurlijk zijn geestelijken geen machines die straks allemaal hetzelfde gaan roepen. Ik zeg altijd: 'Moslims zijn net mensen, ik kan ze niet programmeren'. "
(Carine Neefjes, WD 5 april 2003)

2002-dec-23, 
Radicale imams aan banden; Politieke tegenwind voor financiering uit het buitenland; WD

Regeringspartijen VVD, CDA en LPF willen verbieden dat buitenlandse fundamentalistische organisaties moskeeën in Nederland financieren waarvan de imams anti-democratische preken houden. De fracties reageren daarmee op een uitzending van Nova zaterdag waaruit bleek dat imams in Den Haag en Amsterdam volharden in hun radicale uitspraken. 
Eerder dit jaar ontstond er al ophef over vergaande uitlatingen van een aantal imams. Het Openbaar Ministerie besloot toen niet over te gaan tot vervolging.

2002-juli-12,
‘Verplicht Nederlands in Moskee’; WD, 

Raadslid M. Smit van Leefbaar Rotterdam wil een verbod op de voertalen Arabisch, Turks of Marokkaans in de Rotterdamse moskeeën.   

2001-juni-09,
Schenk, Hélène, De imam kan zoveel zeggen, WD

Hoever gaat in ons land de invloed van imams? Islamdeskundige dr Hans Jansen vindt dat politici en beleidsmakers hun oor te veel laten hangen naar degenen die het hardst op de islamitische trom slaan, terwijl zij slechts een kleine groep vertegenwoordigen. [...] Volgens sociaal wetenschapper dr Gert Hekma luistert de allochtone jeugd niet naar de imams. "Ze kunnen die mannen niet eens verstaan." [...]
Volgens dr Oussama Cherribi, Tweede-Kamerlid voor de VVD en gepromoveerd op het onderwerp Marokkaanse imams, is slechts een procent van de moslims in Nederland fundamentalistisch. [...] "Maar de overgrote meerderheid past zich uitstekend aan, zeker in vergelijking met andere Europese landen." [...]
Dr Gert Hekma [...] constateert [..] dat onder moslimjongeren door een gebrek aan seksuele voorlichting 'rare ideeën' leven over homoseksualiteit en vrouwen.

2001-sep-29,
Brink, Rinke van den,
Imam tussen twee vureb; de sleutelrol van Abdullah Haselhoef; VN

Hij probeert een brug te slaan naar andere religies, zonder zijn moslimachterban van zich te vervreemden.

2001-okt-06,
Elsevier, Commentaren - Beschaving

“De orthodoxie van de [Rotterdamse] imam [Khalil el-Moumni] is vermoedelijk niet typerend voor de  Nederlandse moslims, die doorgaans een vrij gematigde indruk maken. Die orthodoxie vormt ook geen verklaring voor de choquerende bijval van enkele allochtone jongeren voor de aanslagen in de Verenigde Staten. Deze jongens hebben meer weg van nihilistische punks die zich willen afzetten tegen de maatschappij, dan van fundamentalisten.”    

2002-juni-15
Wegener Dagbladen, o.a. Erwin Tuil:

2002-juni-18
Tilburgse buurt eist van burgemeester sluiting moskee; WD

De bewoners voelen zich bedreigd doorde radicale preken in de moskee, schrijven ze aan de burgemeester.

2002-juni-18
Schreuders, Gijs, Aanpakken imams juridisch lastig; WD

[.... A]rtikel 137d [aanzetten tot haat] mag niet gebruikt worden om uitingen de kop in te drukken omdat de overgrote meerderheid ze schandelijk, onacceptabel en verderfelijk vindt. Zo wordt het weren van  vrouwen uit politieke functies door de SGP en het weren van vrouwen uit het priesterambt door de RK kerk beschouwd als onderdeel van 'ieders recht zijn godsdienst of levensovertuiging vrij te belijden'. 

2002-juni-19
Imams in opspraak - Veroordeling haatzaaiende uitspraak is een hele toer; Trouw

Minister Van Boxtel (D66) vindt de uitlatingen in strijd met de Nederlandse rechtsorde.

2002-juni-19 
Lammers, Esther, 'Moskeebestuur moet radicalen zelf wegsturen' - Trouw 

PvdA-kamerlid Khadija Arib vindt het 'schandelijk, onaanvaardbaar en verwerpelijk' dat er imams in Nederland zijn die opruiende preken houden en propageren dat mannen vrouwen mogen slaan.

2002-juni-23 
Pama, Gretha, ‘We islamiseren alle minderheidsproblemen’; de boosaardigheid van de preken van de imams; NRC  

“Sinds 11 september islamiseren wij al onze problemen met buitenlanders”, is zijn [Anton Wessels, islamoloog en protestants-christelijk predikant] idee. “De politie heeft meer problemen met jonge Antillianen dan met Marokkanen. Die Antillianen zijn bijna allemaal katholiek. Toch zeggen wij niet: dat rooms-katholocisme is een geloof van niks. Natuurlijk niet. Want dat heeft er niks mee te maken.” [...]
Wessels denkt dat de vooroordelen voorlopig niet verdwijnen. "Wat je ook zegt, de vooroordelen zijn sterker. Het enige dat zou helpen is contact met moslims."

2003-jan-08
Olgun, Ahmet, De imam is al gecultiveerd; NRC 

Ze moesten goed inburgeren, anders zou minister Nawijn ze het land uitzetten. Drie maanden gingen imams op cursus. 
[...] De samenstellers denken kennelijk dat alle imams achterlijke barbaren zijn die niets weten. Mijn cursisten zijn allemaal beschaafde academici.'' Üstüner heeft hun normen en waarden dan ook niet hoeven bij te schaven, als hij dat al zou willen. "Deze imams kennen geen taboes, alles is bespreekbaar voor ze.''

2003-jan-10
VVD wil geen buitenlandse imams meer; Opleiding in Nederland; WD

"Een aantal imams in Nederland verkondigt meningen die in strijd zijn met de Nederlandse normen en waarden."

2003-feb-22
'Het is hun principes versus de onze'; NRC

Om fundamentalistische imams te matigen, moet je de koran kennen als je broekzak,

2003-apr-19
Dros, Lodewijk, 'Vernieuwing komt uit Westermoskee'; Trouw

Met de bouw van een moskee in Amsterdam-West begint de vernieuwing van de islam wereldwijd, zegt Haci Karacaer, directeur van de moslimorganisatie Milli Görüs[h]. [...]

"De islam moet vernieuwen. Dit komt niet uit het Oosten, maar uit het Westen. Te beginnen met de Westermoskee." [...]

Karacaer nodigt heel denkend Nederland uit voor debatten [..]. Dan somt hij een batterij aan professoren en organisaties op, met wie wordt samengewerkt. [...]

In de Westermoskee zal 'het evangelie van de liefde' klinken, dat van 'emancipatie' en 'ontplooiing'. 

Zorgelijk: jonge fundamentalisten?

"Steeds meer jongeren, vooral in Nederland geboren Marokkanen, worden aangetrokken tot een fundamentalistische levensstijl. Is het zoeken naar een identiteit of het begin van religieus fanatisme?" 
[...]
Tasneem Sadiq, voorzitter van de islamitische jongerenorganisatie, maakt zich daar zorgen over. "Want jongeren die in een hard, gewelddadig milieu opgroeien, gebruiken de Koran om er verkeerde dingen mee te doen. In de probleemwijken gebeurt dat steeds meer." [...]
"Ze praten agressief over het Westen, willen zich tegen de maatschappij afzetten. Je krijgt geen contact met ze." [...]
Volgens Sadiq onderzoeken steeds meer moslimjongeren het fundamentalisme. 
[..] 
Coördinator Yassin Hartog van Islam & Burgerschap kent de fascinatie van jongeren voor een fundamenteel islamitisch bestaan. "Ik kom bij hoge uitzondering jongeren tegen met zo'n fund-houding." [...]
De Tilburgse hoogleraar in de interculturele communicatie Wasif Shahid vindt dat het islamitisch volksdeel op geen enkele wijze een gevaar voor de Nederlandse samenleving vormt. "Hij is voor honderd procent loyaal. Het wel en wee van Nederland is ook het hunne. [...] Dat neemt niet weg dat er enkelingen onder de moslims zijn die aanslagen kunnen plegen of geweld kunnen gebruiken. Maar dat geldt ook voor de autochtone niet-moslims."
Jongerius, Stephan & Leber, Hans, Jonge moslims in Nederland vaker extreem, WD, 2001-nov-03 

Twee geluiden horen we hier: ze zijn er, en wel onbereikbaar in probleemwijken, maar het zijn er niet veel. 

Een ander geluid:

Voorzitter Verlaan van het Amsterdamse ROC, vreest radicalisering van moslimjongeren niet. ,,Het ligt altijd genuanceerder.''
'Onze allochtone leerlingen zijn in verwarring'; Mark Duursma, NRC, 8 februari 2003

Nog zo'n ander geluid: 

"Allochtone jongeren, vooral meisjes, zijn dikwijls depressief of angstig, hebben suïcidale neigingen of ernstige gedragsproblemen. Al deze problemen worden versterkt door jarenlange discriminatie waaraan ze worden blootgesteld. 
[...] Wetenschappers in de pedagogiek moeten zich dit aantrekken, stelt de hoogleraar [prof. W. Vollebergh]. [...] Vaak komen de problemen van de allochtone jongeren dus pas aan het licht wanneer ze worden opgepakt of wanneer de boel uit de hand is gelopen. 
[...]
De ramp van 11 september en 'het fenomeen Pim Fortuyn' hebben allochtonen extra in een kwaad daglicht gezet. [...] Volgens haar zal "de huidige ferme taal van onze inmiddels demissionaire gezagsdragers in Den Haag juist bij deze groep jongeren tot een vergroting van de problemen leiden. Terwijl het omgekeerde wordt geoogd."
Beek, Hélène van, Allochtone jongere is vaak depressief; WD, 2002-nov-02 

Kortom: ook Nederlanders hebben een aandeel in de mate waarin islamitische jongeren radicaliseren. Kijken we even over de zuidgrens, dan zien we de AEL opkomen ... en meteen fors gediscrimineerd worden. De oprichter ervan werd zonder een schijn van bewijs en, naar later bleek, zonder enige schuld, meteen opgepakt toen er rellen plaatsvonden.

De Arabisch-Europese Liga (AEL), de moslimbeweging die eerst Antwerpen en daarna België op zijn kop zette, komt ook naar Nederland.

[...] Mohammed Zaghboubi [...]: "weg met de integratie, multiculturalisme is de enige weg."

In Nederland is het nog niet zo ver, maar toen het gerucht opdook dat de AEL plannen had naar hier te komen, kwam het CDA al meteen met een pleidooi voor een verbod op de beweging. “Stom, stom, stom”, zegt Zaghboubi. “Zo bevestig je alleen maar wat heel veel Marokkanen al denken: ‘Ze moeten ons niet.'

In gematigder moslim-kringen wordt kalm gereageerd op de aangekondigde komst van de Antwerpse Liga. Derwisj Maddoe, voorzitter van de Nederlandse Moslimraad (NMR), is niet bang voor de AEL, zegt hij. Hij erkent dat een beweging met een dergelijke agenda in ons land de nodige aanhang zal trekken. “[…] En er zullen er ook velen zijn die uit nieuwsgierigheid aansluiting zu1len zoeken bij de AEL. Je kunt de AEL dus niet zomaar negeren. Het is zaak om precies te weten wat ze doen. Een dialoog is belangrijk.”

Jamal Ouftih, voorzitter van het Komitee Marokkaanse Arbeiders in Nederland (KMAN), laakt de "paniek die her en der ontstaat. Slaat nergens op. Een verbod zoals het CDA wil is prematuur en onterecht. […] Ik denk dat we ze gewoon moeten leren kennen.”  
Assen, Mark van, Nederland rijp voor Arabische Liga; 'Moslimjongeren willen dat er iets veranderd, er is genoeg gepraat'; WD, 2002-dec-13 

Er is kennelijk niet genoeg gepraat. Ja, over, niet met. Het laatste advies: niet verbieden, maar leren kennen, lijkt het beste. Anders gezegd, in de woorden van Beatrix en van Derwisj Maddoe: Een dialoog is belangrijk. Voor een dialoog is gelijkwaardigheid vereist. Om met Job Cohen, burgemeester van Amsterdam, te spreken: 

2001-okt-27
Olgun, Ahment, 'In islamitisch Nederland ontbreekt elke intellectuele ontwikkeling'; Hoogleraar islam Mohammed Arkoun verwijt Nederland een te liberale opstelling tegenover moslims; NRC  

Deze jongeren noemen zich radicale moslims, zonder te weten wat de islam inhoudt, zonder kennis van theologie. Zonder theologie wordt een religie een ideologie en dat is gevaarlijk." [...]
"Deze jongeren praten uit naam van de islam omdat ze identiteitsproblemen hebben. [...] Ze [..] kwamen in een identiteitscrisis terecht door gebrek aan opleiding en cultuur. Zij namen de verkeerde identiteit aan, die van moslim, [...] terwijl ze de islam niet eens kennen. Pure onwetendheid." [...] 
"Ze zijn wel een gevaar, ja. Hun opvattingen zijn gebouwd op onwetendheid over de islam maar ook over de westerse maatschappijen." [...]

Meer citaten 

2001-dec-15
Olgun, Ahmet, We moeten de rijen nu sluiten; Wat betekent 11 september voor moslimjongeren? NRC

De terreuracties van 11 september, agressie jegens moslims in Nederland en de roep om oorlog tegen de islam maken dat sommige 'nauwelijks' of 'helemaal niet islamitische' jongeren zich bewust worden van hun religieuze 'identiteit'. Want ze worden aangesproken op hun moslim-zijn, ongeacht de mate waarin zij de islam practiseren. "Vroeger werden wij aangesproken op ons Marokkaan-zijn, de laatste tijd zijn wij op de eerste plaats moslims in de ogen van vele Nederlanders", zegt Rshid Majiti. "Met het gevolg dat jongeren juist nu meer willen weten van hun religie." Zij zoeken ook elkaars gezelschap op.

2002-juli-06  
Vervoort, Hans & Kleijwegt, Margalith, Bang voor elkaar; VN’s enquete onder Nederlandse en allochtone jongeren; VN;
< http://www.teamvier.nl/ >

“Een belangrijke – en zorgelijke – uitkomst van de enquête is dat het onbegrip tussen Nederlanders en moslims de laatste negen maanden behoorlijk is gegroeid. […] Scheldpartijen en toenemende discriminatie worden het vaakst genoemd. […] In zo’n situatie van wederzijds wantrouwen […] is het bijna onvermijdelijk dat de overheersende cultuur zijn spierballen laat zien, waardoor de minderheid in zijn schulp kruipt. Een gevaarlijke situatie, [….] een bron van radikalisering.”  
“Kijken we naar alle antwoorden op vragen over geweld en fundamentalisme samen, dan kunnen we concluderen dat acht tot veertien procent van de Marokkaanse jongeren en drie tot zeven procent van de Turken opvattingen heeft die extremistisch genoemd kunnen worden. Kleine minderheden, maar mogelijk wel gevaarlijk.”  

Meer citaten 

2002-sep-29 
Liempt, Paul van, Spiegelbeeld; VN

Netwerk presenteerde een enquête van Intomart. Van de Marokkanen in Nederland steunt 21 procent een heilige oorlog. En 26 procent keurt de aanslagen goed.

2002-dec-14 
Gruyter, Caroline de, De nieuwe klassenstrijd; De jonge Marokkanen van de Arabisch-Europese Liga keren zich tegen allochtone én autochtone elite; NRC

Wie zijn de jongeren achter de Arabisch-Europese Liga van Dyab Abu Jahjah? Aardige, plooibare jongens. Maar anders dan hun ouders zijn ze niet nederig. De tijd waarin de migrant dankbaar moest zijn, is wat hen betreft voorbij. Ze zijn tegen het establishment, of die nu allochtoon of autochtoon is. [...]
De centrale thema's zijn 'emancipatie' en 'wel sociaal-economische, maar geen culturele integratie'. De sleutelwoorden zijn 'racisme' en 'discriminatie'. Het zijn allemaal westerse termen, zeggen sommigen, maar deze jongens zijn tot op zekere hoogte ook westers. 

2002-dec-21  
Abels, Romana & Bessems, Kustaw, Jonge fundamenten; Trouw

Trouw sprak met drie jongeren die deel uitmaken van een groep van twaalf actief en fanatiek predikende imams.  

2003-jan-11 
Levie, David, 'Islam voor veel jongeren protest-ideologie'; WD

"Wel kan ik zeggen dat de islam voor veel jonge mensen een protest-ideologie is geworden." [...]

2003-jan-18
Jeugdbende opereert in isolement; justitie staat machteloos;
en
Brink, Marc, Harde straffen alleen helpen niet; WD 

Straffen en hulpverlening lijken nauwelijks vat te hebben op Marokkaanse jeugdbendes. De jongeren hebben een enorm strafblad, trekken zich niets aan van politie en justitie en intimideren de buurt. Dit blijkt uit het [..] rapport [..] van Frank van Gemert [..] en Mark Fleisher [..].
De jongeren zijn opgegroeid in een burt waar ze zich vervelen. [..] Ze bevinden zich in een isolement [..]. Verveling is dagelijkse routine. [... A]lles is overgoten met een saus van grote onverschilligheid.

2003-feb-14 
Limburgse school verbiedt bomberjacks
NRC 

"We krijgen hier te veel signalen van rechts-extremisme", zegt de rector. "Onlangs kreeg een leerling vanwege zijn huidskleur klappen, en een andere leerling vond het nodig om hakenkruizen in zijn agenda te zetten. Onaanvaardbaar"

"Als wij bereid zijn vreemdelingen en allochtonen in onze samenleving op te nemen als volwaardige burgers, dan zullen zij daadwerkelijk volwaardige burgers zijn."

Niet dat dit zo vanzelfsprekend verloopt. In elk geval niet voor een andere groep jongeren: de 'Marokkaanse' jeugdbendes, die overigens vrijwel geheel uit Nederlandse jongeren bestaan, hier geboren en getogen en met een Nederlands pasport (dus niet uitzetbaar, heer Nawijn). Deze jongeren zijn echter verre van fundamentalistische gelovigen; zij schenden alle normen en waarden van hun ouders en hun religie, die zij nauwelijks kennen. 

Kenmerkend, en hierin komen ze wel overeen met hun fundamentalistische leeftijdgenoten, is hun isolement, hun werkeloosheid en verveling. In het bestrijden daarvan zit dan ook de oplossing. Niet in strengere straffen, niet in uitwijzing, niet in afwijzing. Alleen in het leggen van contact en het aanbieden van zin en betekenis in hun leven. 

Doen wij dit niet, dan doen de fundamentalisten het wel. Hetzij de islamitische, hetzij de rechts-extremistische. Beide richtingen zijn fundamentalistisch, de een oosters, de andere westers. Kunnen we naast de sluiers ook de bomberjacks verbieden. Beide is al het geval.

Het multiculturele debat

Dit leefde hier al sinds Bolkestein in 1991 zijn opvattingen begon uit te dragen. Hij kreeg nog niet veel voet aan de grond. Het was Paul Scheffer die op 29 januari 2000 in de NRC de discussie nieuw leven inblies met een pleidooi om het leren van de Nederlandse taal, cultuur en geschiedenis verplicht te stellen.

Hij kreeg erg veel respons, reageerde weer, enzovoort. Het heeft een hele ordner met artikelen opgeleverd die we hier maar niet als zodanig in zijn geheel zullen bespreken.

Toen kwam 11 september 2001 en in vele landen begon een heftige discussie over immigratie,  integratie en veiligheid. 

Mede door het optreden van Pim Fortuyn heeft dit debat in ons land een geheel eigen karakter gekregen.
Ging het in de andere landen vooral over veiligheid en de botsing van culturen, hier ging het debat voornamelijk over de islam.

"Het is niet genoeg waakzaam te zijn. We zullen de barricades op moeten om onze normen en waarden uit te dragen en te beschermen. Een koude oorlog met de islam is onvermijdelijk." - Pim Fortuyn.

Ineens hadden de landgenoten uit islamitische landen een andere positie. 

"Vroeger werden wij aangesproken op ons Marokkaan-zijn, de laatste tijd zijn wij op de eerste plaats moslims in de ogen van vele Nederlanders", zegt Rshid Majiti. "Met het gevolg dat jongeren juist nu meer willen weten van hun religie." Zij zoeken ook elkaars gezelschap op.
Olgun, Ahmet, We moeten de rijen nu sluiten; Wat betekent 11 september voor moslimjongeren? NRC, 2001-dec-15.

Ineens was men bang voor imams, voor scholieren. Zelfs vrouwen met hoofddoekjes op boezemden angst in en zorgden voor onzekerheid en gevoel van ongemak.

"Laten we eerlijk zijn -- de afgelopen weken heeft een groot aantal Nederlandse intellectuelen zich uitstekend gekweten van wat juist niet hun taak is: ze hebben zich onbekommerd mee laten slepen door spontane emoties, ze hebben zich schuldig gemaakt aan de retoriek van volk en vaderland, het gezonde volksgevoel gehuldigd en meegeholpen Nederland in een verdwaasde oorlogsstemming te brengen [...]. 
Ze hebben uitspraken gedaan over de aard van de islam zonder precies te weten waar Afghanistan ligt. [...] 
Ze hebben, kortom, een nationale psychose aangewakkerd in plaats van die te doorgronden en te bestrijden. 
Jeijne, Bas, Een nationale psychose; NRC, 2001-sep-29 

Het lijkt of de angst regeert hier. Er kwam een taalverbod op scholen dat zelfs in de pauzes moest gelden. Om beter Nederlands te leren spreken? Dit is nauwelijks geloofwaardig. Men leert beter Nederlands als men de eigen taal eerst goed kent. De Fransen verboden het Marokkaans in Marokko, Turkije verbiedt het Koerdisch - en nu wij het Turks en Arabisch? Uit zorg voor de leerlingen? Nee, uit angst - en bovendien in strijd met onze grondwet.

Hoewel...

Het regionaal Opleidingen Centrum (ROC) in Amsterdam mag het dragen van gezichtssluiers verbieden. De school handelt met het verbod niet in strijd met de regels voor gelijke behandeling van burgers. Dat heeft de Commissie Gelijke behandeling gisteren bepaald. 
De Commissie stelt dat het verbieden van gezichtsbedekkende kleding wel leidt tot een indirect onderscheid op grond van godsdienst.  [...] Maar het belang van een goede communicatie tussen leerlingen den docenten weegt volgens de commissie zwaar. [...]
het sluierverbod werd vervolgens ook de op meeste scholen in de hoofdstad ingesteld.
(School mag gezichtssluier verbieden; WD 21 maart 2003)

2000-jan-29
Scheffer, Paul, Het multiculturele drama; NRC

Prins, Baukje & Slijper, Boris,
Integratie zorgt in veel landen voor controverses,
De Helling, winter 2002

Immigratie en integratie zijn in alle westerse landen stof voor heftige publieke discussie. Die nationale debatten vertonen behalve overeenkomsten ook opmerkelijke verschillen: de Nederlandse kritiek op de multiculturele samenleving heeft een geheel eigen karakter. Een internationale vergelijking.
De kwestie van de islam leeft amper in het publieke debat in Canada, Australië en de Verenigde Staten.

Meer citaten

2001-nov-01 
Visser, Jeroen, Angst is voorbode voor discriminatie, WD

“In de debatten over deze zaken spelen [..] niet alleen historische, politieke en sociaal-economische verklaringen een rol, maar ook emoties en irrationele argumenten. Deze laatst krijgen de overhand wanneer mensen zich laten leiden door vijandbeelden. Onredelijkheid en meten met twee maten zetten dan al gauw de toon.” […]  
“Vijandbeelden mogen niet het besef wegnemen dat mensen op de eerste plaats mens zijn. Pas daarna zijn ze islamiet, jood of Amerikaan.”  

2001-nov-20 
Beck, Herman, Islambeeld bewust vertekend, WD

“Al eeuwenlang bestrijden islam en christendom elkaar. Sinds de aanslagen op 11 september lijkt de vijandigheid alleen maar versterkt. Ook in Nederland. [...] 
De huidige opinieleiders moeten zich snel van hun vooroordelen bewust zijn. Zij moeten weer werken aan de multiculturele samenleving.”    

2002-sep-24 
Voermans, Ton, 'Mister multicultureel' zoekt de luwte op; Forum-directeur Ahmed Aboutaleb hoopt dat afkeer van multiculturele samenleving tijdelijk is; WD

"Wij krijgen nu de rekening gepresenteerd voor mensen die hun religie misbruiken voor vreselijke misdaden. Alsof allochtonen één groep vormen."

2003-jan-17
Taalverbod strijdig met grondrechten; WD

Een verbod op het spreken van een andere dan de Nederlandse taal op een school lijkt in Nederland in strijd met diverse grondrechten en internationale verdragen. het taalverbod dat de Haagse Mondriaan-onderwijsgroep aan zijn leerlingen wil opleggen schendt volgens  staatsrechtsdocent mr. Loof van de Universiteit van Leiden onder meer de vrijheid van meningsuiting.

2003-mrt-18
Student met hoofddoek vlucht naar Nederland; WD

Tien Turkse studenten zijn gevlucht naar Nederland omdat ze op de universiteit in Turkije geen hoofddoek mogen dragen. In Nederland zijn gesluierde vrouwen welkom. 

2003-mrt-08
'De koran is mijn richtlijn'; Commissie Gelijke Behandeling buigt zich over sluierverbod; WD

[...] Aicha Hni en Ouafa Kabir [...] hebben hun zaak voorgelegd aan de commissie. [...] "De vrouwelijke metgezellen van de profeet Mohammed droegen sluiers en wij zijn hun voorbeelden" [...? zij zijn onze voorbeelden? - naamvallen zijn lastig.] 
"De koran is mijn richtlijn en dat pad moet ik volgen. Ze verwijst naar vers 59 in de koran: [zie hieronder]. Het gezicht is de verleiding en dat moet je bedekken."

De moslima's

De positie van de vrouw is een van de zwakste punten van de islam. Dit is ten dele cultureel bepaald - de burqa is ouder dan de Qur'an en was ooit een teken van welstand - maar het probleem is dat er in eeuwen niets veranderd is doordat kritisch bestuderen van de Qur'an sinds ongeveer de elfde eeuw nauwelijks is toegestaan door de (mannelijke) machthebbers.

Dit betekent voor de moslima's een grote tegenstelling tussen wat zij leren aan cultuur en godsdienst en wat zij om zich heen zien in onze moderne samenleving. De meesten houden hun hoofddoekje op - en daar beginnen de Nederlanders over te debatteren, vooral als zij ook nog burqua's op straat zien.

Dit lijkt op de eerste plaats angst op te roepen, geworteld in onbekendheid met de islam en de oosterse cultuur. "Gesluierde vrouw nieuwe vijand", kopt Wegener Dagbladen op 11 januari 2003.

Voor de moslima's zelf kan het hoofddoekje, de sluier of de burqa geheel verschillende betekenissen hebben. 

Uit de Qur'an

Vertaling van J. H. Kramers, 1956ev

Sura 24, vers 31

En zeg tot de gelovige vrouwen, dat zij haar blikken neerslaan en haar eerbaarheden wél bewaren en dat zij haar tooi niet tonen. 
Tenzij wat daarvan zichtbaar is, en laten zij haar sluiers over haar boezem slaan en haar tooi niet tonen, tenzij aan haar echtgenoten 
[... volgt een lijst van mannelijke familieleden ...]
of de mannelijke bedienden die vrij zijn van aandrift, of de kinderen, die niet opmerkzaam zijn om de blootheden der vrouwen; 
en laten zij niet met haar voeten stampen, opdat [?niet?] kenbaar wordt wat zij van haar tooi verborgen houden.

Sura 33, vers 59 

O gij profeet, zeg tot uw echtgenoten en uw dochters en de vrouwen der gelovigen, dat zij iets van haar omslagdoeken over zich laten hangen; 
dat bevordert dat zij gekend zullen worden, zodat haar geen overlast wordt aangedaan. 

Het valt dan op dat, naast de oudere vrouwen, ook heel veel jonge moslima's de traditie trouw blijven. Gelijktijdig integreren jonge meiden en vrouwen veelal uitstekend in de Nederlandse samenleving; op school doen zij het doorgaans beter dan de jongens.

"Volgens islamkenner Rafoq Fris hebben moslims over de hele wereld deze voorschriften verschillend geïnterpreteerd, afhankelijk van de plaatselijke tradities."
Islamitische 'dresscode' is ingewikkeld; WD, 2003-jan-11.

Er zijn dus fundamentalistische vrouwen in Nederland, echter bepaald niet alleen de islamitische. Onze 'Bijbelzone' kent er ook heel wat. Gelijktijdig zijn er ook veel jonge vrouwen die zich uitstekend aanpassen. Er is geen reden voor angst. Er zijn redenen om de islam en de Qur'an te leren kennen en om in dialoog te gaan.

De bronnen over dit onderwerp zijn ondergebracht in een apart bestand:

Overige bronnen en citaten - Moslima's 

Conclusies 

1. Er is fundamentalisme aanwezig in Nederland, echter

2. Als we kijken waar dit fundamentalisme te vinden is, dan vinden we dit 

3. De meeste islamieten, imams, jongeren en vrouwen integreren goed in de Nederlandse samenleving, passen zich goed aan en zijn niet fundamentalistisch.

4. Er is echter een groep jongeren in de probleemwijken die dreigt af te glijden naar het fundamentalisme. Deze jongeren zijn moeilijk bereikbaar en bevinden zich in een sociaal en economisch isolement. Dat is nu juist de grond waarop fundamentalisme tot bloei kan komen. We zullen dus iets aan die grond moeten doen: aan dat sociale en economische isolement.

5. De minderheid van christelijke fundamentalistische groeperingen zijn hier zonder meer geaccepteerd. Soms zelfs zo dat het nog maar het op het randje binnen onze grondwet valt, zoals een politieke partij die geen vrouwen toelaat of scholen die bepaald fundamentalistische  en onverdraagzame standpunten overdragen.

6. Markant genoeg zijn het juist de islamitische groeperingen, zelf maar zeer ten dele fundamentalistisch, die verdacht worden het fundamentalisme hier te vestigen, terwijl zij het krachtiger bestrijden dan de doorgaans meer tolerante Nederlanders doen.

7. Dit lijkt eerder te verwijzen naar angst dan naar kennis, eerder naar onbekendheid dan naar dialoog.

8. Juist hier in Nederland verkeren wij in een positie waarin het nog mogelijk is een dialoog aan te gaan - dus moeten we dat hier dan ook doen.

P.S.

De media van 17 april 2003 meldden het volgende:

In Nederland zijn waarschijnlijk honderd tot tweehonderd personen actief in islamitische terroristische netwerken. De dreiging van aanslagen vermindert niet.
Dat schrijft minister Remkes van Binnenlandse Zaken aan de Tweede Kamer.

Wat kunnen we doen?

Wie hier het fundamentalisme kans wil geven, moet het wij tegenover zij klimaat zien te handhaven; in de kiem is het er al. Wie dit niet wil, zal op pad moeten. 

De multiculturele samenleving is een ideaal, ten dele al een feit, maar ten dele nog steeds een lastige opdracht. De angst voor het vreemde en de angst voor confrontatie zal overwonnen moeten worden. Kloven moeten overbrugd gaan worden.

Dat doet bijvoorbeeld de metal band Monolith uit Zwolle, Kampen en Zutphen. Zij bieden snoeiharde deathmetal met sterk maatschappijkritische teksten, met name gericht tegen het moslim fundamentalisme. 

Politiek gesproken moeten we hier het heil aan de linkerkant van het spectrum zoeken. Van rechts is beleid te verwachten dat fundamentalisme juist de kans geeft. Neem het sociaal-economische beleid om op ontwikkelingshulp en subsidies voor allochtonen te bezuinigen en de economie door meer luxe consumentisme hier te bevorderen.

Nu is niet iedereen minister of kamerlid, maar we mogen in herinnering roepen wat een beetje een standaardspreuk van Tegenwicht is geworden: iedereen leeft in een plaats en een buurt, menigeen heeft kinderen op een school en iedereen kan lid worden van een politieke partij. Ook in de kantine van de werkvloer of -flat en in het buurtcafé wordt over deze zaken gesproken.

Op zijn minst kunnen we gaan beseffen dat het hier vooral om Nederlanders gaat, hier geboren en getogen en voorzien van een Nederlands pasport. Dus niet om 'Turken' of 'Marokkanen', maar om Nederlandse Turken en Marokkanen. Hoe dan ook om landgenoten, niet om vreemden.

We zullen wat moderne mythen moeten gaan kraken die nog altijd leven op de werkvloer en in het café: criminaliteit en onveiligheid zijn niet standaard verbonden met allochtonen, en voorzover ze dat wel zijn heeft dit meer te maken met hun sociaal-economische positie dan met hun etnische afkomst en nog veel minder met hun geloof. Men emancipeer en integreert ook geen mensen door hun uitingen van hun geloof te verbieden.

Er leven nogal wat mythen over de islam. Hoe wijd verbreid deze godsdienst in ons land nu ook is, de kennis ervan is minimaal - en dus de angst ervoor en vooroordelen erover groot. Hier kan iedereen iets aan doen door meer kennis van de islam en de Qur'an op te gaan doen. Kennis ook van de Arabische en de verder-Oosterse culturen, beschaving en filosofieën. Dit is alleen maar verrijkend.

Op het vlak van het besturen van steden en wijken of buurten zijn er aansprekende voorbeelden van succesvol beleid. Een apart bestand van 'overige bronnen en citaten - doen' geeft hiervan voorbeelden uit

Dit beleid is 

Ook op scholen wordt iets gedaan: in Amsterdam worden rolmodellen aangeboden aan de leerlingen.

Het landelijke bestuur zou allereerst de absurde regels moeten afschaffen die ervoor zorgen dat er enerzijds massa's dringende vacatures zijn in de glasbouw en de zorgsector, terwijl er anderzijds massa's werkwillige en deels uitstekend opgeleide immigranten zich dood vervelen omdat ze niet mogen werken en alleen maar geld kosten.

Begonnen wij dit stuk met Beatrix, zo tegen het einde kunnen wij ook prinses Máxima vermelden. Zij gaat zich profileren als beschermvrouwe van het Oranje Fonds. Dit fonds houdt zich bezig met maatschappelijk welzijn en vooral sociale samenhang. Prins Willem-Alexander is er beschermheer van. 

Máxima gaat een prijs, een door Beatrix ontworpen beeldje genaamd "Appeltje van Oranje", uitreiken aan een contactouder project in Boxtel, een 'multiculturele huiskamer' in Amsterdam en een multicultureel buurtfestival in Leiden. 
(ANP, 9 april 2003)

Maar ook gewone mensen kunnen iets doen, hoe eenvoudig het ook lijkt. Zie het voorbeeld van Danny Hanekamp en de babbelavonden in de kolom hiernaast. En een verhaal van christenen over een dialoog in IJmond in een apart bestand.

Bepaald inspirerend is Shervin Nekuee die, zie in de kolom hiernaast, de sombermansbril afzet en gewoon goed om zich heen kijkt naar

De lezer(es) is uitgenodigd haar of zijn naam aan dit lijstje toe te voegen zonder per se in de krant te komen, in alle stilte, zoals een Heer of Dame Van Stand past, om weer tot de sfeer van Beatrix terug te keren.

2003-feb-21
Mokkink, Bastiaan, Metal tegen fundamentalisme; WD

"In de metalscene zetten bands zich tot vervelens toe af tegen het christendom, terwijl wij de gebruiken van fundamentalistische moslims veel erger vinden. Een goed voorbeeld zijn die 'suicide bombers' die zichzelf opblazen in naam van Allah. [...]"
"Mensen moeten wel begrijpen dat onze band niks heeft tegen bijvoorbeeld een Turkse buurman, het gaat ons louter om fundamentalistische moslims, dat zien wij als meest kwaadaardige gezwel in inze samenleving. [... W]at Monolith doet is gewoonweg aandacht schenken aan enkele tegenstrijdigheden in de islam."

2002-zomer
Hartman, Ivo & Meer, Jelle van der, De angst voorbij; De Helling

"Een strijdbaar links is geboden tegenover een centrum-rechts beleid dat tegenstellingen zal vergroten door het versterken van het 'wij' tegen 'zij' gevoel." [...] 
"Behalve door het ongecontroleerde kapitalisme wordt de democratie ook bedreigd door de over de hele wereld zichtbare reflex tegen 'het vreemde', tegen de invloed van andere culturen. Die angst leidt tot isolationisme en in zijn uiterste vorm tot fundamentalisme." [...] 

"Met name verdient de positie van vrouwen en meisjes in de islam veel meer aandacht. De 'multiculturele samenleving' moet niet als iets moois worden voorgesteld. Het is zeker een taaie, lastige opdracht. Waarbij de een zijn angst voor het vreemde zal moeten overwinnen, en de ander de angst voor confrontatie."

2002-sep-15
Shahid, Wasif, Nederland wordt apartheidsland; NRC

Voorts problematiseren de plannen van de minister [Nawijn] de allochtone groepen in het algemeen. De nadruk op hun criminaliteit en de koppeling van de termen integratie en veiligheid houdt een van de meest hardnekkige mythes over allochtonen in stand. Deze mythe behelst de gedachte dat criminaliteit in Nederland voornamelijk door allochtonen wordt veroorzaakt en dat Nederland zonder hen paradijselijk rustig zou zijn. [...]

Een en ander verschaft een maatschappelijk draagvlak voor het verder denken in termen van 'wij' en 'zij' en legitimeert de steeds groeiende gedachte dat subtiel onderscheid mag worden gemaakt tussen eerste- en tweede-rangsburgers. 
Juist dit beleid dient een halt te worden toegeroepen. Daartoe moet de autochtone bevolking worden opgeroepen allochtonen te accepteren als burgers met gelijke rechten en plichten. [...] niet meer te spreken van Marokkanen en Turken in Nederland, maar van Marokkaanse en Turkse Nederlanders.

2002-sep-14  
Hanekamp, Danny, Integratie; Deventer Dagblad

Mijns inziens ligt een deel van de oplossing van het probleem in het bieden van mogelijkheden voor nieuwkomers om zich de Nederlandse taal eigen te maken […]. Alleen kennis opdoen in de schoolbanken is voor hen onvoldoende. Onze taal leer je ook ‘op straat’ en in rechtstreeks contact met Nederlanders. Nieuwkomers leggen deze contacten echter niet zo snel. We zullen, ook als Deventernaren, hén moeten opzoeken en op weg helpen in de Deventer samenleving.  
[…] Een goed voorbeeld zijn de ‘Babbelavonden Nederlandse Taal’ die op woensdag in een Deventer café worden gehouden. Hier zitten Deventernaren samen met nieuwkomers om de tafel om iets simpels maar belangrijks te doen: met elkaar praten!  

2002-okt-20 
Nekuee, Shervin, De sombermansbril afgezet; NRC

[... A]ls ik die sombermansbril afzet zie ik genoeg voorbeelden die als praktische idealen kunnen fungeren. Dan zie ik manieren van met elkaar omgaan die ons kunnen bevrijden van de duivelse tweestrijd van vermijden of verwijten, negeren of ruzie zoeken. [...]
Het zijn maar een paar voorbeelden die ons kunnen inspireren op weg naar toenadering. Ze verschillen in vele opzichten, maar er gaat wel een gemeenschappelijke grondtoon achter schuil: [...] 

2002-dec-12 
Maaltijd in teken van tolerantie; Imam Haselhoef eet mee; Deventer Dagblad

Het bevorderen van begrip en respect voor de verschillen die er zijn tussen culturen. Dat is het doel van een interreligieuze maaltijd in Deventer waarbij ook de landelijk bekende oud-imam Abdullah Haselhoef van de partij is. […]  
Zeker omdat er als gevolg van de maatschappelijke en politieke ontwikkelingen in de wereld behoefte bestaat aan een dialoog tussen de diverse bevolkingsgroepen en geloofsgemeenschappen, zo is de achterliggende gedachte van de gemeente.