Start Omhoog

Achtergrond, Bronnen en Lees Meer

Bij Tegenwicht Opinie & Essay # 43

De volgorde is chronologisch: van 

"Het conservatieve moment is gekomen" in 2001, tot en met 

"Het conservatieve moment is voorbij". in 2006. 

3 februari 2001 
Het conservatieve moment is gekomen; Joshua Livestro, NRC Handelsblad 3 februari 2001 
Ze zijn er, maar ze zitten verspreid over verschillende centrumrechtse partijen: conservatieven. Op deelterreinen moeten ze tot samenwerking kunnen komen, vindt Joshua Livestro. Het conservatieve moment is aangebroken nu de gevestigde politieke partijen te zeer in verwarring zijn om met deugdelijke oplossingen te komen voor maatschappelijke problemen. [...] 
Er heeft zich in de afgelopen vijfentwintig jaar een ware revolutie voltrokken in het conservatieve denken in de Westerse wereld. Daar moeten conservatieven in Nederland nu de vruchten van proberen te plukken. Getracht moet worden de nieuwe beleidsideeën te vertalen in bruikbare voorstellen voor concrete problemen in een Nederlandse context.

April 2001 
Edmund Burke wilde niet terug naar vroeger; Reactionaire stichting kiest verkeerd idool; Sebastiaan Valkenburg, Filosofie Magazine, april 2001 
Is het terecht dat deze nieuwe conservatieven hun stichting de 'Burke-stichting' hebben gedoopt? Frank Ankersmit, hoogleraar intellectuele en theoretische geschiedenis in Groningen: 'Het initiatief van de Burke-stichting is zinvol en lovenswaardig, maar niet conservatief. Het klinkt eerder reactionair. Waar die mens en mee bezig zijn, lijkt nog het meest op een soort morele herbewapening.' 

September 2002 
'We moeten moderne Papoea's worden'; Paul Cliteur versus het grachtengordel- cultuurrelativisme; Rosan Hollak, Filosofie Magazine, september 2002 
Hij wil de horzel zijn in de dominante cultuur. Paul Cliteur rekent in zijn boek Moderne Papoea's af met de 'volksziekte' van het cultuurrelativisme. Wie niet toegeeft dat sommige culturen superieur zijn, is een moreel nihilist. En bovenaan alle culturen staat de westerse. 

21 februari 2004
Verdraagzaamheid is geen deugd; De Franse laïcité en de Nederlandse polder; Paul Cliteur, VN 21 februari 2004  
Multiculturalisten zingen steeds hetzelfde naïeve liedje dat nog het meeste lijkt op een kinder-popsong van K3. Verdraagzaamheid ís geen oplossing, en religie is een struikelblok voor integratie. Alleen in een neutrale staat – naar Frans voorbeeld – kan een multiculturele samenleving bestaan.

April 2004 
Paul Cliteur: 'De moraal dient zich uit de godsdienst te emanciperen'; Filosofie Magazine, april 2004 
Mag een ambtenaar in functie een hoofddoek dragen? Rechtsfilosoof en atheïst Paul Cliteur betwijfelt het sterk. De overheid moet neutraal zijn, naar Frans voorbeeld. 
Negen stellingen van Cliteur en twee reacties van Jan Vorstenbosch en Huib Pellikaan

15 juni 2004
De wording van de verdraagzaamheid; Rob Hartmans De Groene Amsterdammer 12 juni 2004 
[Er] is ook onder de tegenstanders van de multiculturele samenleving sprake van een welhaast Babylonische spraakverwarring. Paul Cliteur en Ayaan Hirsi Ali zien de Verlichting als de hoogst noodzakelijke oorlogsverklaring aan het obscurantisme en de intolerantie van de religie. Volgens andere critici van de «linkse kerk» als Bart Jan Spruyt, Andreas Kinneging en Joshua Livestro zette de Verlichting alle normen overboord en opende zij de deur voor een «alles-moet-kunnen»-mentaliteit en daaruit voortkomende verschrikkingen als het homohuwelijk, paaldansen en de acceptatie van hoofddoekjes [...]. De Verlichting wordt dus zowel geprezen als aangeklaagd, en een centraal en omstreden begrip is daarbij «tolerantie». 

17 juli 2004
Het patatconservatisme; Nieuwe conservatieven als typische kinderen van de jaren zestig; Rob Hartmans, De Groene Amsterdammer 17 juli 2004 
Nieuwe conservatieven als Livestro, Cliteur en Spruyt hebben de mond vol van een stoer, mannelijk ideaal, maar in werkelijkheid vertegenwoordigen ze slechts een slap soort patatconservatisme. Ze schrikken terug voor de consequenties van hun eigen denkbeelden, en zoeken daarom hun heil in het uitventen van een imaginair vijandbeeld. Wat betreft ruggengraat en holle leuzen zijn deze volgelingen van Edmund Burke typische kinderen van de jaren zestig.

September 2004
Bye, bye, liberalisme; Hoe volgens Negri en Hardt het liberalisme zijn eigen graf graaft; Marije de Vries, Filosofie Magazine, september 2004 
Sinds het einde van de Koude Oorlog zijn zelfs de meest geëngageerde mensen grotendeels om: het liberalisme lijkt de enige politieke optie voor de westerse wereld. Antonio Negri en Michael Hardt betogen echter dat het liberalisme, net als ieder ander 'parasitair' politiek systeem voor haar, spoedig ten onder zal gaan. 

September 2004 
'Ik spreek, net als Socrates, de mens en aan op het marktplein'; Paul Cliteurs apologie van Plato; Anton de Wit, Filosofie Magazine, september 2004 
'Ik ben steeds radicaler geworden. Ik heb wat dat betreft een omgekeerde ontwikkelingsgang als Plato doorgemaakt. Plato schreef eerst De Staat, een erg radicaal boek, en daarna De Wetten, dat veel gematigder is. Ik begin juist steeds meer onvolkomenheden te zien. Sommige zaken zijn zo structureel verkeerd, dat je hard moet rammen om er doorheen te komen. Dat is een taak die ik mijzelf gesteld heb.'

Oktober 2004
'De conservatieven van nu zijn op revolutionaire wijze antirevolutionair'; Bart Jan Spruyt bepleit conservatisme met een grote C; Anton de Wit, Filosofie Magazine oktober 2004 
Bart Jan Spruyt, voorzitter van de conservatieve denktank Burke Stichting, mag dan wel antirevolutionair zijn, hij loopt warm voor de conservatieve revolutie. En neen, hij is geen wandelend anachronisme en denkt niet uitsluitend negatief over de islam. 

8 november 2004 
De anti-islampartij van Geert Wilders; Marcel ten Hooven, Trouw 8 november 2004 
De nieuwe beweging van Geert Wilders heeft haar uitgangspunten duidelijk gemaakt: moslims moeten zich aanpassen, of ophoepelen. Ideoloog Bart Jan Spruyt gelooft in een samenleving waar de christelijke religie superieur is aan de islam.

December 2004
In naam van de mensheid; De revolutionaire kroonjuwelen van de Verlichting; Leon Heuts, Filsosofie Magazine, december 2004
De 'realisten' noemen zich de erfgenamen van de Verlichting. Maar ook de 'relativisten' of multiculturalisten verwijzen naar diezelfde Verlichting. Niet alleen voeren ze tolerantie aan als kroonjuweel van het Verlichte denken (dus ook tolerantie ten opzichte van de islam) maar ook de waarde van scepsis en twijfel [...]. 
Het is verraderlijk om de Verlichting aan te voeren als bewijsstuk voor de eigen waarheid. 
[...]
We smoren het geluid, uit angst voor confrontatie -- een strategie die met name door relativisten wordt beoefend. Of we overschreeuwen het geluid met een luide stem die uitsluitend overtuigd is van eigen gelijk. 

29 januari 2005 
Wat links kan leren van conservatieve boegbeelden; Willem Witteveen, NRC Handelsblad 29 januari 2005 
Er gaapt een kloof tussen het traditionele conservatisme en wat de neoconservatieven voorstaan een kloof die bijvoorbeeld wordt verdoezeld door de conservatieve Burke-stichting. De PvdA, fel gekant tegen de neocons, zou heel wat kunnen leren van een traditioneel-conservatief als Edmund Burke. Op de dag dat de PvdA over haar identiteit praat: drie conservatieve lessen voor progressieven. 

18 maart 2005 
Terug naar de tijd toen alles heel was; Recensie van: Bart Jan Spruyt, De toekomst van de stad; over geschiedenis en politiek; Arnold Heumakers, NRC Handelsblad 18 maart 2005 
[...] Het gaat erom de liberale democratie tegen deze externe dreiging [het moslim extremisme] te beschermen. Allereerst is daarvoor noodzakelijk dat een interne dreiging wordt overwonnen: de 'nonchalance' en 'verslonzing', die het 'fort van de Nederlandse democratie' hebben veranderd in een 'bouwval [...] met aan alle kanten riante openingen waardoor de vijand zomaar naar binnen kan lopen.' Spruyt schetst een alarmerend toekomstbeeld van een islamitisch Europa en verzekert ons dat op een politieke liberalisering van de islam niet hoeft te worden gerekend. 
[...] Zijn nostalgie en weemoed berusten op een selectief geheugen. 
[...] Misschien zou hij eens met minder weemoed en nostalgie naar het verleden moeten omzien. 

19 april 2005 
Tegen de wind in denken; Sjoerd de Jong; NRC 19 april 2005 
Kinneging geeft in zijn boek [Geografie van goed en kwqad] vooral een uitvoerig college over de Grieks-Romeinse deugdenleer, houdt een pleidooi voor gezin en huwelijk, en biedt een inleiding in het politiek-filosofische werk van Tocqueville. Allemaal degelijk, geduldig en helder uiteengezet, en onverstoorbaar pedagogisch opgeschreven.
[...] In Kinnegings boek wordt veel beweerd, maar opvallend weinig geargumenteerd. De menselijke natuur, goed en kwaad, de ordening van het gezin, de inrichting van de maatschappij: de auteur weet hoe het zit, en legt het uit aan wie horen wil. 
Maar eerder dan filosofische essays bevat zijn boek zo een overdaad aan just so stories: het is met de mens nu eenmaal zo, dat... (vul zelf in). Een confrontatie met de moderne filosofie ontbreekt bijna volledig, alsof die een smet zou werpen op het eerbiedig uitgesponnen klassieke gedachtegoed. Dat is wel consequent, want sinds de Verlichting leven we volgens Kinneging in de duisternis. Maar zo maakt de geleerde het zich ook wel makkelijk. Deftigheid verdraagt geen ruzie, maar zelfkritiek is ook in de beste kringen een deugd

7 mei 2005 
Boekenwijsheid; Ondanks zijn grote belezenheid overtuigt de conservatieve filosoof Andreas Kinneging niet altijd in zijn tirades tegen de moderne tijd; Gerry van der List, Elsevier, 7 mei 2005 

2 september 2005 
Harde kritiek op de keuzes van Balkenende; Bert de Vries; Lex Oomkes, Trouw 2 september 2005 
In zijn gisteren gepubliceerde boek 'Overmoed en onbehagen, het hervormingskabinet Balkenende' heeft Bert de Vries een duidelijke boodschap. Hij is zeer ongelukkig met de keuze van 'zijn' CDA voor een neoconservatief profiel. 

3 september 2005 
Het klappertjespistool van de vergrijzing; Bert de Vries over het CDA en de neoconservatieve agenda van premier Balkenende; Petra de Koning, NRC Handelsblad 3 september 2005 
Het CDA, vindt hij, is onder leiding van Balkenende een neoconservatieve partij geworden die ,,het ideologische zoeklicht'' niet meer richt op zwakke, kwetsbare mensen, maar op mensen die mondig en geëmancipeerd zijn. En dat maakt hem, zegt hij, diep ongelukkig. Niet alleen omdat hij vindt dat het CDA de partij zou moeten zijn van gerechtigheid, solidariteit en rentmeesterschap. 

5 september 2005 
Spruyt is liever een paria dan een parvenu; Edmund Burke Stichting; Yoram Stein, Trouw 5 september 2005 
Bart Jan Spruyt, sinds 2002 boegbeeld van de conservatieve Edmund Burke Stichting, vertrekt na een reorganisatie als directeur. [...] 
In februari 2001 gaf Joshua Livestro, voormalig medewerker van Frits Bolkestein en een van de oprichters van de Burke Stichting, de aftrap voor de conservatieve opstand tegen de gevestigde intellectuele elite en hun hedonistische en relativistische ideeën. In het NRC Handelsblad schreef hij toen dat het ’conservatieve moment’ gekomen was
De revolte van Pim Fortuyn in 2002 maakte dit ’conservatieve moment’ nog duidelijker zichtbaar. Fortuyn doorbrak taboes en zorgde ervoor dat de conservatieven vrijuit konden spreken over de noodzakelijke verdediging van de westerse beschaving tegen interne en externe vijanden

14 oktober 2005
De Amerikaanse lobby ; Hoe Pfizer en Microsoft het Nederlandse politieke klimaat op een koopje beïnvloeden; Pieter van Os, De Groene Amsterdammer 14 oktober 2005 
De scheuring binnen de neoconservatieve Edmund Burke Stichting is mede veroorzaakt door het Amerikaanse farmaceutische concern Pfizer. Dat bedrijf financierde de stichting met in totaal 470.000 dollar, in de hoop dat ze het politieke klimaat in Nederland in gunstige zin zou beïnvloeden. Maar toen directeur Bart Jan Spruyt zich verbond met de uitgetreden VVD’er Wilders besloot Pfizer afgelopen zomer de betalingen te staken. Pfizer overweegt nu over te stappen naar het European Independent Institute, een afsplitsing van de Burke Stichting. Een reconstructie.

21 oktober 2005 
De Burke Stichting staat paraat; Pieter van Os en Hubert Smeets, De Groene Amsterdammer 21 oktober 2005 
Eind april 2005 schreef Bart Jan Spruyt in een interne beleidsnotitie dat de Edmund Burke Stichting zich moet voorbereiden op het moment dat «de ultieme provocatie of een crisis het systeem doet imploderen en ongekende politieke ruimte schept». Op dat uur U zou de Burke Stichting dan als enig geloofwaardig alternatief «klaar» moeten staan. De toestand van Nederland volgens de «herstichte» Edmund Burke Stichting.

Zoek de verschillen; idem idem
Toon en woordgebruik van de interne notitie van Bart Jan Spruyt van de Edmund Burke Stichting doen denken aan die van Lenin. Bijvoorbeeld aan diens uit 1902 daterende Wat te doen, een standaard werk omdat het de basis zou worden voor de communistische partij die in 1917 de macht in Rusland veroverde.

11 november 2005 
Democratie als redelijke hartstocht; Gesloten geesten brengen Nederland niet verder; Graa Boomsma, De Groene Amsterdammer 11 november 2005 
Scheffer schrijft al te gemakkelijk dat de onderschatting van het terrorisme een grotere bedreiging vormt voor de open samenleving dan de huidige privacybeperkingen. Onveiligheid zou tot onvrijheid leiden. Maar diezelfde vrijheid (van meningsuiting) is de pijler onder de democratie. Wie die vrijheid aantast, tast de essentie van de open samenleving aan. Als de democratie overdreven reageert op terroristisch gevaar en de vrijheid opschort, brengt ze zichzelf in gevaar. Dat is precies wat nihilistische terroristen willen.
 

11 december 2005 
Het nieuwe rechtse maakbaarheidsgeloof heeft te veel pretenties; J.A.A. van Doorn, NRC Handelsblad 11 december 2005 
Na decennia van linkse dwang tot sociale gelijkheid dreigt rechts zich nu te vertillen aan dwang tot vrijheid. Het huidige gevecht over het bijzonder onderwijs illustreert de opkomst van een staatsliberaal maakbaarheidsmodel. [...]
Ironisch genoeg is dit staatsliberale maakbaarheidsgeloof aanzienlijk ambitieuzer dan het bekendere en momenteel veel gesmade staatssocialistische maakbaarheidsmodel. Reeds de geschiedenis van het onderwijs laat het zien. [...]
En toch, hoe vreemd het ook klinkt, het was alles beter doordacht en zeker minder pretentieus dan het staatsliberale programma. [...]

13 mei 2006 
De markt zorgt niet voor deugden; Hoe politicoloog Andreas Kinneging van zijn liberale geloof afviel; Maarten Huygen, NRC 13 mei 2006 
De voorzitter van de Edmund Burke-Stichting Andreas Kinneging was links. Toen werd de politicoloog liberaal, nu is hij conservatief. Hij schreef de Geografie van goed en kwaad, waarvoor hij kortgeleden een prijs ontving. We hebben een elite nodig. 

8 juli 2006 
Open brief aan minister Piet Hein Donner; Bart Jan Spruyt, Trouw 8 juli 2006 
’Christenen zijn in Nederland in belangrijke mate een probleem geworden. Want het probleem, excellentie, ligt niet bij die mensen die de grenzen van onze democratische orde – het resultaat van het westerse beschavingsproces – willen bewaken, ook al zien zij zelden of nooit een kerk van binnen, maar bij die mensen die iedere week of regelmatig een kerkdienst bezoeken, maar in de praktijk aan een naïef multiculturalisme ten slachtoffer zijn gevallen.’ 
Bart Jan Spruyt verwijt minister Donner dat deze ruimte biedt aan een geloof dat de westerse samenleving hartgrondig afwijst en zelf geen enkele ruimte geeft aan andersdenkenden.

15 juli 2006 
Open brief van Piet Hein Donner aan Bart Jan Spruyt; Piet Hein Donner, Trouw 15 juli 2006 
„Mensen vanwege hun geloof of overtuiging op voorhand uitsluiten van het democratisch proces, is een oplossing van ’bange’ mensen. We maken de gevaren waar ze bang voor zijn alleen maar groter als we denken dat we het verschijnsel met de strafwet en uitsluiting kunnen bestrijden. Ook dat is een vorm van geweld, en geweld roept geweld op.’’ 
Minister Donner antwoordt Bart Jan Spruyt die hem vorige week verweet ruimte te bieden aan een geloof – namelijk dat van orthodoxe, salafistische moslims – dat zelf geen enkele ruimte geeft aan andersdenkenden.

16 september 2006 
Open brief aan minister Piet Hein Donner; Bart Jan Spruyt, Trouw 16 september 2006 
U kiest voor een democratie waar iedereen toegang toe heeft en iedereen mag meebeslissen, vanwege een welhaast onbeperkt geloof in het democratisch proces zelf. Ik kan alleen maar concluderen dat de democratische rechtsorde bij absolute relativisten zoals u in heel slechte handen is. Want uw opvattingen zullen een wezenlijke verandering van de Nederlandse samenleving niet (willen) voorkomen, en betekenen daarmee het einde van de democratie.

29 juli 2006
Leven in een overgangsperiode; De huidige conservatieve revolutie kent geen toekomstperspectief; Menno van der Veen, NRC 29 juli 2006 

Veroordeeld tot verstoting uit de maatschappij; Joshua Livestro, Trouw 12 augustus 2006 
Essayist Joshua Livestro signaleert een streven om te willen terugkeren naar vroeger, ’naar de tijd van vóór de polarisering, vóór de kogels, de messteken en de harde woorden over de (radicale) islam’. 
Maar ’wat bedoeld is als een herstel van oude verhoudingen, draagt in praktijk vooral bij aan de voortschrijdende islamisering van de Nederlandse samenleving’. Degenen die zich hiertegen verzetten, worden maatschappelijk verstoten.

26 augustus 2006
Het conservatieve moment is voorbij
; Guus Valk, NRC Handelsblad 26 augustus 2006 
Vijf jaar geleden meenden conservatieve denkers dat de tijd rijp was voor een moreel reveil in de politiek. Maar de vorming van een brede conservatieve beweging is mislukt. Door pure egomanie zijn er alleen verbrokkelde partijen aan de rechterkant gekomen.

 

Start Omhoog